2012
Ko e Ako ke Tokoniʻi e Niʻihi Kehé
ʻAokosi 2012


Muimui ʻi he Palōfitá

Ko Hono Ako ke Tokoniʻi e Niʻihi Kehé

Naʻe fakahingoa ʻa Tōmasi Sipensisā Monisoní ki heʻene kui tangatá ko Tōmasi Konitī. Naʻe lahi e ngaahi lēsoni naʻe ako ʻe Tomi ʻi heʻene kei siʻí mei heʻene kui tangatá, ʻa ia naʻe nofo ofi mai pē. Ko e lēsoni naʻá ne manatuʻi lelei tahá naʻe kau ai e founga ʻo hono tokoniʻi e niʻihi kehé.

ʻI ha ʻaho ʻe taha, fakafuofua ki he taʻu valu ʻa Tomí, naʻá ne heka mo ʻene kui tangatá ʻi ha heke he fakafaletoló. Naʻe ʻi ai ha tangata toulekeleka mei ʻIngilani naʻe nofo ʻi he hala tatau pē. Ko hono hingoá ko Lōpeti Tiki, ka ko e tokolahi taha ʻo e kaungāʻapí naʻa nau ui ia ko e “Motuʻa ko Popí.” Naʻá ne uitou pea masiva.

Naʻe haʻu ʻa e Motuʻa ko Popí ʻo tangutu ʻi he heke he fakafaletoló fakataha mo Tomi mo ʻene kui tangatá. Naʻá ne talaange ʻe hae ʻa e kiʻi fale naʻá ne nofo aí. Naʻe ʻikai siʻano fāmili, ʻikai ha paʻanga, pea ʻikai ha feituʻu ke ʻalu ki ai.

Naʻe fifili ʻa Tomi pe ʻe fēfē ha tali ʻene kui tangatá ki he talanoa fakaʻofá. Naʻe fā hifo ʻene kui tangatá ki hono kató ʻo toʻo hake ha kiʻi peesi leta siʻisiʻi. Naʻá ne toʻo hake ha kī ʻo ʻoange ki he nima ʻo e Motuʻa ko Popí. Naʻá ne talaange ʻi he loto anga vaivai, “ ʻE Misa Tiki, te ke lava ʻo fetukutuku mai hoʻo ʻū meʻá ki hoku fale hoko mai ko ʻena ʻoku ʻikai nofoʻí. He ʻikai fie maʻu ke ke totongi ha sēniti ʻe taha, pea te ke lava ʻo nofo ai he fuoloa taha te ke fie maʻú. Pea manatuʻi, he ʻikai toe tuku koe ʻe ha taha ki tuʻa.” Naʻe loʻimataʻia e fofonga ʻo e Motuʻa ko Popí.

Ne toe akoʻi foki kia Tomi ʻe heʻene fineʻeikí e founga hono ʻofaʻi mo tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻI he Sāpate kotoa pē kimuʻa pea maʻu e meʻatokoni efiafi ʻa e fāmili Monisoní, naʻe teuteuʻi ʻe he fineʻeiki ʻa Tomí ha peleti meʻatokoni maʻá e Motuʻa ko Popí, ne fonu ai e pulu taʻó, patetá, mo e keleví. ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe fakakau atu ʻe he fineʻeiki ʻa Tomí ʻene keke naʻe faʻa maʻu pale līpine lanu puluú, ne ʻi ai e ʻotu keke lanu pingikī, lanu mata, mo hinehina pea kilimi sokoleti. Ko e ngāue ʻa Tomí ko hono ʻave ʻa e meʻatokoni efiafi ʻa e Motuʻa ko Popí.

ʻI he kamatá naʻe ʻikai mahino kia Tomi pe ko e hā e ʻuhinga naʻe ʻikai ke ne ʻuluaki kai ai pea toki ʻave ʻa e peleti meʻatokoní. Ka naʻe ʻikai pē te ne lāunga. Naʻá ne lele fakavavevave ki he fale ʻo e Motuʻa ko Popí, mo feinga ke ʻoua naʻa mahua e peletí. Naʻá ne talitali leva ʻi he haʻu māmālie ʻa Popi ki he matapaá.

Naʻe fakafetongi peleti leva e ongo uá—ko e peleti maʻa ʻa Popi mei he Sāpate kimuʻá mo e peleti ʻa Tomí ʻoku fonu meʻatokoní. Naʻe ʻoange leva ʻe Popi ha sēniti ʻe 10 ko e totongi ia ʻo ʻene angaʻofá.

Naʻe tatau maʻu pē ʻa e tali ʻa Tomí: “He ʻikai lava ke u tali e sēnití. ʻE kaivevelaʻi au ʻe heʻeku faʻeé.”

Naʻe tātaaʻi leva ʻe he tangataʻeikí ʻa e laʻiʻulu kelokelo ʻo Tomí mo pehē ange, “Tamasiʻi, ʻokú ke maʻu ha faʻē lelei moʻoni. Talaange ki ai mālō.” ʻI he taimi naʻe līpooti ai ʻe Tomi ʻa e fakamālō meia Popí ki heʻene fineʻeikí, naʻe fetapaki hono fofongá ʻi heʻene fakatē-loʻimatá.

Naʻe mahuʻinga ki he fāmili Monisoní ʻa hono fakahā ʻo e ʻofa faka-Kalaisí, foaki taʻesiokita ki he niʻihi kehé, fakamuʻomuʻa e niʻihi kehé, mo hoko ko ha kaungāmeʻa mo e kaungāʻapi leleí. Kuo nau hoko ko ha makamaile ʻo e moʻui ʻa Palesiteni Monisoní.

  • Ngaahi talí: 1. f; 2. i; 3. k; 4. a; 5. e; 6. h.

Tā fakatātaaʻi ʻe Paul Mann; faitā ʻi he angalelei ʻa e fāmili Monisoní