2020
Hokohoko atu ʻa e Liliú
Nōvema 2020


Hokohoko atu ʻa e Liliú

ʻOku foaki mai kiate kitautolu ʻa e mālohi ke fakahoko ha ngaahi liliu tuʻuloá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi. ʻI heʻetau tafoki loto-fakatōkilalo kiate Iá, te Ne fakalahi ʻa ʻetau malava ke liliú.

ʻE ngaahi tokoua, ko ha meʻa fakafiefia moʻoni ke ʻi heni mo kimoutolu.

ʻĪmisi
Fakahoko ha totongi ʻi ha falekoloa

Fakakaukauloto ʻokú ke ʻalu ki ha falekoloa ke fakatau ha koloa. Kapau te ne totongi ki he faifakataú ʻo lahi ange ʻi he mahuʻinga ʻo e koloá, pea ʻe ʻoange ʻe he faifakataú ʻa ʻene veté.

ʻĪmisi
Maʻu ʻo e veté

Naʻe akoʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki hono kakai ʻi ʻAmelika he kuonga muʻá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ʻoku tau maʻu mei hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Naʻá Ne fakatupu ʻa e ngaahi langí, māmaní mo e meʻa fakaʻofoʻofa kotoa pē ʻoku tau fiefia aí. 1 Fakafou ʻi Heʻene Fakalelei ʻofá, ʻokú Ne tofa ha hala ke huhuʻi kitautolu mei he angahalá mo e maté. 2 ʻI heʻetau fakahā ʻetau houngaʻia kiate Ia ʻi heʻetau moʻui faivelenga ʻaki ʻEne ngaahi fekaú, ʻokú Ne tāpuekina leva kitautolu pea ʻoku tau moʻua maʻu ai pē kiate Ia.

ʻOkú Ne foaki mai ʻo lahi ange ʻaupito ʻi he mahuʻinga ʻo e meʻa te tau lava ʻo fakafoki kiate Iá. Ko e hā leva te tau lava ʻo foaki kiate Ia, naʻá Ne totongi huhuʻi lahi fau maʻa ʻetau ngaahi angahalá? Te tau lava ʻo foaki kiate Ia ʻa e liliú. Te tau lava ʻo foaki kiate Ia ʻa e liliú. ʻE lava pē ko ha liliu ʻo e fakakaukaú, ko e liliu ʻi he tōʻonga moʻuí, pe ko ha liliu ʻi he huʻunga ʻo ʻetau fonongá. Ko e meʻa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí meiate kitautolu taki taha ko ha liliu ʻo e lotó. Ko e liliu ko ia ʻo e lotó ʻokú Ne kolea meiate kitautolú ʻoku ʻikai koeʻuhi ko ʻEne leleí, ka maʻatautolu. ʻOku ʻikai hangē ia ko e tokotaha fakatau ʻi he falekoloá ʻa ia te ne tali ʻa e vete ʻoku tau ʻoangé, ʻoku feinga mai ʻa hotau Fakamoʻui angaʻofá ke tau maʻu pē ʻa e veté.

Hili ʻa e fanongo ʻa e kakaí ki he ngaahi lea naʻe lea ʻaki ʻe he Tuʻi ko Penisimaní, naʻe kalanga ʻa hono kakaí ʻo fakahā kuo liliu honau lotó ʻo pehē, “Koeʻuhi ko e Laumālie ʻo e ʻEiki Māfimafí, ʻa ia kuo fakatupu ha fuʻu liliu lahi ʻi loto ʻiate kimautolu, … [ʻoku] ʻikai ai te mau toe maʻu ha holi ke faikovi kā ke failelei maʻu ai pē.” 2 ʻOku ʻikai pehē ʻe he folofolá ia naʻa nau hoko ʻo haohaoa ʻi he taimi pē ko iá; ka naʻe fakatupu ʻe heʻenau loto-holi ke liliú ke nau ngāue. Naʻe ʻuhinga ʻa e liliu honau lotó ko hono liʻaki ʻa e tangata pe fefine fakakakanó pea fakavaivai ki he Laumālié ʻi heʻenau fāifeinga ke hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí.

ʻOku akoʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo pehē: “ʻOku makatuʻunga ʻa e ului moʻoní ʻi he fekumi tauʻatāina ʻi he tuí, mo e ngāue lahi pea mo ha mamahi. Ko e ʻEikí leva te ne lava ʻo fakahoko … ʻa e mana ʻo e fakamaʻá mo e liliú.” 4 ʻI hono fakatahaʻi ʻetau ngāué mo e malava ʻe he Fakamoʻuí ʻo liliu kitautolú, ʻoku tau hoko ai ko ha kakai foʻou.

ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku fakakaukauloto ki heʻeku lue ʻi ha hala hangatonu, ki ʻolunga ki heʻeku taumuʻa ki he moʻui taʻengatá. Ko e taimi kotoa ne u fakahoko pe lea ʻaki ai ha meʻa hala, naʻá ku ongoʻi ʻeku heke hifo he halá, ʻo toe kamata foʻou ʻeku fonongá. Naʻe hangē ia ko e toe foki ki he puha ʻuluakí ʻi he vaʻinga ʻa e fānaú ko e Ngatá mo e Sitepú ʻa ia ʻokú te toe heke hifo mei ʻolunga ki he kamataʻanga ʻo e vaʻingá! Naʻe fakatupu loto-foʻi ia! Ka ʻi he kamata ke mahino kiate au ʻa e meʻa naʻe ui ʻe Nīfai ko e tokāteline ʻo Kalaisí 5 pea mo e founga ke fakaʻaongaʻi fakaʻaho ia ʻi heʻeku moʻuí, naʻá ku maʻu ha ʻamanaki lelei.

ʻĪmisi
ʻOku kau ʻi he founga ngāue ki he liliú ʻa e faʻa kātaki

Kuo foaki mai ʻe Sīsū Kalaisi ha sīpinga hokohoko ki he liliú. ʻOkú Ne fakaafeʻi kitautolu ke fakaʻaongaʻi ʻa e tui kiate Iá, ʻa ia ʻoku ueʻi ai kitautolu ke fakatomala—“ʻa ia ko e tui mo e fakatomala ʻokú ne fakatupu ha liliu ʻi honau lotó.” 6 ʻI heʻetau fakatomala pea fakatafoki hotau lotó kiate Iā, ʻoku tau maʻu ha holi lahi ange ke fakahoko pea moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fuakava toputapú. ʻOku tau kātaki ki he ngataʻangá ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻetau moʻui kotoa pea fakaafeʻi ʻa e ʻEikí ke Ne liliu kitautolu. ʻOku ʻuhinga ʻa e kātaki ki he ngataʻangá ke liliu ʻo aʻu ki he ngataʻangá. ʻOku mahino kiate au he taimí ni ʻoku ʻikai ke u toe kamata foʻou ʻi he feinga kotoa ʻoku ʻikai ola leleí, ka ʻoku hokohoko atu ʻeku liliú ʻi he feinga takitaha.

ʻOku ʻi ai ha kupuʻi lea mahuʻinga ʻi he kaveinga ʻa e Kau Finemuí ʻa ia ʻoku pehē, “ʻOku ou mataʻikoloa ʻaki ʻa e meʻaʻofa ʻo e fakatomalá pea feinga ke fakalakalaka ʻi he ʻaho takitaha.” 7 ʻOku ou lotua te tau mataʻikoloa ʻaki ʻa e meʻaʻofa fakaʻofoʻofá ni pea ʻoku tau taumuʻa ke feinga ke liliu. Ko e taimi ʻe niʻihi ko e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ke tau fakahokó ʻoku felāveʻi ia mo e angahala mamafá. Ka ko e taimi lahi, ʻoku tau fāifeinga ke fakaleleiʻi hotau ʻulungāngá ke fakafenāpasi kitautolu mo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí. ʻE hanga ʻe heʻetau ngaahi fili fakaʻahó ʻo tokoniʻi pe taʻofi ʻetau fakalakalaká. ʻE tokoni ʻa e ngaahi liliu iiki, kae hokohokó ke tau tupulaki. ʻOua ʻe loto-siʻi. Ko e liliú ko ha ngāue ia he moʻuí kotoa. ʻOku ou houngaʻia ʻi he faʻa kātaki ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau fāinga ke liliú.

ʻOku foaki mai kiate kitautolu ʻa e mālohi ke fakahoko ha ngaahi liliu tuʻuloá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi. ʻI heʻetau tafoki loto-fakatōkilalo kiate Iá, te Ne fakalahi ʻa ʻetau malava ke liliú.

Makehe mei he mālohi ʻo e Fakalelei ʻa hotau Fakamoʻuí ke liliú, ʻe tokoniʻi mo tataki kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau fakahoko ʻetau ngāué. Te Ne lava foki ʻo tokoni ke tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ke tau fakahokó. Te tau lava foki ʻo maʻu ha tokoni mo e fakalotolahi ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, lotú, ʻaukaí, mo e ʻalu ki he temipalé.

ʻI he founga tatau, ʻe lava ke tokoni ʻa e kau mēmipa hotau fāmilí, kau takí, mo e ngaahi kaungāmeʻa falalaʻangá ʻi heʻetau feinga ke liliú. ʻI hoku taʻu valú, naʻá ku vaʻinga mo hoku tuongaʻane lahi ko Lií mo homa ngaahi kaungāmeʻá ʻi he ngaahi vaʻa ʻo ha fuʻu ʻakau ʻa e kaungāʻapí. Naʻá ma saiʻia he feohi fakataha mo homa ngaahi kaungāmeʻá ʻi he malumalu ʻo e fuʻu ʻakau ko iá. ʻI he ʻaho ʻe taha, naʻe tō ai ʻa Lī mei he fuʻu ʻakaú ʻo fasi hono nimá. ʻI he fasi hono nimá naʻe faingataʻa ke ne kaka he fuʻu ʻakaú ʻiate ia pē. Ka naʻe kehe ʻa e moʻui ʻi he fuʻu ʻakaú ʻi he ʻikai ke ne ʻi aí. Naʻe hanga homau niʻihi ʻo teke hake ia mei lalo kae fusi hake ʻe he niʻihi hono nima naʻe saí, pea ʻikai ha ngāue lahi, naʻe foki ʻa Lī ki he funga ʻakaú. Naʻe kei fasi pē hono nimá, ka naʻá ne toe fiefia ʻi heʻemau feohi lolotonga ʻene fakaakeaké.

Kuó u faʻa fakakaukau ki he aʻusia ne u maʻu ʻi he vaʻinga ʻi he fuʻu ʻakaú ko ha fakataipe ia ʻo ʻetau mālohi ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI he malumalu ʻo e ngaahi vaʻa ʻo e ongoongoleleí, ʻoku tau fiefia ai he ngaahi tāpuaki lahi ʻoku felāveʻi mo ʻetau ngaahi fuakavá. Mahalo kuo tō ha niʻihi mei he malu ʻo ʻenau ngaahi fuakavá pea fie maʻu ʻetau tokoní ke nau toe foki hake ki he malu ʻo e ongoongoleleí. ʻE ala faingataʻa ke nau foki mai ʻiate kinautolu pē. Te tau lava nai ʻo teke angaʻofa hake ē pea hiki hake ē ke tokoni ke nau fakaakeake lolotonga ʻetau feohi fakakaumeʻa fiefiá?

Kapau ʻokú ke faingataʻaʻia ʻi ha lavea mei haʻo tō, kātaki ʻo tuku ke tokoni atu ʻa e niʻihi kehé ke ke foki ki hoʻo ngaahi fuakavá pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu aí. ʻE lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo tokoni ke fakamoʻui pea liliu koe, lolotonga hoʻo feohi mo kinautolu ʻoku ʻofa ʻiate koé.

ʻOku ou faʻa fetaulaki mo ha ngaahi kaungāmeʻa kuo laui taʻu ʻa ʻemau fepulingakí. ʻOku nau talamai he taimi ʻe niʻihi, “Kuo teʻeki pē ke ke liliu koe!” ʻOku ou kiʻi moʻutāfuʻua he taimi kotoa ʻoku ou fanongo ai ki aí, koeʻuhí ʻoku ou ʻamanaki kuó u liliu ʻi he ʻosi atu ʻa e ngaahi taʻú. ʻOku ou fakaʻamu kuó u liliu talu mei ʻaneafi! ʻOku ou fakaʻamu ʻoku ou kiʻi angaʻofa ange, siʻi ange ʻeku loto-fakamāú, mo manavaʻofa lahi ange. ʻOku ou fakaʻamu ʻoku vave ange ʻeku tali ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé, peá u fakaʻamu ʻoku ou kiʻi faʻa kātaki ange.

ʻOku ou saiʻia he kaka ʻi he ʻotu moʻunga ofi mai ki hoku ʻapí. ʻOku faʻa hū ha kiʻi foʻi maka ʻi hoku suú ʻi heʻeku lue he halá. Faifai peá u tuʻu ʻo tupeʻi ia mei hoku suú. Ka ʻoku fakaofo ʻa e fuoloa ʻeku tuku ke u lue mamahiʻia kimuʻa peá u tuʻu ʻo tupeʻi ʻa e kiʻi foʻi maká.

ʻI heʻetau fononga ʻi he hala ʻo e fuakavá, ʻoku faʻa hū ha ngaahi foʻi maka ʻi hotau suú he taimi ʻe niʻihi ʻi he fōtunga ʻo e tōʻonga ʻoku koví, ngaahi angahalá, pe ʻulungaanga koví. Ko e vave ange ʻetau tupeʻi kinautolu mei heʻetau moʻuí, ko e fakafiefia ange ia ʻetau fononga fakamatelié.

ʻOku fie maʻu ha ngāue ki he hokohoko atu ʻa e liliú. ʻOku ʻikai ke u lava ʻo fakakaukau atu ki haʻaku tuʻu ʻi he halá ke toe faʻo ki hoku suú ʻa e kiʻi foʻi maka fakatupu ʻita mo fakamamahi ne u toki toʻó. ʻOku ʻikai ke u fie fakahoko ia ʻo tatau mo ha fili ʻa ha pepe fakaʻofoʻofa ke toe foki ki hono nofoʻanga.

ʻOku ou fakamoʻoni te tau lava ʻo liliu koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi. Te tau lava ʻo liliu ʻetau tōʻongá, ko ʻetau ngaahi fakakaukaú, mo fakaleleiʻi hotau ʻulungāngá ke hoko ʻo hangē ange ko Iá. Pea ʻi Heʻene tokoní, te tau lava ʻo hokohoko atu ʻa e liliú. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.