Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu
Wase 20: Galala: Digitaka na Bula se Mate


Wase 20

Galala: Digitaka na Bula se Mate

Oqo na gauna me da digidigi kina vei rau oqo na vinaka kei na ca, ni veika eda vakayacora e kauta mai na kena isau ena bula oqo kei na tawamudu.

Na Bula nei Wilford Woodruff

Evakadinadinataka o Peresitedi Wilford Woodruff ni veivakabulai e lako mai “ena vuku ni dra i Jisu Karisito,” ka vakabibitaka talega ni na taucoko ni veivakabulai e lako mai ena “vuku ni talairawarawa ki na Kosipeli.”1 Ena kila oqo, e vakavulica ni “tu vei keda kece na noda galala me da digitaka na vinaka ka cata na ca, se digitaka na ca ka cata na vinaka”2 ia na Kalou ena “tauri [keda] me da lewai ena vakayagataki ni digidigi oqo.”3 E cikevi ira na Yalododonu me ra vakatauca na lewa dodonu, ka vakadreta vei ira na kedrau duidui na “vica wale na yabaki lekaleka ni marau vakavuravura” kei na “tawamudu balavu ni rarama, dina, kalougata, kei na kila ka ka na solia na Kalou vei ira na tamata kecega era maroroya na Nona lawa.”4

Me vakataki keda kece, e sega ni wili rawa na gauna e rawa me vakayagataka kina o Peresitedi Woodruff na isolisoli ni digidigi. E dua na gauna oqori e a yaco e Herefordshire, Igiladi, ena vale nei John Benbow ( raica na tabana e 100 ena ivola oqo). “E turaga dokai ko John Benbow,” e a nanuma lesu o Peresitedi Woodruff. “E vaka tu me dua na turaga ni Igiladi o koya; e dua na tamata vutuniyau, au nanuma, me bau curu mai ki na Lotu. E se bera beka ni dua na vula na nona papitaiso, e sega mada niu vakasamataka, ena nona a lako mai vata kei na watina ki na dua na rumu lailai ni gade, ka rairai ni rauta e vasagavulu kalima na miniti na nona mai tukuna tiko vei au ni a wilika tiko ena Veiyalayalati Vou ena nodra gauna na iApositolo era dau volitaka na ka kece era taukena ka tauca ki na yavadra na iApositolo [raica Cakacaka 4:31–37], ka kaya ni vakila ni sa nona itavi me vakayacora na lawa o ya ka sa vinakata me kitaka vakakina. Au vakarogoci koya vakamalua ia ni sa oti e taura tale beka e veimama ni auwa meu qai tukuna vua na duidui e tu me baleta na neimami itutu ena gauna nikua kei na nodra itutu na iApositolo ena gauna o ya. Au tukuna vua me kila ni sega ni talai au mai na Kalou ki Igiladi meu mai qarauna na nona koula, nona ose, nona bulumakau kei na veika e nona; E talai au mai ki ke o Koya meu mai vunautaka na Kosipeli. Au mani tukuna talega vua, ni Turaga ena vakadonuya na nona solibula, ia ena gauna ga e via kitaka kina e dua na ka vinaka, me kitaka sara; me vukei ira na dravudravua, vukea na tabaki ni iVola i Momani, kei na veika tale eso.”

Ni raica lesu na ka e a yaco oqo, e a kaya kina o Peresitedi Woodruff na veika bibi e a yaco ena nona lewa vinaka me vakasuka vakamaqosa na ka e via vakayacora o Baraca Benbow:

“Ia oqo, a cava ena yaco keu a taura na sala tale ka dua, ka kaya, “Io solia mai vei au na nomu iyau kau na maroroya”? Baleta, ke rairai beka sa na lutu tani o koya. E sega ni o koya walega o ya, ia ke a dua talega na iApositolo lialia, me a dua sara ga o koya e rawa ni veisisivitaka na lutu tani. E a temaki au li na ka o ya? Sega, e sega sara ga. Ena sega ni rawa vua e dua na iTalatala qase ka tu vua na Yalo ni Kalou me kila na duidui ni dua na drau na udolu na paodi na ilavo kei na dua na tikina ena imatai ni tucaketale, ka tu vua na kaukauwa me lako siviti ira na agilosi kei na Kalou ki na bula vakalou kei na lagilagi, ka tu ena mata ni Kalou kei na Lami me tawamudu ka tawamudu.”5

iVakavuvuli nei Wilford Woodruff

Baleta ni sa solia vei keda na Kalou na galala ni digidigi, e sa vakatau vei keda na veika eda kitaka.

E sa solia tu na Kalou vei ira kece na luvena ena itabagauna oqo, me vaka e a solia vei ira kece na luvena ena itabagauna sa oti, na digidigi yadua. Na galala ni digidigi oqo e sa nona iyau tu ga na tamata ena ruku ni lewa kei na matanitu ni Kalou. [Eda] a taukena ena lomalagi ni veilomalagi ni bera ni buli na vuravura, ka a qarava ka taqomaka na Turaga mai na kaukauwa i Lusefa kei ira era a tovata kei koya, ena vakamalumalumutaki nei Lusefa kei na dua na ikatolu ni lewe i lomalagi [raica iVakatakila 12:1–9; V&V 29:36–37; Mosese 4:1–4]. Ena kaukauwa ni galala ni digidigi oqo sa yaco kina o kemuni kei au kei na matatamata kece me vakatautaki vei keda na veika, vakatau vei kemuni na gaunisala o ni muria, na bula eda bulataka na veika eda kitaka ena yago.6

E tiki ni veika vivinaka vakalou me kakua ni vakasaurarataki e dua na tamata ki lomalagi, me kakua ni vakaukauwataki na vakasama ia me biu ga me galala me cakacaka vakataki koya. Na [Kalou] e sa vakadavora e mata ni Nona tamata na Kosipeli tawamudu, na ivakavuvuli ni bula kei na veivakabulai, ka qai biuti koya me digitaka vakaikoya se besetaka vakaikoya, me tu vua na kila dina ni yaco me vakatautaki Vua na macala ni veika e kitaka.7

Na noda digitaka na caka vinaka se ca ena kauta mai na kena isau ena bula oqo kei na tawamudu.

Eda na rawata kece na veika eda cakacakataka. Na veika eda kaburaka, se vinaka se ca, eda na tamusuka na vuana [raica Kalatia 6:7; V&V 6:33].8

E sa vakaroti keda na Turaga, ka sa dodonu me da talairawarawa ki na nona ivakaro kevaka [me da] na rawata na veivakalougatataki ni talairawarawa.9

Na noda vakavolekatitaki keda ki na ivakaro ni Kalou, na levu ni noda nuidei ni noda itokani na Kalou ka wanonovi keda tiko mai o Koya kei na Luvena o Jisu e noda mata vua na Tamada, ni tiko o Koya ena kedra maliwa na tamata oqo, ka na valataka na nodra dodonu na Nona Yalododonu, ka na sabaya na iyaragi kecega e vakarautaki me saqati Saioni.10

Me da vakadreta tiko ena nodra vakasama na luveda na isau ca ni vakayacora na ivalavala ca se voroki ni dua na lawa ni Kalou; me caka me ra kila ni ra vakayacora e dua na cala era na taukena na rarawa kei na dredre ka rawarawa sara me ra drotaka kevaka era a vakayacora na ka dodonu, ka dodonu me ra vulica na ivakavuvuli oqo ena veidusimaki ka sega ni vulica ena rarawa kei na veivakalolomataki ena nodra cakava na veika e sega ni dodonu.11

Au se sega vakadua ni vakayacora e dua na cala ena Lotu oqo kei na matanitu ia au sa sauma e sivia e udolu mai na kena isau dina. E sega ni rawa ni da cala ka sega ni totogitaki, e sega ni rawa ni da vakawalena e dua na ivakasala me sega na itotogi, ia na cava ena kauta mai na rarawa.12

Kemuni na taciqu kei na ganequ, vakasaqara na Kalou; masuti Koya ena nomuni veitikina vuni, kakua ni vuki tani mai na bula dodonu kei na dina; e sega ni dua na ka ena rawati ena kena vakayacori oqori, ia ena kau tani mai vei keda na veika kecega.13

O ira na tamata ka ra sega ni bulataka na dina e tu vei ira, ena dua na gauna lekaleka ga oqo se mai muri era na taukena na vakaloloma levu; ena sega na nodra marau kei na vakacegu kei na veivakabulai me vakataka na tamata ka talairawarawa ki na ivakaro ni Kalou ka vakayacora tikoga na ka sa dodonu. Era sa dau rere tu ga na tamata ca. E sega ni vakasaurarataki e dua na tagane se yalewa me vakayacora na ca, e sega ni da saumi kina. E vinaka cake me da qarava na Kalou, o ira era qarava na Kalou ena mataka, yakavi kei na bogi era mamarau tu ga veitalia ga se ra vutuniyau se dravudravu.14

Taroga vua e dua ga na tamata, vanua, matanitu, se itabatamata na taro, era na tukuna vei iko ni ra qara tiko na marau, ia era qara tiko vakacava? Taura mada na iwasewase levu duadua ni matatamata me ivakaraitaki, era qara tiko beka vakacava na marau? Ena nodra qarava tiko na tevoro ena kena totolo era rawata, ka voleka ni iotioti ni ka bula se ka era masuta na luve ni tamata, ka iotioti ni ka bula ka ra via maroroya na nona lawa sai koya na lawa ni Kalou ni lomalagi. Era na sega ni qarava na Kalou se vakarokorokotaka na yacana, se maroroya na nona lawa, ia era vosa vakacacataka na yacana, ena veisiga, ka voleka ni vuravura taucoko [era] qara tiko na marau ena ivalavala ca, voroki ni lawa ni Kalou, ka vosa vakacacataka na yacana ka biuta tani na ivurevure ka drodro duadua mai kina na marau.

Kevaka me da kila sara vakaidina ni na sega ni rawa ni da rawata na marau ena noda muria tiko na sala ki na ca ka voroka tiko na lawa ni Kalou, e dodonu me da raica ekea na kena lialia, na tagane kei na yalewa kece era na raica ni vinakati na marau e dodonu me da vakaitavitaki keda ena cakacakataki ni bula dodonu, ka cakava na loma ni Tamada mai Lomalagi, eda na qai taura kina na marau kece mai ligana, veivakalougatataki, lagilagi, veivakabulai, bula vakalou, kei na bula tawamudu, ka da na taura ena gauna oqo se ena tawamudu.15

Me da yalodina ka vakaiukuukutaki keda ena savasava ni kosipeli. E sega ni da rawata e dua na ka mai na caka ca. Na lasulasu, butabutako, vosa beca na Kalou, daumateni, vosa vakacacataka e dua, ka cakitaka na Turaga o Jisu Karisito ena kauta mai na rarawa kei na yalobibi; era vakalolovirataka na tamata ka buli me ucuya na Kalou; ia me cakava na vinaka, talairawarawa ki na ivakaro ni Kalou, na yalo ni solisoli kei na yalololoma, e kauta mai na marau kei na vakacegu kei na Yalo Tabu, ka na qai yaco mai na bula vakalou ena matanitu nei Tamada.16

Eda na saumi tawamudu ena lawa eda digitaka me da maroroya ena noda gauna lekaleka e vuravura.

Me vakalougatataki na yalomuni, na noda bula eke e vica walega na siga na kena dede, ia ena yasa kadua ni ilati eda na bula tawamudu, eda na tiko ka bula me vaka ga na dede ni nona bula na noda Dauniveibuli, kei na noda icavacava tawamudu ena vakatau mai na ivakarau ni noda vakayagataka na noda bula lekaleka vakayago eke.17

Ni da mai kila vakaidina ni noda icavacava ni mataka—tiko marau ni mataka, bula vakalou kei na lagilagi, se na noda tiko rarawa ena gauna sa bera mai, lolovira kei na vutugu, e vakatau kece sara tikoga ena gauna lekaleka eda vakayagataka ena vuravura oqo, au rawa ni kaya ni sega ni yaga vua e dua na tamata ena ruku ni lomalagi me vakayagataka na nona gauna ena caka ca. … Kevaka me rawata e dua mada ga na veivakalougatataki mai na dua ga na yasana e dua na tamata, ena rawata ga mai vua na Turaga, ni tevoro e sega vua na vakasama me veivakalougatataki kina, ka na sega ni vakalougatataki ira na luve ni tamata; ia e cakacaka sara tiko vakaukauwa me tuberi ira tani mai na sala ni bula dodonu kei na dina.18

Na Kalou ni lomalagi, o koya ka bulia na vuravura oqo ka biuti ira mai kina na luvena, e a solia vei ira e dua na lawa me rawa kina me ra laveti cake ka vakabulai ena dua na matanitu ni lagilagi. Sa tu na lawa ni veimatanitu kecega, ia na ka kecega sa tu na kena lawa e vuravura taucoko. Ko ira era sa muria na ivunau era sa taqomaki kina, ka na taura na isau cava ga e yalataka vua na lawa o ya [raica V&V 130:20–21]. Sa nona lewa na Kalou ko ira kece na luvena me ra muria na lawa cecere duadua, me ra rawata kina na lagilagi cecere duadua ka sa lesia vei ira kece na tamata sega ni mate rawa. Ia na Kalou e solia vei ira kece na luvena na digidigi, me ra digia na lawa cava ga era na maroroya.19

E sega ni dua na tamata me na rawata e dua na lagilagi vakasilesitieli vakavo ga ke bulataka na lawa vakasilesitieli; e sega ni dua na tamata me na rawata na lagilagi vakateresitieli vakavo ga ke bulataka na lawa vakateresitieli, ka na sega ni rawata e dua na tamata na lagilagi vakatilesitieli vakavo ga ke bulataka na lawa vakatilesitieli [raica V&V 88:19–33]. E dua na duidui levu e tiko ena kedrau maliwa na rarama ni siga ena sigalevu kei na kataremoremo ni kalokalo ena bogi, ia na duidui o ya e sega ni levu sara me vaka na duidui ni lagilagi ena vuqa na veitikina ena matanitu ni Kalou.20

E sa vakaraitaka mai vei keda na Turaga na lawa vakasilesitieli, o ya, ni sa solia vei keda o Koya na taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito, ka sa solia vei keda na kila ni ivakavuvuli ni bula tawamudu. …

Kevaka me da na lako ki na vuravura vakasilesitieli eda na vakayavalati mai na yalo ka vakatulewa tu e kea, ka tomana tikoga vata kei keda na veivakavuvuli ka dodonu me da qaravi kina. Me da taukena na yalo kei na ivakavuvuli vata ga o ya ena vuravura oqo, ka me da bulataka na lawa vakasilesitieli eke, ka duavata ena ivakavuvuli ka vakaduavatataki ira na tamata ni Kalou ka ra tiko ena Nona iserau, me rawa ni da rawata kina na lagilagi vata ga era marautaka.

Oqori na veivakavuvuli ka vakavulici vei keda ena veisiga, ka dodonu me da vulica me da bulataka, ka biuta vakatikitiki na noda nanumi keda ga kei na ivakavuvuli lasu.21

E tu na kedra isau ko ira era caka vinaka, ka ra na rarawa na tamata ka veivutunitaka na sala era a taura ena gauna oqo se dua tale na itabagauna me veisaqasaqa kei na Kalou se na nona cakacaka. … Ke dua na tamata e caka dodonu, ka yalodina tikoga ki na ivakadinadina i Jisu Karisito, muria na kosipeli, ka maroroya na nona veiyalayalati, ni sa na curu yani ki na yasa kadua ni ilati e sa tu na nona icurucuru ki na iserau ni Kalou kei na Lami; ena nona maroroya na lawa vakasilesitieli e curu kina ki na lagilagi vakasilesitieli, ka maroroi mai na lawa o ya, ka vakaitavi ena lagilagi tawamudu. Ena saumi vua e dua na tamata ena ruku i lomalagi ke talairawarawa ka yalodina ki na lawa ni Kalou ena vica walega na siga e bula tiko kina vakayago.22

Me da vaqara ena dui yaloda, ka yalataka sara ni da na kitaka na cakacaka ni yalododonu, doka na Tamada mai Lomalagi, vakayacora na noda itavi vua na Kalou kei na tamata, taura matua ka tara cake na matanitu ni Kalou, eda na qai kila vakaidina kina ni na rawa me da rawata na marau ka vakasinaiti ena yalo tawa mate ena taucoko ni iserau, sa dodonu kina vua na tamata me muria na ivakaro ni matanitu vakasilesitieli ka vakabulai ena dua na ivakatagedegede ni lagilagi vakasilesitieli ni Yalo ni Kalou; ka da na qai kila talega na vakayacori ni ivalavala ca, voroki ni lawa ni Kalou kei na vosa beci ni yacana ena kauta mai na rarawa kei na yalo e vakaloloma ena kauta ruarua mai na mate vakayago ka vakayalo. Kevaka eda lako ena sala ni yalo sega ni dodonu eda na vakararawataka na Yalo Tabu ka vakararawataki ira na tacida ka vakamavoataki keda.23

Na sala ni bula e sa dusimaki tu kevaka me da sega ni kauwaitaka na muria, e sega ni dua tale na ka na mate ga, eda na sotava. Me da tu mada vakadua ka vakasama mada vakalailai—me da raica mada se cava e vinaka vei keda me da rawata na bula se mate. … Ko ni sa rogoca na dina matata, ka ra sa vakaroti mai na kaukauwa ni Yalo Tabu kei na ivakadinadina i Jisu Karisito, ka sa kena gauna oqo mo ni lewa kina se ko cei ko ni na qarava.24

Na nomuni kalougata ena veisiga ni mataka, na nomuni bula vakalou kei na lagilagi ena veisiga ni mataka, veivuravura sega ni vakaiyalayala, ena vakatau mai na sala ko muria eke. E sa matata tu vei kemuni na sala ka na tuberi kemuni ki na bula tawamudu. … Sa vo ga oqo mo ni lako kina.25

E kauta vakavoleka mai na Kalou na veivakabulai, solia mai na veivakavuvuli rawarawa ni ivakarau ka solia vei keda na kaukauwa me da vakayacora rawa kina.

E tu sara ga e ligamuni na veivakabulai, bula tawamudu kei na dua na tiki ni imatai ni tucaketale; meu tukuna, na veivakalougatataki kece e yalataka na Kalou vei ira na tamata ka bula vakayago, sa soli yani vei kemuni ka sa tu vakarau tu me nomuni kevaka ko ni vakayacora na nomuni itavi.26

E soli tu na veicuqeni vei ira kece na Yalododonu Edaidai; na nodra sala e rawarawa ka veisureti tu mai e matadra.27

E dua walega na sala dodonu, ka vakadodonu sara tu ga; kei na ivakavuvuli kei na lawa ka lewai kemuni ena sala o ya e matailelevu ka rawarawa me kilai. Oqo na sala me da muri kina, kau kila ni da sa mai vakalougatataki vakalevu ena noda mai vulica na sala dina.28

Na cava ga e vinakata vei keda na Turaga, e sega ni gadreva vei keda e dua na ka o Koya ka da na sega ni rawa ni vakayacora. E rawa me da muria na nona ivakaro me vakatau mai na itutu eda taukena kei na gaunisala e tu vei keda. E sega ni dua na tagane se yalewa me vakacava sara tu na nona dravudravua me sega ni rawa ni muria na kosipeli; era lako yani ka papitaiso me bokoci na nodra ivalavala ca, ia kevaka era muria na ivakaro ni Turaga ena biuta o Koya ki na ligadra na kaukauwa kei na sala me vakayacora kina na veika sa gadrevi vei ira.29

Au masulaka me da na muria na sala o ya ni gauna eda yaco kina ki na yasa kadua ni ilati eda na taleitaka na keda itukutuku. Eda na kunea na keda itukutuku kei na noda ivolatukutuku ena vale ni wilivola levu ni matanitu vakasilesitieli ni noda Kalou, ka da na qai kila na cava eda a cakava tiko ena bula oqo. Kevaka eda a vakayacora e dua na ka ca eda na rarawataka. E dodonu me da veivutunitaka na cala ka tovolea me da caka vinaka. Au masuta na Yalo ni Kalou me tu kei keda me tuberi keda ka vakasalataki keda ena noda cakacaka me yacova ni da sa oti eke, ni gauna eda sa lako yani kina me da na ciqomi ena matanitu ni Kalou. Eda na mamarau ni da caka dodonu; ni matada e se bera ni raica, daligada e se bera ni rogoca, ka se bera sara ni curu ki na yalodra na luve ni tamata na lagilagi ka koto e matadra na luve i Atama tagane kei na yalewa. E vunitaki mai na matada edaidai, ka na sega sara ni dola vei keda me yacova ni da sa curu ki na iserau ni Kalou kei na Lami.30

E sega ni dua na tagane se yalewa ka bula ena vuravura ka maroroya na ivakaro ni Kalou me na maduataka se rarawataka, ni sa lako ki na iserau ni Kalou.31

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko ni vulica na kena iwase oqo se ni ko vakavakarau mo ni veivakavulici. Raica na tabana vi–x, me ikuri ni veivuke.

  • Raica lesu na italanoa ena tabana e 232–34. Na ivakavuvuli cava e tuberi Elder Woodruff me vakasamataka na nona vakatulewa vei Baraca Benbow?

  • Wilika taucoko na ikarua ni parakaravu ena tabana e 234. Na cava e saqata kina na ivakarau ni Kalou me “vakasaurarataki e dua na tamata ki lomalagi” se “vakaukauwataki na vakasama?” Na cava e kitaka na Tamada Vakalomalagi me vakauqeti keda me da digitaka na sala ka tuberi keda ki na bula tawamudu?

  • E a kaya o Peresitedi Woodruff, “Eda na taura kece na ka eda cakacakataka” (tabana e 234. Na cava e kena ibalebale oqo vei kemuni? E rawa vakacava me vakayarayarataka na veika eda kitaka na vosa oqo?

  • Me vaka e a kaya o Peresitedi Woodruff, na cava eso na veivakalougatataki ka lako mai ena bula oqo ni da maroroya na ivakaro? Na cava eso na itotogi e lako mai ena bula oqo ni da digitaka me da beca na ivakaro? (Raica na tabana e 235–37.)

  • Raica lesu na ikava kei na ikalima ni parakaravu ena tabana e 235. Na cava na isau ni ivalavala ca?

  • E rawa vakacava ni lewa na noda ivotavota ena tawamudu na noda digidigi e na veisiga? (Raica na tabana e 238–40, 240.) Na cava e rui bibi kina me da nanuma ni bula oqo e lekaleka me vakatautauvatataki kei na tawamudu?

  • Na cava ko ni na kaya vua e dua na lewe ni nomuni matavuvale se itokani ka vaqara tiko na marau ka sega ni maroroya na ivakaro? Na cava soti o ni sa bau sotava ka rawa ni ko ni wasea me vukea na tamata o ya?

  • Na cava o ni nanuma me baleta na nodra dau vakila na tamata ni sa rui yawaki ira na veivakabulai? Ena nomuni vulica tiko na veivakavuvuli nei Peresitedi Woodruff ena tabana e 240–41, na itukutuku cava o ni nanuma ni na veivakauqeti dina vei ira na tamata ka vakaoqo na nodra nanuma?

  • Na cava e rawa ni ra vakayacora na itubutubu me ra doka tikoga kina na nodra galala ni digidigi na luvedra ia me ra vukei ira tikoga na luvedra ena nodra digidigi dodonu?

iVolanikalou Veisemati: Josua 24:15; Aisea 64:4; Kolosa 3:24–25; 1 Nifai 3:7; 2 Nifai 2:25–30; Alama 7:14–25; 41:10; Ilamani 14:30–31; V&V 130:20–21

Me Kilai

  1. Deseret News: Semi-Weekly, 13 ni June, 1882, 1.

  2. “Sayings and Writings of Prest. Woodruff,” Contributor, Julai 1894, 538.

  3. Deseret Weekly, 26 ni Okotova, 1889, 561.

  4. The Discourses of Wilford Woodruff, digitaka o G. Homer Durham (1946), 278–79.

  5. Millennial Star, 28 ni Noveba, 1895, 754–55.

  6. The Discourses of Wilford Woodruff, 8–9.

  7. Deseret News: Semi-Weekly, 9 ni Me, 1882, 1.

  8. Millennial Star, 2 ni Sepiteba, 1889, 548.

  9. Deseret News: Semi-Weekly, 2 ni Me, 1876, 4.

  10. Deseret News: Semi-Weekly, 26 ni Julai, 1881, 1.

  11. The Discourses of Wilford Woodruff, 105.

  12. Deseret News: Semi-Weekly, 14 ni Tiseba, 1880, 1.

  13. The Discourses of Wilford Woodruff, 262.

  14. Deseret News, 22 ni Feperueri, 1865, 162.

  15. The Discourses of Wilford Woodruff, 259–60.

  16. The Discourses of Wilford Woodruff, 23.

  17. The Discourses of Wilford Woodruff, 244.

  18. Deseret News, 22 ni Feperueri, 1865, 162.

  19. The Discourses of Wilford Woodruff, 10.

  20. Deseret News: Semi-Weekly, 12 ni Janueri, 1875, 1.

  21. Deseret News, 6 ni Janueri, 1858, 350.

  22. Deseret News, 23 ni Tiseba, 1874, 741.

  23. Deseret News, 4 ni Feperueri, 1857, 879.

  24. In Journal of Discourses, 9:222.

  25. “Y. M. M. I. A. Annual Conference,” Contributor, Okosita 1895, 638.

  26. Contributor, Okosita 1895, 638.

  27. Deseret News: Semi-Weekly, 26 ni Julai, 1881, 1.

  28. The Discourses of Wilford Woodruff, 307.

  29. Deseret News: Semi-Weekly, 2 ni Me, 1876, 4.

  30. Millennial Star, 14 ni Me, 1896, 311.

  31. Deseret News: Semi-Weekly, 20 ni Me, 1873, 1.

iVakatakilakila
John Benbow

John Benbow

iVakatakilakila
farmhouse owned by John Benbow

iTaba ni vale ena iteitei e a taukena ena dua na gauna o John Benbow.

iVakatakilakila
woman
iVakatakilakila
man
iVakatakilakila
girl
iVakatakilakila
man
iVakatakilakila
young woman
iVakatakilakila
woman
iVakatakilakila
woman
iVakatakilakila
young man
iVakatakilakila
girl

“Ko ira era qarava na Turaga ena mataka, yakavi kei na bogi era mamarau se ra vutuniyau se dravudravua.”