“A na Kakabwaiaaki Taan Raoi”

N tain te aki rau are ti bon maeka i buakona e a bon kaman mii ni burabetinaki i nanon taian koroboki aika tabu. E a kaman nooraki ara bong bwa e na iai “taian ai, ao kariiri, ao bubun te ai n aaba aika aki ataaki; … taian buaka, rongorongon taian buaka, ao tabwenan te aba n taabo aika a riirieta … te botannaomata ae korakoa ae e na kanoaa te aonnaba; … ao te aroaro ni kakairiribai.”¹

Bwa te mii ni burabeti are e kaokiokaki ni kanoan koroboki aika tabu n te kauoua ni kanoa n te maiu n aomata² i aon te aonnaba: “Ni boong aikai e a bon tataoniianako mwaane Taatan, ao ni kakauni nanoia; ao mai ikanne are e a roko iai te buaka ao bwakan te raraa; ao bain temanna e a katoka i aon tarina, i bukin … kakaean te mwaaka.”³ Ngaia bon Kain ao Abera,⁴ Etau ao Iakobwa,⁵ ao Iotebwa are e kaboakinako nako Aikubita,⁶ te aro ni akoakoi ma ni kamangaongao e a bon rikirake ngkai e a korakora te kakauntaeka n te utu.

Teuare e riribaki mai buakoia mwaanena ao tarina e a tabe ngkai ni kakeerikaaka tabun kaawa nakon noraia ngkoa n rawawata. Ngkana I iangoa te aro ae aki riai n taabo tabeua, I kauringaki iai aroan taeka n rabakau: “Mwaane aika a bubuaka a karika te kaawa bwa te kangaanga: ma mwaane aika a wanawana a kararoa te kamangaongao.”⁷

Koroboki aika tabu a anga te ota nakon karekea ao katokan te aoraki ae te kairiribai i roun te aomata: “Te aomata ae toaraoi bon ana kairiribai te Atua, ao e bon nako man bwakan Atam, ao e na, akea tiana ma tokina, nikarokoa e tauraoi nakon maiuakinan te Tamnei ae Raoiroi, ao ni kanakoa mai rouna te anua n aomata ae toaraoi ao n riki bwa te aomata ae itiaki rinanon ana mwakuri ni kamaiu Iesu.”⁸

E kona n raoiroi te rau ti ngkana e keerikaaki te aro ni bubuaka ni kona n oneaki mwiina n aron inaomatan temanna ni maiuakina te maiu n ae raka riki. Kaakawaran Iesu Kristo ngkai bon “Uean te Rau”⁹ bon te kawai nakon te rau i aon te aonnaba ao te anga ae moan te raoiroi i buakoia mwaane.¹⁰ E karaoa ana berita nakoira: “A na kakabwaiaaki taan karekea te raoi: ao a na bon aranaki bwa natin te ATua.”¹¹

E reireiniia aomata bwa a na kanga ni maeka ma raoia. E kamatoai uoua tuua aika moan te korakora: te moan, bwa “ko na tangiraf te Uea ae Atuam n nanom nikabanea, ao tamneim nikabanea, ao ni wanawanam ni kabanea,”¹² ao te kauoua, bwa “ko na tangira raom n ai aron tangiram i bon i roum.”¹³

I mwiina E manga taku, “Tangiriia ami kairiribau, [ao] kakabwaiaia akana a bwainikirini ngkami.”¹⁴

E reireiia te Tua ae Moan te Tamaroa: “Bwa bwaai nikabane aika kam tangiri bwa a na karaoaki nakoimi i rouia aomata, ao kam na karaoi naba nakoia.”¹⁵ Te koaua e a kunea i rouiia nikabane taian aro. Tabemwaang n ai aron Confucius ao Aristotle a tia naba n anga reirei i aona.¹⁶ I mwiina nikabane, te uangkerio e aki moanaki man bungian te Iesu i Betereem. Bon akea tokina. E a kaman katanoataaki ni moantaai nakoia Atam ma Ewa. Mwaangan nako te euangkeri a tia ni taonaki nako ni taian katei aika mwaiti. Ao riki bon taian mwkuri n riaboro a bon kakorakoraaki man taonakon koauan kanoan nako boong ake ngkoa

N te tabo are e kuneaki iai ke e kanga aron kabwarabwaraana, te Tua ae Tamaroa e kaonaki n raoiroin te maiun rabwata i bukin abanuean te Atua. E aki kariaia te aomata ae karokoa mwaakana n inaomatam temanna. E bon kaboraoaki aron kabaeakiia i aon te aonnaba, rabwata aika kateaki, ao n tatabemaniia. Ma te nanoanga ao te aki ngurengure, e onea mwiin te nano ni katae kai “te mata boona te mata, ao te wi i bukin te wi.”¹⁷ Ngkana ti na tiku ni kawaira are mai mwaiina, ao ti na bon katikaki ni mataki ao n akea ni wii.¹⁸

Te katei ni mwaneiia tabemwang e na bon riki ni mwaneaki raoi e na rangi n kai ota. Ao e kakaitau i bukin tamaroan te riki bwa naatin te Atua mwaane ao aine.¹⁹ Koroboki aika tabu a titirakiniia natiia n reieiniia bwa a na aki “un man kauntaeka ma raoia, ao ni katokanikaia te riaboro, are bon te mataniwi i aon te bure.” N onean mwiina, ti “reireiniia ataei bwa a na tangiriia i bon i rouiia, ao ni buokiia raoi tabemwang.”²⁰

E reirei Iesu aron kakawakin rinanoan ao kakaean katokan te ikaikawi ni maiun te aomata. Ao E taku:

“Te aomata are e taku bwa e un i roun tarina … e na bon reke n te kangaanga n te tai ni motiki taeka …

“Ma ngaia are ngkana iai i roumi ae e anga ana bwai n tangira i aon te bao ni karea, ao e na iai te ururingaki nakon te tari anne bwa e na karekea te karaoiroaki mai roun te Atua;

“Katuka te bwai n tangira i matan te bao ni karea, ao naako iria, te moan bon te reiakinia tarina, ao i mwiina e na oki n anga ana bwai n tangira.”²¹

Te Mataniwi n Tia Reirei e reireiniira bwa ti na “kabwarai, ngkana iai aia bure raora: bwa Tamara are i karawa e na kabwarai naba burera.

“Ma ngkana ti aki kabwarai, ao e na bon aki naba kabwaraaki am bure i roun Tamam are i karawa.”²²

E kamatoa Iesu nakoira bwa e na roko te bong ni motikitaeka. Nikabane aomata a na karaoa aia kabanea n tamaroa i nanon maiuii i aon te aba ao a kanga aroia nakoia aomata tabemwaang.²³

Te tua i bukin tangiran te Atua ma kaain rarikim a bon irekereke. Ti aki kona ni kabanea nanora n tangira Atuara n akea tangiraia raora. Ti aki kona naba n kabanea nanora n tangiria raora n akea tangiran te Atua. Aomata bon taari nikabane i bukina bwa te Atua bon Tamara. Ma ngaia ae, koroboki aika tabu a kanoaaki ni karaki aki kan ongoraeaki ao ni kaitara te aba. A bon kuneaki naba iai taekan buaka aika a tiritiri, ma a kamatoai aroia aomata n anganano ni kamanoiia aia utu ao inaomataia.²⁴ I bukina bwa “ti kakoauaa karikakira bwa ueea, beretitenti, taan kairiiri, ao taan motiki taeka, ni karinean, ao kamoamoaan, ao kamatoaan te tua,”²⁵ kaain te Ekaretia aio a na bon weteaki nakon mwakuri ni ibuobuoki n aaba nako. “Ti kakoauaa bwa te tautaeka a bon kairaki i roun te Atua i bukin aroia aomata; ao e taui mwiin aia mwakuri aomata ake a irekereke ma ngaiia, ni karaoakin te tua ao n tararuakiia, i bukin raoroin ao maurin te botannaomata.”²⁶

I nanon tain te Kauoua ni Buaka n te Aonnaba ao kaain te Ekaretia a tauaki ma te matoa bwa a na buaka ni kaitaraiia aiaia, te Moan Beretitentii e katei tuaia bwa “Te tautaeka e na tabeakina kabutan ana waaki ana botannaomaa n aron kateia ke rikiaia, i bukin karikirakean maiuraoiia, ao i bukin uotaki rakean aia rabwata ni kairiiri, aroaroan te aba ao n aaba ianena… . Ma te Ekaretia i bon i rouna, n ai aron, ae akea tabena i bukin rabwata aikai, [tabeua] riki ni kairoroia kaain ana Ekaretiad bwa a na anga baiia … ni karinea abaia.”²⁷

I bukina bwa e abwabwaki rongorongon te kakairiwa i aon te aonnaba, a mwaiti aika a namakina te rau ae nakon ae kaantaningaaki riki. I aki kariaia. E riai te rau. Ti kona n reiakina te tangira nakoia raora n aomata rinanon ni kabuta te aonnaba. E ngae ngke Iutaia, Itiraam, ke Kiritian riki tabemwaang, e ngae ngke kaain Hindu, Buddist, ke tabeua riki, ti kona ni uaia ni maeka ma te itangitangiri ae boraoi ao te karinerine, n aki manga katotonakoi ana babaire te aro. Bwaai ake ti booraoi iai a mwaiti riki nakon kakaokorora. Te rau bon te bwai ae riai ni moan bwaiaki are ti na uaiakinna. Burabeti ake n te O Tetemanti a kakoauaa bwa e riai te rau ao ngaira ti bon riai naba ni kakoauaa. A taku kaain Taian Areru, “Te Atua bon katanara ao korakorara, te buoka ae kakai roroko n tain te kangaanga.”²⁸ “E karaoa te buaka bwa e na toki nikarokoa tokin te aonnaba.”²⁹

Te karo are Aberaam e weteaki n arana ae okoro bwa “raoraon te Atua.”³⁰ Te rau bon teuana mai buakon nako taben Aberaam ae te kabanea ni moamoa i rouna. E tataneiai n riki bwa te “uean te rau.”³¹ Aron mwiin ana mwakuri e karekea te kakai ae korakora n ara tai ni karekea te rau n te tai aei. Natina ae Itimaera ao Itaaka, e ngae ngke a bungiaki i rouiia tinaia aika a okoro, a tokanikai man kakaokoroaia ngke a kabaeaki n te bwa ae ti tearona. I mwiin maten tamaia, a uauia ni mwakuri ni kaaiia nikiran rabwatan aia karo are moan te karietaataki i rouiia.³² Aia kariki nako a na bon kona ni katootonga tein maiuiia.

Kanoan nako Aberaam bon iai baireaia mai karawa. E kamatoa te Uea bwa Itimaera e na riki bwa te aba ae e na rangi n totoa kaei³³ ao te kanoa are Aberaam Itaaka, ao Iakobwa a na kakabwaiaiia aaba nikabane i aon te aonnaba.³⁴

Ngaia are kanoan nako Aberaam—a mwiokoaki ma te berita ae korakora n te anga ae matoamatoa—a bon mena n te tai ae kakawaaki n riki bwa taan karekea te rau. N rineaki i roun te Atua n Atatai aomata, a kona ni kanakoa mwaakaia ae korakoa ni karekea te raoi.

Katokakin taian kangaanga aika a riiriki a na tangira te tataonaki n nano ao te rabakau n rinanoi kangaanga. Aron karaoana e na karekea te anga ni katokakina ngkana ti kaiiria ma te tataro mwaaka.

E mii ni burabetina te kantaninga n ara bong Itaia. Taekinan manga ikotakiia Iteraera ao manga kaokakin te Ekaretia rinanon te burabeti ae Iotebwa Timiti, e korea ae kangai Itaia:

“E na koro bukina bwa n te bong arei, bwa e na anga baina te Uea te kauoua n tai n nangoi nikiran aia bwai nako aomata, …

“Ao e na karekea ana beeba ni kaongora i bukiia aaba nako, ao e na botiia kanoan Iteraera ake a maenako ao ni uaia ni botiia te kanoa are Iuta man koonan te aonnaba are aua.”³⁵

Mii ni burabeti aika a karekea te kantaninga a kona ni kamenaaki ngkana taan mataniwi ao kaain te aba a na katai ana reirei nako Iesu Kristo. Ara tai n te aonnaba aei e kona n riki bwa te roro n rau ao ni kekeiaki nakon are e a tia n riki. Mwakuri ake aki tau n taai akekei a riai n taunaki. Taian buaka ma kakamakuia a na kamamaraaki. Aia kouru aaba nako a na bon kateimatoaaki aron boutokaakiia. Taan karekea te rau a na kairi i nanon konabwaia ni tutuki kangaanga, a na anga te nanoanga nakoia kainnano, ao a na uota te kantaninga ao te ungannano nakoia ake a maaku. Te roro ae i mwaaira ana neboia taan karekea te tokanikai ao riki te Tama are akea Tokina e na kamimitongiia.

Te kantaninga n te aonnaba bon te Uea n Raoi—ara Tia Kariki Bwai, Tia Kamaiu, Iehova, ao te Tia Motikitaeka. E anganiira te maiu ae raoiroi, te maiu ae bati i roura, ao akea tokina. Te raoi– -ao te rau—e na roko te maiu nakoia ake a kabaeiia ma Ana reirei³⁶ ao iriirakin Ana kawai nakon te raoi. Aio I kamatoa nakon te aonnaba.

Ngkai, ngaira kaain ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira, tera ae kantaningaira te Uea mai roura? Ngkai ti katiteuanaaki n te Ekaretia, ti riai “totokoa te buaka a ni katokanikaia te raoi.”³⁷ Ni bon i roura n tatabemaniira, ti riai n “iriira aron karaoan bwaai ake a karekea te rau.”³⁸ Ti riai n riki bwa taan karekea te raoi. Ti riai ni maeka n rau— n ai aroia taanga, utu, ao kaain rarikira. Ti riai ni maeka n Tuan te Tamaroa. Ti karekea koroboki ni kanoan Iuta are e a riki ngkai bwa koroboki aika a tanoata n te kanoa are Eberaim.³⁹ Ti riai ni kamwakuriia ao ni karekeia riki tabeman i buakoia ake ti tangiriia nikabaneia utuia aomata. Ti riai ni uota te tangira mai karawa ao ni kaoti berita n te reirei ake a manga kaokaki nakoia kaain rarikira ao raoraora. Ti riai ni buokiia ni kaineti nakon ara kabanea ni kona ao n reken te tai. Ti riai ni kawakini ara koaua ni karietai nakon ae te kabanea n rietaata ao n tauraoi ni boutoka te etieti ao te koaua. Ti riai ni botira ni reitaanako boobotakin Iteraera man iteran te aonnaba ji kabuta ao n anga taian otenanti ao berita ake a na kabaeiia utu n akea tokiia. Kakabwaia aikai ake ti nang uoti nakoia aomata n te aonnaba nikabane.

Man maiuakinan aikai, ara Mataniwi e na kakabwaiaiira. E anganiira te berita aeio: “Tai maaku; bwa I mena i roumi: tai bwarannano; bon Ngai te Atua ni koaua: N na kakorakorai ngkami; eng, N na buoki ngkami; eng, N na taui ngkami n angataiu ae raoiroi.”⁴⁰

Ara bwai bon Ngaia mai karawa. Ara bwai bon i bukin te maiu ni mimitong are akea tokina i bukiia aomata nikabane. Ao aroia taan karekea te raoi, ti riai n araniia bwa natin te Atua. I kakoauai bwaai nikabane ake I atong n aran Iesu Kristo, amen.