Vrede en geweld onder de heiligen der laatste dagen in de negentiende eeuw

In de eerste twee decennia na de oprichting van de kerk werden heiligen der laatste dagen vaak het slachtoffer van geweld. Joseph Smith stichtte de kerk in 1830 in New York. Niet lang daarna begonnen hijzelf en andere kerkleden naar het westen te trekken en zich in de staten Ohio, Missouri en Illinois te vestigen. Keer op keer probeerden de heiligen Zion te vestigen in hun gemeenschap, zodat ze God konden aanbidden en in vrede leven. Maar telkens weer ging hun hoop in rook op en werden ze op gewelddadige wijze gedwongen om te vertrekken. Bendes verdreven hen in 1833 uit Jackson County (Missouri). In 1839 werden ze uit de staat Missouri verdreven, nadat de gouverneur eind oktober 1838 het bevel had uitgevaardigd dat de mormonen verdreven of ‘uitgeroeid’ dienden te worden.⁴ Hetzelfde gebeurde in 1846 in Nauvoo (Illinois). Nadat ze uit Nauvoo waren verbannen, ondernamen de heiligen der laatste dagen de lange tocht naar Utah, over de Great Plains.⁵

In deze moeilijke tijden trachtten de heiligen der laatste dagen naar de openbaringen van Joseph Smith te leven, waarin hen werd gezegd hun religie in vrede met hun naasten na te leven. Hun tegenstanders in Ohio, Missouri en Illinois stoorden zich echter aan de geloofsopvattingen en het sociaal-economisch leven van de heiligen. Zij beschouwden het groeiend aantal heiligen ook als een bedreiging, omdat de mormonen daardoor de plaatselijke verkiezingen konden beheersen. Deze tegenstanders gingen de strijd aan met de heiligen, eerst verbaal en nadien lijfelijk. Kerkleiders, zoals Joseph Smith, werden met pek en veren bedekt, geslagen en ten onrechte in de gevangenis geworpen. Andere leden van de kerk bleven evenmin gespaard van geweldsmisdrijven. In het meest beruchte incident, het bloedbad bij Haun’s Mill, werden ten minste zeventien mannen en jongens, in leeftijd variërend van 9 tot 78 jaar, afgeslacht.⁶ Ten tijde van de vervolging in Missouri werden sommige vrouwen van de kerk verkracht of aangerand.⁷ Burgerwachten en bendes verwoestten en plunderden huizen.⁸ Veel tegenstanders van de heiligen eigenden zich grond en eigendom toe die hen niet wettelijk toebehoorde.⁹

Minstens achtduizend heiligen der laatste dagen werden in de wintertijd uit Missouri verdreven.¹⁰ Daardoor hadden duizenden vluchtelingen te kampen met voedselgebrek, waren ze aan de elementen overgeleverd en braken er soms epidemieën uit.¹¹ Toen Joseph Smith in maart 1839 in de gevangenis van Liberty (Missouri) zat en hoorde hoezeer de verbannen heiligen der laatste dagen te lijden hadden, riep hij uit: ‘O God, waar bent u?’ en bad hij: ‘Denk aan uw lijdende heiligen, o onze God’.¹²

Nadat ze uit Missouri waren verdreven, vonden de heiligen aanvankelijk gastvrijheid en vrede in Nauvoo, in de naburige staat Illinois. Na enige tijd kwam het echter weer tot conflicten omdat niet-mormonen en andersdenkenden de kerk opnieuw begonnen aan te vallen. Joseph Smith en zijn broer Hyrum stierven een wrede martelaarsdood in een gevangenis in Illinois, ondanks de belofte van de gouverneur dat ze in hechtenis veilig zouden zijn voor bendes.¹³ Anderhalf jaar later, begin februari 1846, vertrok de hoofdgroep van de heiligen uit Nauvoo. Het was een koude winter en de heiligen stonden onder enorme druk. Ze vestigden zich in tijdelijke kampen — wat we nu vluchtelingenkampen zouden noemen — op de vlakten van Iowa en Nebraska. Naar schatting één op de twaalf heiligen stierf gedurende het eerste jaar in deze kampen.¹⁴ Sommige oudere en zwakkere mensen bleven in Nauvoo achter en hoopten zich later bij de hoofdgroep heiligen te voegen. Maar zij werden in september 1846 met geweld uit Nauvoo verdreven. Daarbij werd ook de tempel ontheiligd.¹⁵ Een niet-lid bezocht de kampen van de heiligen en schreef kort nadien: ‘Verstijfd van angst en kou en verbrand door de zon, sleepten ze zich dag en nacht verder, te midden van verlammende ziekten. […] Er was geen soelaas voor de zieken; er was geen brood om de honger van hun huilende kinderen te stillen.’¹⁶ Nog nooit was er in de Verenigde Staten geweld van een dergelijke omvang tegen een religieuze groepering gepleegd.

Kerkleiders en -leden deden herhaaldelijk beroep op plaatselijke ambtenaren en op de overheidsfunctionarissen van de staat om genoegdoening te vragen voor het onrecht dat hen was aangedaan. Toen deze verzoekschriften niets uithaalden, deden ze tevergeefs beroep op de federale overheid om genoegdoening en bescherming voor de toekomst.¹⁷ De heiligen der laatste dagen herinnerden zich nog lang hoe ze werden vervolgd en hoe de overheid weigerde hen te beschermen en hun aanvallers te berechten. Het feit dat ze godsdienstige vervolging te verduren kregen in een land dat prat gaat op godsdienstvrijheid, was een vaak gehoorde klacht.¹⁸ Als reactie op deze voortdurende vervolging begonnen sommige heiligen zich in 1838 te verdedigen en soms zelfs terug te slaan.

In de negentiende eeuw waren gewelddadige conflicten tussen bevolkingsgroepen in de Verenigde Staten gebruikelijk en werden ze vaak door de vingers gezien. Veel gewelddadige aanvallen tegen de heiligen der laatste dagen gebeurden door illegale burgerwachten, die bestonden uit burgers die het recht in eigen handen namen omdat ze geloofden dat de overheid te streng of juist te laks was. Vooral minderheidsgroepen of mensen die als crimineel of marginaal werden beschouwd, vormden het doelwit van deze burgerwachten. Daarbij werd religieuze retoriek niet geschuwd.¹⁹

Plaatselijke milities werkten deze cultuur van burgerwachten in de hand. Volgens een wet die in 1792 door het Congres was goedgekeurd, diende elke gezonde man tussen de 18 en 45 jaar deel uit te maken van een plaatselijke militie.²⁰ De National Guard [onderdeel van de reservestrijdkrachten] is uit deze milities voortgekomen, maar in de beginjaren van de Verenigde Staten maakten ze zich vaak schuldig aan ongebreideld geweld tegen personen of groepen die zij als vijanden van de gemeenschap beschouwden.

In de jaren dertig en veertig van de negentiende eeuw bevonden de heiligen der laatste dagen in Ohio, Missouri, Illinois en Utah zich aan de westelijke beschavingsgrens van de Verenigde Staten, waar plaatselijk geweld algemeen werd gedoogd.

Het geweld tegen de heiligen der laatste dagen maakte deel uit van een breder fenomeen, het geweld aan de beschavingsgrens van de Verenigde Staten in de negentiende eeuw.²¹ In 1838 vluchtten Joseph Smith en andere kerkleden weg van de bendes in Ohio en verhuisden ze naar nederzettingen van heiligen der laatste dagen in Missouri. Joseph Smith geloofde dat hun gemeenschap in Kirtland (Ohio) was verzwakt en uiteindelijk vernietigd door afvalligen en andere tegenstanders, terwijl de leden twee jaar voordien nog grote offers hadden gebracht om een tempel af te bouwen. In de zomer van 1838 merkten de kerkleiders dat een vergelijkbare dreiging hun harmonieuze bestaan in Missouri in gevaar bracht.

Enkele leiders en leden creëerden in Far West een groep paramilitairen met de naam Danieten, die tot doel had de gemeenschap te beschermen tegen andersdenkenden, geëxcommuniceerde heiligen der laatste dagen en andere inwoners van de staat Missouri. Historici zijn het er in het algemeen over eens dat Joseph Smith met de oprichting van de Danieten akkoord ging, maar dat hij waarschijnlijk niet op de hoogte was van al hun plannen en dat hij niet al hun activiteiten goedkeurde. De Danieten bedreigden andersdenkenden en andere inwoners van de staat Missouri. Zo verjoegen ze enkele andersdenkenden uit Caldwell County. In de herfst van 1838 mondden deze spanningen uit in de mormoonse oorlog in Missouri, waarbij de Danieten blijkbaar werden opgenomen in milities die grotendeels uit heiligen der laatste dagen bestonden. Deze milities gingen de strijd aan met hun tegenstanders in Missouri, waarbij aan beide zijden enkele doden vielen. Bovendien werden twee steden waarvan men aannam dat ze centra waren van anti-mormoonse activiteiten, geplunderd door mormoonse burgerwachten en Danieten. Ze staken huizen in brand en namen goederen mee.²² Hoewel de Danieten slechts kort hebben bestaan, werd de mythe van een geheime vereniging van mormoonse burgerwachten nog lange tijd erg aangedikt.

Als gevolg van hun wedervaren in Missouri brachten de heiligen der laatste dagen een groot door de staat goedgekeurd leger op de been, het Nauvoo Legion, om zichzelf na hun verhuis naar Illinois te beschermen. Dit leger werd gevreesd door velen die de heiligen der laatste dagen als vijanden beschouwden. Maar het legioen onthield zich van elke aanvallende of wraakactie. Het reageerde zelfs niet toen spanningen ertoe leidden dat Joseph Smith en zijn broer Hyrum in juni 1844 door een bende werden vermoord, en bleef afzijdig in de nasleep van deze moorden. Toen de gouverneur van Illinois beval dat het legioen ontbonden diende te worden, gaven de heiligen daar gehoor aan.²³

In Utah ondernamen de heiligen der laatste dagen de meeste daden van agressie en wraak tegen hun vermeende vijanden tijdens het eerste decennium van hun aanwezigheid aldaar (1847–1857). Voor velen lagen de vervolgingen en de tocht door de Rocky Mountains nog vers in het geheugen. De heiligen probeerden in de woestijn van Utah een bestaan op te bouwen, maar kregen voortdurend met moeilijkheden te maken. Verschillende factoren droegen daartoe bij: spanningen met de indianen, die door de groei van de mormoonse nederzettingen waren verdreven; druk van de Amerikaanse overheid na de openbare aankondiging van het meervoudig huwelijk in 1852; geschillen over landeigendom; en een snel groeiend bevolkingsaantal. De plaatselijke kerkleiders stonden voortdurend onder druk om te voorzien in het geestelijk welzijn van de kerk en de materiële noden van de leden. Veel van deze leiders waren zowel geestelijk leider als overheidsdienaar. Zo was Brigham Young tegelijkertijd president van de kerk en gouverneur van het gebied.

Net als andere kolonisten in grensgebieden van de beschaving bezetten de heiligen der laatste dagen streken die door indianen waren bewoond. Er bestaan talrijke goedgedocumenteerde historische verslagen over de tragische uitroeiing van veel indiaanse stammen en over de verwoesting van andere door Europese kolonisten en door Amerikaanse militaire en politieke onderdrukking. In de negentiende eeuw waren er talloze conflicten waarbij pioniers, onder wie ook heiligen der laatste dagen, indianen mishandelden en doodden, en hen naar reservaten verdreven om zo begeerde landerijen in bezit te kunnen nemen.

In tegenstelling tot andere Amerikanen beschouwden de heiligen der laatste dagen de indianen als een uitverkoren volk, Israëlieten zoals zij, nakomelingen van volken uit het Boek van Mormon en als zodanig erfgenamen van de beloften van God. In zijn hoedanigheid van president van de kerk, gouverneur van het gebied en inspecteur voor indiaanse aangelegenheden, ijverde Brigham Young voor een vreedzame samenwerking tussen de mormoonse kolonisten en de indianen. De heiligen der laatste dagen leerden indiaanse talen, knoopten handelsbetrekkingen aan, predikten het evangelie en streefden in het algemeen naar compromissen met de indianen.²⁴ Helaas werd de politiek van Brigham Young niet overal even goed toegepast.²⁵

Doorgaans leefden de heiligen der laatste dagen en de indianen vredig samen. Maar, af en toe waren er gewelddadige botsingen tussen kerkleden en indianen. De Europese en indiaanse cultuur verschilden wezenlijk in hun ideeën over het gebruik en bezit van grond, en dat leidde vaak tot misverstanden. De mormonen beschuldigden de indianen vaak van diefstal. De indianen vonden dan weer dat de mormonen de plicht hadden om hun goederen en vee met hen te delen, omdat die op indiaans grondgebied waren geteeld en gekweekt. Voordien hadden de indianen alleen te maken gehad met Europese pelsjagers en handelaars die op doortocht waren en met wie ze handel hadden gedreven. Nog nooit had iemand land opgeëist om zich er permanent te vestigen, zoals de mormonen. Deze misverstanden leidden tot ergernis en geweld tussen de twee bevolkingsgroepen.²⁶

Eind 1849 bereikten de spanningen tussen de indianen van de Ute-stam en de mormonen in Utah Valley een dieptepunt, toen een indiaan met de naam Old Bishop werd gedood door een mormoon omdat hij een hemd gestolen zou hebben. De mormoon en twee handlangers ontdeden zich van het lichaam door het in de Provo River te gooien. De precieze toedracht van de moord werd eerst verborgen gehouden voor Brigham Young en andere kerkleiders. Pioniers in Fort Utah maakten echter gewag van andere incidenten met indianen, die wapens afvuurden op de kolonisten en vee en gewassen stalen. Brigham Young riep op tot geduld en zei: ‘Bouw een omheining rond uw fort, beperk u tot uw eigen bezigheden en laat de indianen hetzelfde doen’.²⁷ Desondanks bleven de spanningen in Fort Utah oplopen, mede doordat de mormonen weigerden de moordenaars van Old Bishop uit te leveren of een schadevergoeding voor zijn dood te betalen. In de winter van 1849–1850 brak er onder de kolonisten een epidemie van mazelen uit. De ziekte verspreidde zich naar de kampen van de Ute-indianen, waardoor velen stierven en de spanningen hoog opliepen. In een raadsvergadering van kerkleiders in Salt Lake City (Utah) op 31 januari 1850 verklaarde de leider van Fort Utah dat de daden en bedoelingen van de Ute-indianen steeds agressiever werden: ‘Ze zeggen dat ze van plan zijn ons vee op te jagen en de andere indianen op te roepen om ons te doden.’²⁸ Daarop gaf gouverneur Young toestemming om tegen de Ute-stam ten strijde te trekken. In de loop van februari 1850 volgde een reeks veldslagen waarbij tientallen indianen en één mormoon werden gedood.²⁹ Dit was één van de gevallen waarbij sommige heiligen der laatste dagen extreem geweld tegen de autochtone bevolking gebruikten.³⁰

Desondanks verliepen de meeste contacten tussen de indianen en de heiligen op een meer vriendschappelijke manier dan die met andere kolonisten in het westen van de Verenigde Staten. Brigham Young was bevriend met diverse indiaanse leiders en leerde zijn volk om zo vreedzaam mogelijk met hun indiaanse buren samen te leven.³¹ Sommige indianen maakten zelfs een onderscheid tussen ‘Mormonezen’ die ze als vrienden beschouwden, en de andere Amerikaanse kolonisten, die ‘Meerkatten’ werden genoemd.³²

Halverwege de jaren vijftig van de negentiende eeuw leidden een ‘reformatie’ binnen de kerk en spanningen tussen de heiligen in Utah en de federale overheid ertoe dat kerkleden zich belegerd en opnieuw vervolgd voelden, waarop ze hun toevlucht namen tot geweld. Brigham Young en andere kerkleiders maakten zich zorgen over deze geestelijke zelfgenoegzaamheid en riepen de heiligen in enkele toespraken op om zich te bekeren en hun geestelijke beloften te hernieuwen.³³ Velen hebben getuigd dat ze dankzij deze reformatie betere mensen zijn geworden.³⁴

In de negentiende eeuw waren Amerikanen gewend aan dreigende taal, zowel op religieus als op ander gebied. Opwekkingspredikers gebruikten afschrikwekkende beelden om ongelovigen te bekeren en afgedwaalden weer op het goede pad te brengen.³⁵ Tijdens deze reformatie predikten president Young, zijn raadgever Jedediah M. Grant en andere leiders met vurige bewoordingen en waarschuwden ze voor de kwade bedoelingen van afvalligen en tegenstanders van de kerk. Deze leiders baseerden zich op passages uit de Bijbel, met name uit het Oude Testament, en leerden dat sommige ernstige zonden alleen vergeven konden worden als het bloed van de zondaar werd vergoten.³⁶ Dergelijke toespraken leidden tot spanningen tussen de heiligen der laatste dagen en de relatief weinige niet-mormonen in Utah, onder wie regeringsfunctionarissen.

Begin 1857 ontving James Buchanan, president van de Verenigde Staten, berichten waarin deze regeringsfunctionarissen gouverneur Young en de heiligen der laatste dagen in Utah van opstand tegen het gezag van de federale overheid beschuldigden. Een niet mis te verstaan bericht van de rechterlijke macht in Utah bevestigde de rapporten van de regeringsfunctionarissen. President Buchanan besloot Brigham Young uit zijn ambt van gouverneur te zetten en stuurde een leger naar Utah om zijn opvolger te escorteren. Dit vormde het begin van wat de Utah-oorlog wordt genoemd. De heiligen der laatste dagen vreesden dat het naderende leger — ongeveer 1.500 soldaten, en er volgden er nog meer — de plunderingen van Missouri en Illinois zou evenaren en de heiligen uit hun huis zou verdrijven. Bovendien werd Parley P. Pratt, lid van het Quorum der Twaalf Apostelen, in mei 1857 in de staat Arkansas vermoord. Het nieuws van deze moord — en krantenartikelen uit het oosten van de Verenigde Staten waarin deze moord werd toegejuicht — bereikte Utah eind juni 1857.³⁷ Daarop kondigde Brigham Young de staat van beleg af. Hij riep zendelingen en kolonisten uit naburige gebieden op om naar Utah terug te keren en maakte voorbereidingen om het leger te weerstaan. De combinatie van provocerende toespraken van president Young en andere kerkleiders enerzijds en een oprukkend leger anderzijds, zorgde voor een gevoel van angst en wantrouwen in Utah.³⁸

De spanningen bereikten een hoogtepunt in september 1857, toen een afdeling van de territoriale militie in het zuiden van Utah, die uitsluitend uit mormonen bestond, samen met een aantal door hen gerecruteerde indianen een huifkarrenkonvooi belegerde dat van Arkansas naar Californië onderweg was. Het konvooi reisde in zuidelijke richting vanuit Salt Lake City en onderweg ontstonden er verbale conflicten met plaatselijke mormonen over de plaats waar ze hun vee lieten grazen. Sommige lieden in het huifkarrenkonvooi raakten gefrustreerd omdat het maar niet lukte om het zo broodnodige graan en andere benodigdheden te kopen van de heiligen, die de opdracht hadden gekregen hun graan te bewaren voor tijden van oorlog. Daarom dreigden sommige boze emigranten dat ze zich bij de naderende overheidstroepen tegen de heiligen zouden aansluiten.³⁹

Sommige heiligen negeerden deze bedreigingen, maar andere plaatselijke leiders en leden in Cedar City (Utah) riepen op tot geweld. Isaac C. Haight, ringpresident en militieleider, gaf John D. Lee, majoor in de militie, het bevel om de emigranten aan te vallen. Toen de ringpresident in zijn raadsvergadering over dit plan vertelde, protesteerden andere leiders. Ze eisten dat de aanval werd afgeblazen en dat een ijlbode naar Salt Lake City werd gestuurd om Brigham Young om raad te vragen. De mannen die Haight had gestuurd, voerden echter de aanval op de emigranten uit voordat het bevel om niet aan te vallen hen bereikte. De emigranten vochten terug en er volgde een belegering.

In de daaropvolgende dagen liepen de gebeurtenissen uit de hand. De mormoonse milities beraamden een waar bloedbad en voerden het uit. Ze omsingelden de emigranten, lokten ze uit hun huifkarren met een witte vlag alsof ze een wapenstilstand voorstelden en doodden ze met de hulp van ingehuurde Paiute-indianen. Dit bloedbad in een vallei die de naam Mountain Meadows droeg, kostte het leven aan honderdtwintig mannen, vrouwen en kinderen. Alleen kleine kinderen die te jong waren om te vertellen wat er was gebeurd, werden gespaard. De ijlbode kwam twee dagen na het bloedbad terug. Hij bracht een brief mee waarin Brigham Young de plaatselijke leiders opdroeg om ‘zich niet te bemoeien’ met de emigranten en hen door het zuiden van Utah te laten trekken.⁴⁰ De soldaten probeerden de gebeurtenissen in de doofpot te stoppen door de plaatselijke Paiute-indianen ervan te beschuldigen, van wie sommigen eveneens lid van de kerk waren.

Twee heiligen der laatste dagen werden uiteindelijk geëxcommuniceerd voor hun deelname aan het bloedbad en negen mannen werden door een ‘grand jury’ [kamer van inbeschuldigingstelling] aangeklaagd. John D. Lee was de enige die werd veroordeeld en terechtgesteld, wat leidde tot de onjuiste aantijging dat Brigham Young tot het bloedbad had bevolen.

De laatste jaren heeft de kerk enorme inspanningen geleverd om zo veel mogelijk over het bloedbad te weten te komen. In het begin van deze eeuw hebben geschiedkundigen van de afdeling kerkgeschiedenis van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen in het hele land archieven doorzocht. Elk kerkelijk verslag over het bloedbad werd eveneens grondig onderzocht. In 2008 kwam hieruit een boek voort dat werd gepubliceerd door de Oxford University Press. De auteurs, Ronald W. Walker, Richard E. Turley jr. en Glen M. Leonard kwamen tot de conclusie dat de donderpreken van Brigham Young, George A. Smith en andere leiders wel hadden bijgedragen tot een vijandig klimaat, maar dat president Young het bloedbad niet had bevolen. Integendeel, de verbale confrontaties tussen het huifkarrenkonvooi en de kolonisten in het zuiden van Utah leidden tot een sfeer van paniek, vooral in het licht van de Utah-oorlog en andere vijandelijkheden. Een opeenvolging van betreurenswaardige beslissingen van plaatselijke kerkleiders — die eveneens burgerlijke en militiare machtsposities in het zuiden van Utah bekleedden — had tot het bloedbad geleid.⁴¹

Naast het bloedbad bij Mountain Meadows zijn er nog enkele gevallen gemeld waarbij heiligen der laatste dagen geweld gebruikten tegen kleine groepen andersdenkenden en buitenstaanders. Enkele heiligen der laatste dagen maakten zich schuldig aan ongeoorloofd geweld, voornamelijk in de jaren vijftig van de negentiende eeuw, toen angst en spanningen het Territorium Utah beheersten. Wellicht meenden deze mormonen dat hun daden werden gerechtvaardigd door de harde woorden van kerkleiders aan het adres van andersdenkenden.⁴² Deze misdrijven werden doorgaans niet bestraft. Desondanks zijn veel beschuldigingen van geweld ongegrond, en hebben anti-mormoonse auteurs talrijke onopgeloste misdaden en verdachte overlijdens in Utah toen in de schoenen van kerkleiders geschoven.⁴³

In de negentiende eeuw waren er velen die de heiligen der laatste dagen ten onrechte als een gewelddadig volk typeerden. Net als nu leefde het merendeel van de heiligen der laatste dagen in vrede samen met hun buren en familieleden, en streefden ze naar vrede in hun gemeenschap. Negentiende-eeuwse reizigers merkten vaak op dat er vrede en orde heerste in de mormoonse gemeenschappen in Utah en elders.⁴⁴ Desondanks leidden de daden van een klein aantal heiligen der laatste dagen tot dood en verwonding, verstoorde gemeenschapsbanden en een beschadiging van het imago van mormonen als een vreedzaam volk.⁴⁵

De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen veroordeelt geweld in woord en daad, en bevestigt dat ze wil meewerken aan het bevorderen van de wereldvrede. Ouderling Henry B. Eyring, toenmalig lid van het Quorum der Twaalf Apostelen, heeft over het bloedbad bij Mountain Meadows gezegd: ‘Het evangelie van Jezus Christus dat wij aanhangen, verafschuwt het koelbloedig vermoorden van mannen, vrouwen en kinderen. Het bepleit vrede en vergeving. Wat lang geleden door leden van de kerk is gedaan, is een afschuwelijke en kwalijke afwijking van christelijke leer en gedrag.’⁴⁶

Door de geschiedenis van de kerk heen hebben haar leiders steeds gezegd dat de weg naar christelijk discipelschap een pad van vrede is. Ouderling Russell M. Nelson van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft het verband gelegd tussen het geloof van de heiligen der laatste dagen in Jezus Christus en hun streven naar naastenliefde en vrede voor alle mensen: ‘De hoop van de wereld is gericht op de Vredevorst. […] En wat verwacht de Heer van de leden van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen? Als kerk moeten we oorlog verwerpen en vrede verkondigen. Zelf moeten wij dat “wat de vrede […] bevordert”, najagen. Wij zouden zelf vredestichters moeten zijn.’⁴⁷