Me Rogoci na Domo ni Turaga

Au a vakarorogo e na dua na lotu veivakacegui mai na Brigham Young University ka vakaitavi kina o Peresitedi (J. Reuben) Clark … E vakamacalataka na dui veimataqali ivakatakila ka ra dau yaco. Taumada e tukuna e dua na ivakaraitaki, ka vakamacalataka na ka e sotava ni o Tama se o Luvena se o rau ruarua me rau dui ivakaraitaki rau ruarua, se vosa vakadodonu vua na tamata. O Mosese erau a veivosaki vata kei na Turaga e na matana votu (raica Mosese 1:1–4); O Taniela e dua talega nona ivakaraitaki, se ivakaraitaki vakataki koya (raica Taniela 10). E na nona lako mai na iVakavuvuli vei Joni na Dauveipapitaisotaki me papitaiso, o nanuma, e dua na domo e a vosa mai lomalagi ka kaya, “O koya oqo na noqu Gone ni toko, au sa dau vinakata vakalevu.” (Maciu 3:17.) E na saumaki nei Paula, … e a dua talega na ivakaraitaki vakataki koya, e a qai rogo mai e dua na domo (raica Cakacaka 9:1–6). E na veisau ni irairai, e na nodratou a lako o Pita, Jemesa, kei Joni vata kei na iVakavuvuli e na ulunivanua cecere ka rau rairai mai kina o Mosese kei Ilaisa, eke e dua tale na domo e rorogo mai lomalagi ka kaya, “O koya oqo na noqu Gone ni toko, au sa dau vinakata vakalevu…” (Maciu 17:5.)

E rairai levu duadua e na veivakaraitaki e na noda gauna sa ikoya na rairai mai ni Tamana kei na Luvena vua na Parofita o Josefa Simici e na loma ni veikau lalai [raica Josefa Simici—A iTukutuku 1:14–17]. Tarava o ya eso tale na ivakaraitaki, dua vei ira oqori e volai tu e na ika 110 ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati, e na gauna e rairai kina na iVakabula vei Josefa kei Oliver…

E dua tale na sala me da ciqoma kina na ivakatakila sa ikoya na nona a vosataka mai na parofita o Inosi. E vola sara ga na itukutuku bibi oqo e na iVola i Momani: “Ia ni’u sa masu tiko e na yaloqu taucoko, sa rogo tale mai na domo ni Turaga ka kaya…” [Inosi 1:10.]

E dua tale na kena itukutuku, eso na gauna eda rogoca na domo ni Turaga ni lako mai na noda vakasama e na gauna e lako mai kina, na vakanananu e sa kaukauwa me vaka sara ga e uvuca o Koya na biukila e daligada. …

E na dua na italanoa e na iVola i Momani, o Nifai e vakaroti iratou na tacina, kacivi iratou me ratou veivutuni, ka solia talega na domo ki na vakasama vata ga e na nona kaya: “… ka’u sa vosa vei kemudou e na domo lailai, ia drau sa sega ni vakila na nona vosa ni drau sa yalo butobuto. …” (1 Nifai 17:45.)

Ia na Turaga, e na ivakatakila, e kauta mai na veivakanananu ki na noda vakasama me vaka e dua na domo e vosa tiko. E rawa beka me’u wasea e na yalo malumalumu e dua na ivakdinadina ki na ka oqori? E na dua na gauna au a toka sara ga e na itokatoka ka’u gadreva na veivuke, me vaka na noqu ilesilesi bibi. Au a vakayadrati e na mataka caca ka’u vakadodonutaka e dua na ka e a sa navuci oti tu vakamatata ni bera noqu mai davo koto e na mataka o ya, e vaka sara ga me dua e dabe toka e na tutu ni noqu loga ka tukuna vei au na ka me’u vakayacora. Io, na domo ni Turaga e dau lako mai e na noda vakasama ka rawa me da dusimaki vakakina.

Eda ciqoma talega na ivakatakila mai na kaukauwa ni Yalo Tabu. Na Turaga e a kaya vua na Parofita o Josefa Simici e na gauna e liu ni Lotu, “Raica e na vakatakila vei iko na Yalo Tabu; io e na curumi iko ko koya ka … tukutuku sara ki lomamu. Ia sa ikoya oqo na yalo ni ivakatakila …” (V&V 8:2–3.) Na iVakavuvuli e vakalomavinakataki ira Nona tisaipeli, dou nanuma, ni se bera Nona lauvako ki na kauveilatai e na Nona kaya, “… kevaka au na sega ni lako yani e na sega ni lako yani mai vei kemudou na Dauveivakacegui… Ia ni sa lako mai ko koya, na Yalo Tabu na vu ni ka dina [se na Yalo Tabu], e na tuberi kemudou ki na ka kecega e dina: … ka na vakatakila vei kemudou na veika e na yaco mai muri” (Joni 16:7, 13), e na vakavulici kemudou e na ka kecega ka’u a vosataka vei kemudou …”( Joni 14:26.) Eda qai raica na kaukauwa ni Yalo Tabu. Na Parofita o Josefa Simici, e na nona vosataka tiko na veika oqo, e a kaya, “E sega ni rawa vua e dua na tamata me ciqoma na Yalo Tabu kevaka e sega ni raica na ivakatakila. (Na Yalo Tabu sa ikoya na dauvakatakila.” (Na Nona iVakavuvuli na Parofita o Josefa Simici, t. 328.)

E rawa ni’u veisautaka … me’u kaya, ke dua na Yalododonu Edaidai me a sa papitaiso ka sa qaravi oti vua na veitabaki ni liga mai vei ira na vakailesilesi, vakaroti vua me ciqoma na Yalo Tabu, ka se bera ni taura na ivakatakila ni yalo ni Yalo Tabu, ka se bera ni taura na isolisoli ni Yalo Tabu e dodonu me nona. E sa koto sara ga kina e dua na ka bibi. Me’u dusimaka mada na veika e kaya na Parofita o Josefa Simici me baleta na ivakatakila:

“Na tamata e rawa ni yaga vua na nona vakadadamuria na imatai ni veimaliwai ka nona na yalo ni ivakatakila; kena ivakaraitaki, ni o vakila na vuku savasava e drodro mai vei iko, e rawa ni yaco vakatotolo mai vei iko eso na vakasama, me rawa kina na nomu raica, o na kunea ni sa vakayacori e na siga vata ga o ya se volekata; (o ya) na veika era a soli ki na nomu vakasama mai na Yalo ni Kalou, e na qai yaco; ia mai na vulici ni Yalo ni Kalou kei na kena kilai, e rawa mo tubu ki na ivakavuvuli ni ivakatakila, me yacova ni o sa vinaka sara vei Jisu Karisito.” (History of the Church, 3:381.]

A cava na veika e rawa mo taura kina na ivakatakila? E ka ni kurabui vei iko na nomu rogoca ni o iko—lewenilotu taucoko era a ciqoma na Yalo Tabu—era na taura na ivakatakila? O sega beka ni taura na ivakatakila me baleta na peresitedi ni Lotu, o na sega talega ni taura na ivakatakila baleta na kena taqomaki na veika e yaco tiko e na tabanalevu, na iteki, se na ilesilesi ni vanua o tiko kina; ia na veitamata yadua e na loma ni vanua e vakaitikotiko kina e tu vua na dodonu me taura na ivakatakila mai vua na Yalo Tabu. …

Na veitamata yadua e tu vua na galala me cakacakataka kina na veisolisoli kece kei na galala kece me vakayacora kina na veika e baleti koya, na nona susugi ira cake mai na luvena ki na sala me ra muria, na lewai ni nona bisinisi, se cava ga e cakava. Sa ikoya na nona dodonu me marautaka kina na yalo ni ivakatakila kei na ivakaraitaki me cakava kina na ka dodonu, me yalomatua ka qaqarauni, dodonu ka vinaka, e na veika kece sara e vakayacora. Au kila ni oqo na ivakavuvuli dina, ka sa ikoya oqori na veika au gadreva me ra kila na Yalododonu Edaidai. Ia oqo, o keda kece e dodonu me da tovolea me da sasaga ka da qaqarauni e na veivakasama totolo e dau yaco mai vei keda, kevaka eda qarauni ira ka vakatudaliga e na vakatotolotaki ni veika oqori o keda talega—ke da vakayadua—rawa ni tubu e na yalo ni ivakatakila.

Oqo e dua tale na sala e rawa ni yaco mai kina na ivakatakila, sa ikoya mai na tadra. Oi, au na sega ni tukuna vei iko ni nomu veitadra yadua sa ivakatakila vakadodonu mai vua na Tuaraga … Ia au rivarivabitaka me vaka ni oqo sa gauna ni veika buli walega ka so vei keda era besetaka ni tadra kece sara e sega ni vakaibalebale, ka sega na betena. Ia na veivolanikalou taucoko sara era volai tu kina na veika e yaco me vaka ni Turaga, mai na veitadra, e sa vakaroti ira Nona tamata…

Na ka e dodonu vei keda taucoko sara me da sasagataka sa ikoya na noda bula, na taqomaki ni ivakaro ni Turaga, me rawa vei koya me rogoca na noda masu, noda masulaki ira na noda daulomani, noda masulaki ira na Vakaitutu Raraba, baleti keda. Eda dau masulaki ira na lewenilotu, ka da vakavinavinaka vua na Kalou ni da kila era masulaki keda tiko. Kevaka me da bula kilikili, e na dusimaki keda na Kalou—mai na nona vakaraitaki koya vakatamata, se mai na Domona, se mai na nona vosa e dau basika mai na noda vakasama, se na noda vakila e utoda kei na yaloda. Isa, sa dodonu me da na vakavinavinaka ga vua na Kalou kevaka e vakauta mai vei keda e dua na tadra ka vakaraitaki mai kina vei keda na totoka ni vuravura tawamudu se na ivakasala kei na gaunsiala ki na noda vakacegu uasivi. Io, kevaka eda bula kilikili, na Turaga e na dusimaki keda ki na noda vakabulai me yaga vei keda.

Me vaka ni’u dua na yalomalumalumu e na kemuni maliwa, ka taura tu na veikacivi au tu kina oqo, au gadreva me’u wasea na noqu ivakadinadina e na yalomalumalumu ni’u a taura mai na domo kei na kaukauwa ni ivakatakila na vuku kei na kila e tu vua na Kalou…

Au wasea na noqu ivakadinadina tabu ni Lotu edaidai e sa dusimaki tiko mai e na ivakatakila. Na veiyalo vakayadua e tiko kina era a sa vakalougatataki oti me ra ciqoma na Yalo Tabu; sa tu vei ira na kaukauwa me ra taura na ivakatakila. Na Kalou me vukei iko kei au me da daubula kilikili me rawa kina vua na Turaga me rogoca na nodra masu o ira era vakabauta mai vei keda.³

Erau duidui sara vakalevu na nomu cavuta tiko e dua na masu kei na nomu veivosaki vata tiko kei na Kalou. Era lewe vica toka au sa rogoca ni ra masu ka ra veivosaki vata kei na Kalou, dua vei ira qo o [Elder] Charles A. Callis. E na veigauna taucoko ni’u rogoca na nona masu e na icabocabo ni soro e na valetabu, e veigauna taucoko keirau dau tekiduru vata kina ka’u rogoca nona masu ni keirau vakaitavi tu e na dua na ilesilesi dredre, veigauna taucoko e vaka ga, ni sa dauvosa, me sa yacova sara ga yani na katuba levu ni nona itikotiko tabu na Tamada, ia e vosa ni tamata vakalou. Kakua ni cavuta na masu, kakua ni wilika na masu, ia mo vulica mo drau veivosaki vata kei na Kalou; ia na veivosaki oqori vata kei na Kalou sa ikoya na mataqali masu au vakasamataka ni a nakita o Moronai e na nona a vola na itinitini ni iwase ni noda iVola i Momani. …

“Ia ni dou sa wilika na itukutuku oqo, mo dou kerea vua na Kalou na Tamada tawamudu e na yaca i Karisito, me vakatakila vei kemudou se dina se sega; ia kevaka dou sa kerea e na yalodina e na lomamudou taucoko ka vakabauta na Karisito, e na vakatakila vei kemudou ko Koya e na kaukauwa ni Yalo Tabu ni sa dina.” [Moronai 10:4.]

… Oqo na ka au kila me a masu ni vakabauta, … vakabauta na Kalou kei na Luvena, Jisu Karsito, ke sega o koya e na sega ni dua na tamata e rawa ni veivosaki vata kei na Kalou.⁴

Au a sotava e dua na ka mai vei koya na noda daulomani o Richard Evans [mai na Kuoramu ni Le Tinikarua] e na dua na nona ilakolako. … Rau a dabe vata toka kei na dua na turaga e na dua na vakayakavi e na dua na yakavi sa oti yani, e yasa ikoya na daunibisinisi kilai levu ko ya ka a kaya e na vica ga na iyatu vosa na nona sota kaya tiko na icolacola bibi ni veileqa e na nona bula kei na nona vakatulewa e na veisiga yadua. “Ni’u yadra ena mataka,” e kaya, “Au vakila vakawasoma ni’u sa na sega ni rawata, ia au tekiduru sobu ka kaya, ‘Kemuni na Kalou, ni vukei au me’u cakava na ka e dodonu me’u vakayacora ni kua,’ e lako mai na kaukauwa, ka’u vakila ni’u tautauvata kaya. Ia au nanumi koya ga ni Tamaqu ka’u vosa vakadodonu Vua me vaka ga na noqu dauvosa vei tamaqu e na nona a se bula voli e vuravura.”…

[E nanuma lesu o Elder Evans:] “Au sa vakamalumalumutaki ka vakayalomatuataki mai vua na noqu itokani vinaka o koya keirau a dabe vata toka e na yakavi o ya. E sega ni tautauvata na neirau vakabauta vakalotu, ia [sa ikoya] na noqu vakabauta dina ni a sega ni rawa ni veivosaki vata kei na Kalou e dua walega na kaukauwa, se dua na ka tabu ka vakamareqeti, na itovo kei na kena inaki e sega ni kila, se e sega sara ga ni dua na ka me na kauta mai vua na dei ni vakanananu baleta na dina ni a vosa tikoga vei tamana.”…

Me vaka e a kaya o Jekope ki na nona matavuvale …, “A ka levu vakaidina na nona yalododonu na noda Kalou! Sa kila na ka kecega; a sa sega ni dua na ka me sega ni kila.” (2 Nifai 9:20.) Oqo, kevaka mo na vakasamataka tiko o sa tu sara ga e na kena itekitekivu, sa tiko na nomu veiwekani vata kei koya. O keda e luvena. E kilai keda. E kila na veika kei na veigauna sa digitaki e liu, kei na vanua me da na bula kina, kei na gauna eda na bula tiko kina. Io vei koya duadua ga e rawa me da solia vua na noda vakabauta taucoko.⁵

E dua vei ira na icocovi levu duadua mai vei ira taucoko na ka eda taukena se na icocovi ni vuku ka rawa ni da taukena sa ikoya na Turaga e rogoca ka sauma na noda masu—se, me’u biuta tale vakaoqo, me da vulica na noda veivosaki vata kei na Kalou. Na masumasu e sega ni o koya walega na nomu cavuta tiko na vosa, me vaka era vakavulica eso na veimatalotu, ia me da kila ni Kalou, e Tamada Vakalomalagi, kei na Luvena, o Jisu Karisito, erau bula tiko, bula dina tiko me vaka na ilesilesi eso ni Lewe Tolu Vakalou, na Yalo Tabu se Yalo ni Turaga, e rawa ni da veitaratara vata kei koya, na Tamada Vakalomalagi, ka ciqoma na isau ni noda vakatataro kei na kaukauwa ni noda veisiga.⁶

E na yalo raramusumusu vakavakarau mo kaya vata kei Paula, “Kemuni na Turaga, a cava ko ni sa vinakata me’u cakava?” (Cakacaka 9:6). E na yalo doudou mo kaya vata kei na gonetagane o Samauela, “Mo ni vosa mai Jiova; ni sa vakarorogo na nomuni tamata” (1 Samuela 3:9). Ia mo yalomalumalumu, mo dau masumasu, raica ena tubera na ligamu na Turaga na nomu Kalou, ka vakayacora na nomu kerekere [raica V&V 112:10]. ⁷

O Peresitedi [David O.] McKay e vakavulici keimami e na valetabu e na dua na siga … “Au via tukuna vei kemuni e dua na ka: E na gauna e tukuna kina na Turaga vei iko mo cakava e dua na ka, me tiko vei iko na lomadei mo vakayacora se e vinaka cake mo kua tale ni tarogi koya.” Au sa vulica talega, na lesoni oqori. So na gauna e na lomaloma ni bogi au dau vakayadrati ka sa sega tale ni rawa me’u moce me yacova ni’u sa siro mai na idavodavo ka vola e na pepa na veika e tamulo tu e lomaqu. Ia sa na bau taura sara e levu na veivakadeitaki me na caka kina me vaka na lewa mai na isau ni masumasu.⁸

Lolovaka e rua na kana e na imatai ni Sigatabu ni veivula ka sauma na isau ni rua na kana o sa vakuai iko kina … e kaya na Turaga vei Aisea, o ira era sa lolo me ra soli madrai vei ira era sa via kana, ko na qai masu ka na rogoci iko na Turaga, ko na qai tagi, ka na kaya mai na Turaga, “Koi au oqo.” [Raica Aisea 58:6–9.] Sa ikoya oqori na sala mo tauyavutaka kina na nomudrau veiwekani ka veitaratara vata kei na Turaga. Tovolea e na yabaki oqo. Bulataka vakadodonu na lawa ni lolo. ⁹

E na gauna eda vakatulewa kina e na kedrau maliwa e rua na duidui ni lewa; me da nanuma na ka e a kaya na Turaga ni dodonu me da cakava: Me da vulica ka vakasamataka vakavinaka na vanua e na cava kina; ni bera ni caka, kerea vua na Turaga kevaka e sa dodonu, me da vakamuria na veivakauqeti vakayalo—me na katakata mai na lomada me da na qai kila ni sa dodonu, se me da na sega ni vakila e dua na ka, ia eda na guilecava ga kevaka e sega tiko ni dodonu [raica V&V 9:7–9]. Ia, me vaka na yalayala ni Turaga, “… e na soli vei [kemudou] na Yalo Tabu ni dou sa kerea e na vakabauta.” (V&V 42:14.)…

Kevaka eda vakasaqaqara vagumatua, e rawa ni da yaco ki na vuravura ni yalo o ya e na kena itinitini me na vakadeitaki keda sega walega e na veivakalougatataki cecere, na ivakadinadina cecere talega e lomada ni veika eda cakava, na noda bula kei na noda cakacaka era vauci keda e na veivakadonui ni Turaga ka Dauniveibuli vei keda taucoko.¹⁰

Na ka bibi duadua o rawa ni cakava o ya mo vulica mo vosa vua na Kalou. Vosa Vua me vaka ga o vosa tiko vei tamamu, o Koya na Tamamu, e vinakata o Koya mo vosa Vua. E vinakata o Koya mo vagolea mai na daligamu mo rogoca, me solia vei iko o Koya na veivakasama titobu ni Yalo Tabu me tukuna vei iko na ka mo cakava. Kevaka o vulica mo dau kauwaitaka na veivakasama totolo e dau yaco mai e yalomu, o na raica ni veika kece oqori era na basika mai e na gauna sara ga o gadreva kina. Kevaka mo dau vagolea mai e dua na daligamu mo rogoca na veivakauqeti, o na kila ni o sa salavata tiko kei na Yalo Tabu ni ivakatakila.¹¹

E rawa vakacava me da vakatorocaketaka na ivakatagedegede vakayalo ni noda bula vakayago me rawa kina ni qarava na noda ilesilesi vakavuravura me taucoko sara ka me rawa kina na veimaliwai vata kei [na Kalou] sega ni vakaiyalayala nona kaukauwa… ?

O Emoni e a sauma vakatikina na taro o ya: “Ia ko ira sa veivutuni, ka vakabauta, ka vuataka na vua e kilikili, ka ra dau masu tikoga ka sega ni mudu—sa vakatakilai vei ira na ka vuni ni Kalou …” (Alama 26:22.)…

O Tevita, na daunisame, e vulica sara mai na nona a se gonetagane na ivurevure ni kaukauwa vakayalo. Na yalo e vakasolokakana, “Dou tiko lo,mo dou kila ni’u sa Kalou … a noda idrodro na Kalou i Jekope.” (Same 46:10–11.)

O ira na parofita vuku e liu, e dodonu me da kila taucoko, na noda veitaratara vata kei na Kalou e na masu, me da veivosaki vata ka qai ciqoma na lewa ni Turaga e na nona sala ga …

Na Turaga e kaya vei Ilaija, na parofita: “Mo curu yani ka la’ki tu e na dela ni ulunivanua e na mata i Jiova. Ka raica, sa lako voli ko Jiova, a sa dua na cagi levu ka kaukauwa sa sea na ulunivanua, a sa vorolaka na veiuluvatu e na mata i Jiova, ia sa segai e na cagi ko Jiova; ni sa oti na cagi, sa qai tavuki; ia sa segai e na tavuki ni vanua ko Jiova:

“Sa oti na tavuki ni vanua, sa qai dua na bukawaqa; ka sa segai e na bukawaqa ko Jiova; ia ni sa oti na bukawaqa, sa qai rogo mai e dua na domo lailai e vinaka.

“Ia ni sa rogoca ko Ilaija, sa puloutaka na matana e nona itutuvi, ka curu yani, ka la’ki tu e na mata ni qara vatu …” (1 Tui 19:11–13.)

Dau vakawasoma na Kalou me vosa malua, domo lailai, me vaka e a cakava vei Ilaija e na qara vatu, e na sega beka ni rogo e daligada, baleta, me vaka e dua na retio ca, sa sega tu beka na kena rorogo sega ni vakaiyalayala.

… Vakawasoma edaidai, na tagane kei na yalewa era sa bula veiyawaki sara mai na veika vakayalo ni gauna e vosa tiko kina na Turaga e daligadra, na yalodra e sega ni rogoca e dua na rorogo, se vei ira nona dauveiqaravi, me ra liutaki mai vua na Yalo ni Kalou, me vaka na domona, era rogoca walega na rorogo me vakataki ira mai Jerusalemi. E vaka talega kina, nodra sega ni taura na ivakaraitaki ni vuku, ivakadei ni yalo, ni loma ni Turaga e sa vakadeitaki vei ira nona iliuliu vakaparofita.

… Inosi, na makubui Liai, e vakaraitaka vei keda me da kila na vuna e rawa kina vei ira eso me ra ciqoma na kila-ka ni Kalou ka so e sega. O Inosi e a railesuva na nona sasaga me rawata na veivosoti ni nona ivalavala ca me rawa ni kilikili e na nona veikacivi cecere.

E a qai tinia: “Ia ni’u sa masu tiko e na yaloqu taucoko, sa rogo tale mai na domo ni Turaga ka kaya: Au na talevi ira na wekamu kevaka era sa muria na noqu vunau. …” [Inosi 1:10.]

Sa tu vei iko, e na vosa rawarawa, a ivakavuvuli uasivi: Na Turaga e sega ni tarovi koya vei keda. O keda ga eda tarovi keda tiko vua baleta na noda malumalumu ni maroroya na nona ivakaro.¹²

E na noda kerea na Turaga me dua noda veivakalouagatataki eda vinakata me da biuti keda e na dua na itutu e kilikili me da ciqoma kina na veika eda masulaka. ¹³

E sega beka ni o vinakata mo bulataka na bula ni vosa na Kalou e rawa mo na rogoca, se me kilikili nomu bula me rawa ni sikovi iko na veisiko vakagilosi, se mo vakavakarau mo lako ka tiko vata kei na Turaga? Na Turaga e sa tukuna vei keda na sala e rawa me da vakavakarau kina. Eke e a kaya e na dua na ivakatakila uasivi na veivosa oqo: “Raica sa kaya vakaoqo na Turaga: Ko koya yadua e na veivutunitaka na nona ivalavala ca ka lako mai vei au, ka masuta na yacaqu, ka rogoca na noqu vosa ka muria na noqu vunau, e na raica vakaidina na mataqu ka kila ni sa i au.” (V&V 93:1).

E na gauna sa rogo mai kina e dua na domo mai lomalagi kivei ira na tamata e Vanuasautu era sa sega ni rogoca. Era sa veiraiyaki ni ra sa sega ni kila na ka sa tukuna, ia ka sa rogo lailai ga ka sa laubasikata na yalodra ko ira era sa rogoca, ia era sa sega ga ni kila na ka sa tukuna; era sa vakatudaliga sara ka rai matua i lomalagi, na vanua sa rorogo mai kina na domo. (Raica 3 Nifai 11:3–5.) ¹⁴

Na Kalou e solia vei keda yadua na bula me rawa ni da marautaka na veitokani vata Vakalou mai vua na Yalo Tabu, ko na sega ni vakatitiqataka na nomu kila ni bula tiko, kei na nomu vakavakarau me dua na siga mo curu yani ka tiko vata kei koya. ¹⁵