2023
Ngāue Fakaetauhi ʻi he ʻAmanaki Lelei mo e Tui
Māʻasi 2023


“Ngāue Fakaetauhi ʻi he ʻAmanaki Lelei mo e Tui,” Liahona, Māʻasi 2023.

Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Ngāue Fakaetauhí

Ngāue Fakaetauhi ʻi he ʻAmanaki Lelei mo e Tui

Te tau lava ʻi heʻetau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá ʻi he tuí, ʻo tokoni ke taki mai ha niʻihi kehe ki he Tupuʻanga ʻo e ʻamanaki leleí.

ʻĪmisi
ko ha fefine ʻoku ala ki he kapa ʻo e kofu ʻo Sīsuú

Ko ha Sīpinga ʻo e ʻAmanaki Leleí mo e Tuí

ʻOku tau lau ʻi he Ongoongolelei ʻa Maʻaké, ha fakamatala ongo ki “ha fefine ʻe toko taha naʻe hongofulu mā ua ʻa e taʻu ʻo e ʻau totó ʻiate ia.” ʻOku tau ʻilo “kuo lahi ʻa e meʻa kuó ne kātaki[ʻí] ʻi he kau faitoʻo tokolahi pea kuo fakaʻosi ʻe ia ʻene meʻa kotoa pē, pea ʻikai fakaʻaʻau ki muʻa kae ʻāsili pē hono mahakí” (Maʻake 5:25–26).

Ko e taʻu ʻe hongofulu mā uá ko ha taimi lōloa ia ke faingataʻaʻia ai. Ko e meʻa kotoa pē, ko ha fakamole lahi. Pea naʻe fakaʻau pē ke toe kovi ange. Kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻoku ʻi ai haʻane totonu ke ne ongoʻi kuo mole ʻene ʻamanakí, ko e fefine ia ko ʻení.

Ka, “kuo fanongo ia kia Sīsuú, [naʻá ne] haʻu mo e fononga mei mui [ʻiate Iá], ʻo ala ki hono kofú,” koeʻuhí he naʻá ne tui, “Kapau te u ala pē ki hono kofú, te u moʻui ai.”

ʻOku pehē ʻe Maʻake koeʻuhí ko ʻene tuí, “[naʻe] matuʻu fakafokifā pē ʻa e ʻau ʻa hono totó; peá ne ongoʻi ʻi hono sinó kuo fakamoʻui ia mei he mahaki ko iá” (Maʻake 5:27–29).

Naʻe tali ʻaki ha tāpuaki siʻi fakaʻānaua mo e tui ʻa e fefiné kia Sīsuú. “Peá ne pehē kiate ia, ʻOfefine, kuo fakamoʻui koe ʻe hoʻo tuí; ʻalu ʻi he fiemālie, peá ke moʻui mei ho mahakí” (Maʻake 5:34).

ʻOku fuʻu fiemaʻu lahi ʻa e ʻamanaki leleí ʻi ha faʻahinga faingataʻa pē, neongo pe ko e hā hono lahí pe lōloa ʻo e taimí. ʻE lava ke taʻofituʻu kitautolu ʻe he manavaheé mo e loto foʻí. Ka ʻoku fakaafeʻi ʻe he ʻamanaki lelei mo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻa Hono mālohí pea mo e ngaahi tāpuakí ki heʻetau moʻuí.

Ko Hono Fakaangaanga ʻo e ʻAmanaki Leleí mo e Tuí ʻi he Ngāue Fakaetauhí

ʻI heʻetau hoko ko e kau tangata mo e kau fafine ngāue fakaetauhí, ʻe fiemaʻu ke tau kolea ʻa e ʻamanaki lelei mo e tui tatau ko iá. ʻE lava ke fakatou fakafiefia mo faingataʻa ʻa e ngāue fakaetauhí. ʻI he taimi ʻoku hangē ʻoku ʻikai fiemaʻu ai ʻe ha taha ʻoku tau fie tokoniʻi ʻa e tokoní, ʻe faingofua leva ke mole ʻa e ʻamanaki leleí. Mahalo ʻokú ke fehangahangai mo e tūkunga ko ʻení, he taimí ni, mo ha mēmipa ʻo e fāmilí, kaungāmeʻa, pe ha taha ʻoku lolotonga vahe atu ke ke tokoni ki ai. Mahalo, ʻoku hangē ko e fefine naʻe ʻau totó, ko e ʻEikí pē taha ʻokú Ne ʻafioʻi ʻa e lahi ʻo e taimi mo e ngāue kuó ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo feinga ke kumi ha faʻahinga meʻa ʻe tokoní. Kae hangē ko e fefine ko iá, kapau te tau maʻu ʻa e ʻamanaki lelei ke hokohoko atu ʻetau tokoni ʻi he tuí, ʻe lava ʻe he mālohi ʻo e ʻEikí ke fakahoko ha liliu.

Ko e taimi ʻe niʻihi, ko e palopalemá ia ʻa e ngāue fakaetauhi kiate kinautolu ʻoku nau fefaʻuhi tonu ke nau maʻu ha ʻamanaki lelei feʻunga ke tuí. ʻOku ʻi ai siʻa niʻihi, ʻoku nau hangē ko e fefine ʻi he tohi Maʻaké, te nau ala fehangahangai mo ha ngaahi mahaki tauhi, pe ha toe palopalema kehekehe ʻoku toe fuʻu lahi ange. ʻE lava ke hoko ʻenau ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke nau tuenoa ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá ko ha maʻuʻanga tokoni mālohi ʻo e ʻamanaki leleí. Te tau lava ʻo tokoni ke nau maʻu ʻa e ʻamanaki lelei ko ʻení ʻi heʻetau fakahaaʻi ʻetau loto fie-fua ʻenau ngaahi kavengá, tangi fakataha mo kinautolu, fakafiemālieʻi kinautolu, mo tuʻu ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá (vakai, Mōsaia 18:9–10).1

ʻĪmisi
ko ha ongo fafine ʻokú na lau ha makasini mo ha kiʻi taʻahine

Ko Hono Fakatupulaki ʻo e ʻAmanaki Leleí mo e Tuí

Te tau lava fēfē nai ke fakatupulaki ʻa e anga faka-Kalaisi ʻo e ʻamanaki leleí mo e tuí? Ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ʻe niʻihi:

  1. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e ʻamanaki leleí ko e falala ʻe fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻa ʻEne ngaahi talaʻofa kiate koé.2 Koeʻuhí “ko e ʻamanaki leleí ko ha meʻafoaki ia ʻo e Laumālié [vakai, Molonai 8:26],”3 ko ha meʻa ia te tau lava ʻo lotua (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 46:7–9).

  2. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ko e fakatupulaki ʻo e tuí ʻoku ngāueʻi. Naʻá ne vahevahe ʻa e founga te tau lava ai ʻo fakatupulaki ʻetau tuí ʻo fakafou ʻi he akó, fili ke tuí, tui, maʻu ʻi he tuʻunga taau ʻa e ngaahi ouau toputapú, mo kole ki he Tamai Hēvaní ha tokoní.4