Meervoudig huwelijk en gezinnen in de beginjaren van Utah

In de Bijbel en het Boek van Mormon staat dat het huwelijk tussen één man en één vrouw Gods norm is, met uitzondering van bepaalde perioden waarin Hij het anders heeft geboden.¹

Het meervoudig huwelijk – het huwelijk van één man met twee of meer vrouwen – werd in de beginjaren van 1840 overeenkomstig een openbaring aan Joseph Smith onder de leden van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen ingesteld. Daarna hebben sommige heiligen der laatste dagen het meervoudig huwelijk gedurende ruim vijftig jaar gepraktiseerd. Alleen de president van de kerk droeg de sleutels om de voltrekking van nieuwe meervoudige huwelijken te fiatteren.² In 1890 deed kerkpresident Wilford Woodruff onder inspiratie van de Heer een verklaring uitgaan die ertoe leidde dat de praktijk van het meervoudig huwelijk in de kerk werd beëindigd. President Woodruff verklaarde in dit zogeheten manifest zijn voornemen om zich te houden aan de Amerikaanse wet die het meervoudig huwelijk verbood, en zijn invloed aan te wenden om de leden van de kerk ertoe te bewegen hetzelfde te doen.³

Na het manifest werd monogamie in zowel gesproken als geschreven vorm in de kerk gepropageerd. Onder uitzonderlijke omstandigheden werden tussen 1890 en 1904 buiten de jurisdictie van de Amerikaanse wet, in het bijzonder in Mexico en Canada, enkele nieuwe meervoudige huwelijken voltrokken. In diezelfde periode werd een klein aantal meervoudige huwelijken in de Verenigde Staten voltrokken⁴ De kerk verbood in 1904 uitdrukkelijk alle nieuwe meervoudige huwelijken.⁵ Tegenwoordig kan iemand die het meervoudig huwelijk praktiseert geen lid van de kerk worden of blijven.

Deze verhandeling gaat voornamelijk over het meervoudig huwelijk zoals dat tussen 1847 en 1890 door de heiligen der laatste dagen na hun uittocht naar het westen van de Verenigde Staten en vóór het manifest werd toegepast.

Heiligen der laatste dagen begrijpen niet alle redenen waarom God het meervoudig huwelijk in de negentiende eeuw door toedoen van zijn profeten heeft ingesteld. In het Boek van Mormon staat één reden waarom God het gebood: om ervoor te zorgen dat meer kinderen in het evangelieverbond werden geboren en om voor de Heer ‘nageslacht [te] doen opstaan’ (Jakob 2:30). Het meervoudig huwelijk leidde tot grote gezinnen onder getrouwe heiligen der laatste dagen.⁶ Het bepaalde het leven van de 19e-eeuwse heiligen der laatste dagen ook in andere opzichten. Zo kwam het huwelijk binnen bereik voor vrijwel iedereen die dat verlangde. Grote verschillen in rijkdom werden kleiner, doordat kansarme vrouwen in financieel stabiele gezinnen werden opgenomen.⁷ En gemengde huwelijken werden talrijker, waardoor immigranten van verschillende culturele achtergronden werden verenigd.⁸ Het meervoudig huwelijk versterkte ook het groepsgevoel onder de heiligen der laatste dagen. De kerkleden beschouwden zichzelf als Gods volk,⁹ dat zich ondanks tegenstand aan Gods geboden hield volgens het verbond dat ze met Hem hadden gesloten, bereid om wegens hun principes uitgestoten te worden.¹⁰

Voor die vroege heiligen der laatste dagen was het meervoudig huwelijk een godsdienstig beginsel waarvoor men persoonlijke offers moest brengen. Uit verslagen van mannen en vrouwen die het meervoudig huwelijk praktiseerden, komen de lastige aspecten en problemen naar voren die ze ondervonden. Denk aan financiële moeilijkheden, onderlinge strijd en het verlangen van sommige vrouwen naar het blijvende gezelschap van hun echtgenoot.¹¹ Maar er is ook sprake van de liefde en vreugde die velen in hun gezinnen vonden. Zij geloofden dat het toen een gebod van God was, en dat hun gehoorzaamheid tot grote zegeningen voor hen en voor hun nageslacht zou leiden, zowel op aarde als in het hiernamaals. Hoewel er in veel meervoudige huwelijken zeker sprake van liefde, tederheid en genegenheid was, was de praktijk meer op godsdienstige overtuiging dan op romantische liefde gebaseerd.¹² Kerkleiders drukten de partners in een meervoudig huwelijk op het hart zich edelmoedig en onbaatzuchtig te gedragen en de reine liefde van Christus na te streven.

In de periode dat het meervoudig huwelijk openlijk werd gepredikt, werd van alle heiligen der laatste dagen verwacht dat ze het beginsel als een openbaring van God aanvaardden.¹³ Er werd echter niet van iedereen verwacht dat hij of zij het naleefde. Vanwege de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen kon het meervoudig huwelijk ook niet algemeen worden toegepast.¹⁴ De leiders van de kerk zagen het meervoudig huwelijk als een gebod voor de kerk in het algemeen, met de kanttekening dat God degenen die er niet aan deelnamen toch volledig kon aanvaarden.¹⁵ Het stond vrouwen vrij om een echtgenoot te kiezen, een enkelvoudig of een meervoudig huwelijk aan te gaan, of ongehuwd te blijven.¹⁶ Sommige mannen gingen een meervoudig huwelijk aan op verzoek van hun kerkleiders, anderen namen zelf het initiatief. In alle gevallen was de goedkeuring van kerkleiders vereist voordat een meervoudig huwelijk kon worden aangegaan.¹⁷

Het leven in een meervoudig huwelijk ontwikkelde zich in de loop van de tijd. Vrijwel alle mensen die er in de beginjaren bij betrokken waren, moesten hun eigen vooroordelen tegen het meervoudig huwelijk overwinnen en zich aan het leven in een polygaam gezin aanpassen. Gezinnen die halverwege de negentiende eeuw het beginsel van het meervoudig huwelijk in praktijk leerden brengen, moesten zich ook nog eens als pioniers op behoorlijk droog land zien te handhaven. Het maakte voor de beleving van het meervoudig huwelijk wel uit waar het gezin woonde. In Salt Lake City waren er bijvoorbeeld veel meer mogelijkheden op sociaal en cultureel gebied dan op het afgelegen platteland. We kunnen de ins en outs van alle meervoudige huwelijken dus niet zomaar over één kam scheren.

Er zijn echter wel enkele patronen te onderscheiden, die tevens met sommige mythen afrekenen. Hoewel enkele kerkleiders uitgebreide polygame gezinnen hadden, beperkte twee derde van de polygamisten zich tot twee vrouwen.¹⁸ Kerkleiders erkenden dat het meervoudig huwelijk in het bijzonder voor vrouwen moeilijk kon zijn. Daarom was het voor vrouwen die ongelukkig getrouwd waren mogelijk om te scheiden en opnieuw te trouwen.¹⁹ In het eerste decennium van de vestiging in Utah trouwden vrouwen vaak op jonge leeftijd (op hun 16e of 17e, en soms nog jonger). Dat was in die tijd heel gebruikelijk voor vrouwen die aan de grens van de beschaving woonden.²⁰ Net als op andere plaatsen trouwden vrouwen op wat hogere leeftijd naarmate de samenleving meer gevestigd raakte. Vrijwel alle vrouwen trouwden, alsook een groot percentage van de mannen. Het lijkt er zelfs op dat een groter percentage van de mannen in Utah trouwde dan in andere delen van de Verenigde Staten in die tijd. Van de mensen die in 1857 in het territorium Utah woonden, maakte vermoedelijk de helft ergens in hun leven als man, vrouw of kind deel van een polygaam gezin uit.²¹ In 1870 leefde 25 tot 30 procent van de bevolking in een polygaam huishouden. Die dalende trend lijkt zich de daaropvolgende 20 jaar te hebben voortgezet.²²

Het meervoudig huwelijk stond er tegen het einde van de negentiende eeuw heel anders voor dan in de decennia daarvóór. De Amerikaanse overheid vaardigde vanaf 1862 wetten tegen het meervoudig huwelijk uit. Tegenstanders van buitenaf voerden steeds meer campagne tegen deze praktijk. Daarmee hoopten ze naar eigen zeggen mormoonse vrouwen en de Amerikaanse beschaving te beschermen. Veel vrouwen van de kerk spraken zich op hun beurt openlijk voor de praktijk van het meervoudig huwelijk uit. Ze verklaarden bijvoorbeeld dat ze er uit vrije wil aan deelnamen.²³

Het Amerikaanse hooggerechtshof verklaarde in 1879 dat de wetten tegen polygamie in overeenstemming waren met de grondwet. Daarop volgde in de jaren tachtig van de negentiende eeuw een periode van vervolging van polygame mannen en vrouwen.²⁴ De heiligen der laatste dagen vonden deze wetten onrechtvaardig en reageerden met burgerlijke ongehoorzaamheid. Ze bleven het meervoudig huwelijk toepassen en probeerden arrestatie te voorkomen. Kwam het tot een veroordeling, dan betaalden ze de boete en aanvaardden ze de celstraf. Vrouwen in een meervoudig huwelijk hielpen hun man vaak aan wettelijke vervolging te ontkomen door zich in verschillende huishoudens op te splitsen. Of ze hielden zich onder een andere naam schuil, in het bijzonder wanneer ze zwanger of pas bevallen waren.²⁵

Toen president Woodruff met zijn manifest het gebod voor het meervoudig huwelijk in 1890 introk, had de mormoonse gemeenschap een sterke, trouwe kern leden ontwikkeld, grotendeels bestaande uit emigranten uit Europa en het oosten van de Verenigde Staten. Maar de demografische samenstelling van de wereldwijde kerk was aan het veranderen. Vanaf de jaren 1890 werden bekeerlingen buiten de Verenigde Staten aangespoord om de kerk in hun eigen land op te bouwen in plaats van naar Utah te verhuizen. In de jaren daarna trokken heiligen der laatste dagen uit het Grote Bekken weg om nieuwe kansen aan te grijpen. Het meervoudig huwelijk was buiten geconcentreerde groepen heiligen der laatste dagen nooit aangemoedigd. In die nieuwe groepen heiligen buiten Utah werden monogame gezinnen in de godsdienstige beleving gebruikelijk. Met de groei en verspreiding van de kerk buiten het Amerikaanse westen was het monogame gezin uitermate geschikt voor de leden die steeds mobieler werden en verspreider gingen wonen.

Het meervoudig huwelijk hield voor veel echtparen grote offers in. Ondanks de moeilijkheden die sommigen ondervonden, is de getrouwheid van hen die het meervoudig huwelijk praktiseerden de kerk in veel opzichten nog steeds tot zegen. Veel nakomelingen van deze 19e-eeuwse heiligen zijn hun evangelieverbonden als rechtschapen ouder, trouwe discipel van Jezus Christus, toegewijd kerklid, leidinggevende en zendeling trouw gebleven. Hoewel het de kerkleden tegenwoordig niet is toegestaan om het meervoudig huwelijk te praktiseren, worden die pioniers, die zo veel voor hun geloof, gezin en gemeenschap opgaven, door de hedendaagse heiligen der laatste dagen geëerd en gerespecteerd.