2013
Ko e Ngāue maʻá e ʻEikí
Siulai 2013


Ko e Ngāue maʻá e ʻEikí

Mele Seini Lumipao Suia, ʻOtu Filipainí

Naʻá ku mali mo hoku husepāniti ko Sailusí ʻi he temipalé he ʻaho 23 ʻo Mē 2006. Kimuʻa peá u mali mo Sailusí, naʻe fie maʻu ʻe heʻene ngāue ʻi he fale fakatotoló (laboratory) ke ngāue ʻi he Sāpaté. Naʻe māfulifuli ʻene taimi ngāué, ka naʻe faʻa ngāue pē mei he tuʻuapoó ki he 8:00 pongipongi. Naʻe faʻa foki ki ʻapi ʻi he ʻosi ʻa e ngāué ke fetongi mei hono teunga ngāué ki he teunga ʻo e Sāpaté pea hangatonu leva ki he lotú, ʻa ia naʻe kamata ʻi he 9:00 pongipongi. Naʻe hoko atu ʻi he taimi tēpile ko ʻení ʻi he hili ʻema malí.

Naʻá ku faʻa ʻalu toko taha ʻi he taimi ʻe niʻihi ki he lotú koeʻuhí he naʻe toe taʻofi ia ʻi he ngāué. Naʻá ma fakaʻamu maʻu pē pehē ange mai naʻe ʻikai ke ngāue ʻi he Sāpaté. Ko ʻema ʻuluaki ʻaukai ʻi he ʻosi ʻema malí naʻe hoko ia ʻi he ʻuluaki Sāpate ʻo Sune 2006. Naʻá ma lotu ʻi he tui ke monūʻia ʻa Sailosi ʻo ʻi ai haʻane ngāue he ʻikai fie maʻu ai ke ngāue ʻi he Sāpaté.

Hili ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai, pea ʻi he 10 pongipongí nai, ne u fifili pe naʻe ʻi fē ʻa Sailosi koeʻuhí he ʻoku faʻa foki mai ki ʻapi ʻi he vahaʻa ʻo e 8 mo e 9 pongipongí. Fakafokifā pē kuo haʻu kiate au ha fakakaukau: “Mahalo pē kuo hiki ki ha tuʻunga māʻolunga.” Naʻe fāifai pea aʻu mai ʻa Sailosi ʻi he taimi 11:00 nai. ʻI heʻene hū mai ki falé, naʻá ne talamai ʻoku ʻi ai ha ongoongo lelei mo ha ongoongo kovi.

Naʻá ku talaange ke ne ʻuluaki fakahā mai ʻa e ongoongo koví. Naʻá ne talamai ʻe vavé ni haʻane mavahe mei ʻIlikani ʻi he ʻOtu Filipainí, ʻo hiki ki Pānai ʻi he ʻOtu Filipainí pē. Naʻe ʻikai ke u saiʻia ʻi he ongoongó ni ʻi he kamataʻangá koeʻuhí he naʻá ma ʻofa he kakai ʻi homau siteikí. Naʻa nau angaʻofa kiate kimaua mo ʻai kimaua ko ha konga pē ʻo kinautolu, he naʻa nau ʻilo naʻe ʻikai haku fāmili mo Sailosi ʻe ofi ange.

Ko e taimi naʻá ku ʻeke ange ai e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke ma hiki ki Pānaí, naʻá ne talamai ʻoku tupu ia ʻi he ongoongo leleí. Naʻe ʻinitaviu ia ʻe hono pulé ki ha ngāue ʻe taha ʻi Pānai. Naʻá ku ʻeke ange leva, ʻo ʻikai fekauʻaki mo hono vāhengá, ka ʻe fie maʻu ʻe heʻene ngāué ke ngāue Sāpate. Ko e taimi naʻá ne tali mai ai, “ʻIkaí!” Naʻá ku fiefia lahi. Naʻá ku fāʻofua ki ai mo talaange ko ʻene ngāue foʻoú ko e tali ia ʻo ʻema lotú mo e ʻaukaí. ʻOsi ha māhina ʻe ua mei ai, kuo kamata ʻa Sailosi ʻi heʻene ngāué ʻi Pānai.

ʻOku tokangaekina ʻe he Tamai Hēvaní kitautolu pea ʻokú Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau tui mo talangofua ai ki Heʻene ngaahi fekaú. ʻOku ou fakafetaʻi ʻi he tefitoʻi moʻoni ʻo e lotú mo e ʻaukaí. ʻOku hoko e ngāue hoku husepānití ko ha tāpuaki kiate kimaua. ʻOkú ne maʻu ʻeni ha taimi ke fakahoko ai hono uiuiʻi ʻi homau uōtí pea ko e ngāue pē ʻokú ne fakahoko he Sāpaté ko e ngāue ʻa e ʻEikí.