Seminelí mo e ʻInisititiutí
Fakaafeʻi ʻa e Ako Fakamātoató


“Fakaafeʻi ʻa e Ako Fakamātoató,” Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí: Maʻa Kinautolu Kotoa ʻOku Faiako ʻi he ʻApí pea ʻi he Siasí (2022)

“Fakaafeʻi ʻa e Ako Fakamātoató,” Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí

ʻĪmisi
ko hono fusi hake ʻe Sīsū ʻa Pita mei he tahi hoú

Finisher of Faith [Ngataʻanga ʻo e Tuí],tā fakatātā ʻa J. Alan Barrett

Fakaafeʻi ʻa e Ako Fakamātoató

Ko e moʻoni naʻe fakaʻofoʻofa moʻoni ke mamata ki he hāʻele ʻa e Fakamoʻuí ʻi he fukahi tahí. Ka naʻe ʻikai feʻunga ia kia Pita. Naʻá ne fie maʻu ke fai ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí, ʻi he feituʻu naʻá Ne ʻi aí, pea maʻu mo e aʻusia tatau. Naʻá ne pehē ange, “Fekau mai ke u ʻalu atu kiate koe ʻi he vaí.” Naʻe tali ʻe he Fakamoʻuí ʻaki ha fakaafe faingofua: “Haʻu.” ʻI heʻene peheé, naʻe hopo ai ʻa Pita mei he malu ʻo e vaká mo fakahaaʻi mai kiate kitautolu ko e tuʻunga fakaākongá ʻoku ʻikai ko ha aʻusia ʻoku ʻikai ngāueʻi (vakai, Mātiu14:24–33). ʻOku fie maʻu ki ai ʻa e tui kia Kalaisí mo e ngāue faivelengá. Ka ʻokú ne toe ʻomi foki ʻa e pale mahuʻinga ʻo e ʻaʻeva mo e Fakamoʻuí.

“Haʻu.” “Haʻu ʻo mamata.” Haʻu, ʻo muimui ʻiate au.” “ʻAlu koe, peá ke fai pehē pē” (Mātiu 14:29; Sione 1:39; Luke 18:22; 10:37). Talu mei he kamataʻanga ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí, mo ʻEne fakaafeʻi ʻa Hono kau muimuí ke nau aʻusia maʻa kinautolu pē ʻa e ngaahi moʻoni, mālohi, mo e ʻofa naʻá Ne foakí. Naʻá Ne fai ʻeni he ko e ʻuhinga moʻoni ʻeni ʻo e akó. ʻOku ʻikai ko e fanongo pē pe laukonga; ka ko e liliu, fakatomala, mo fakalakalaka foki. ʻI he folofola ʻa e Fakamoʻuí, ʻoku maʻu ʻa e ʻiló “ʻi he ako pea ʻi he tui foki” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:118; tānaki atu hono fakamamafaʻí). Pea ʻoku kau ʻi he tuí ʻa e ngāue maʻatautolu peé, kae ʻikai ke toki fai mai pē ha ngāue (vakai, 2 Nīfai 2:26).

ʻI heʻetau muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí, ʻoku tau fakaafeʻi ai ʻa kinautolu ʻoku tau akoʻí ke nau kole, kumi, mo tukituki—pea maʻu leva (vakai, Mātiu 7:7–8). Pea ʻoku tau tali ʻa e fakaafe ko iá. Te tau ʻiloʻi fakataha ʻa e ʻuhinga ke ʻaʻeva fakataha mo Kalaisí ʻo fakafou ʻi heʻetau tui kia Kalaisí mo e ngāue faivelengá.

Fakaafeʻi ʻa e Ako Fakamātoató

  • Tokoni ki he kau akó ke nau fatongia ʻaki ʻenau akó.

  • Poupouʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi e Fakamoʻuí ʻaki hono ako fakaʻaho e ongoongoleleí.

  • Fakaafeʻi e kau akó ke nau teuteu ke ako.

  • Poupouʻi e kau akó ke vahevahe e ngaahi moʻoni ʻoku nau akó.

  • Fakaafeʻi e kau akó ke nau moʻui ʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau akó.

Naʻe Tokoniʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Niʻihi Kehé ke Nau Fatongia ʻAki ʻEnau Akó

Ko ha ngāue faingataʻa ki ha taha pē ʻa hono foʻu ʻo ha ngaahi vaka lafalafa ʻe malu ʻi heʻene folaua e ʻōsení. Naʻe “fakahinohinoʻi ʻa kinautolu maʻu ai pē ʻe he toʻukupu ʻo e ʻEikí” (ʻEta 2:6) ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻo ne maʻu ha fakahinohino fekauʻaki mo e fōtunga ʻo e ngaahi vaká pea mo e founga ʻe feʻaveʻaki ai ʻa e ʻeá ʻi he ngaahi vaká. Ka ko e hā ʻokú ke fakatokangaʻi fekauʻaki mo e tali ʻa e ʻEikí ʻi he taimi naʻe fehuʻi ai ʻe he tokoua ʻo Sēletí fekauʻaki mo hono ʻomi ha maama ki he ngaahi vaka lafalafá? (vakai, ʻEta 2:22–25). Naʻe tāpuekina fēfē nai ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻe he fakaafe ke ngāue ʻaki ʻene tuí ʻi he founga ko ʻení? (vakai ʻEta 3:1–16).

ʻE ngali faingofua ange ke talaange ki he kau akó e meʻa kotoa ʻokú ke pehē ʻoku totonu ke nau ʻiló. Ka neongo ia, naʻe faleʻi ʻa Tēvita A. Petinā ʻo pehē: “ʻOku ʻikai totonu ke hoko ʻetau taumuʻá ʻKo e hā te u talaange kiate kinautolú?’ Ka, ke tau fehuʻi loto ‘Ko e hā te u fakaafeʻi kinautolu ke nau fakahokó? Ko e hā ha ngaahi fehuʻi fakalaumālie te u lava ʻo fai, kapau te nau loto fiemālie ke tali, ʻe kamata ke ne fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻenau moʻuí?ʻ” (efiafi mo ha Taki Māʻolunga, 7 Fēpueli 2020, broadcasts.ChurchofJesusChrist.org).

Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaafeʻi ai e kau akó ke nau fatongia ʻaki ʻenau akó. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke nau fai haʻanau ngaahi fehuʻi pē ʻanautolu, fekumi ki ha ngaahi tali, fakalaulauloto, pea vahevahe pe lekooti ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongó. ʻI heʻenau fai iá, te nau fakamālohia ai ʻenau tuí, ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá, pea nau aʻusia tonu e ngaahi moʻoni ko ʻení. ʻI heʻetau fatongia ʻaki ʻetau akó, ʻe lava ke tau pehē ʻo hangē ko Siosefa Sāmitá, “Kuó u ʻiloʻi maʻaku” (Hisitōlia—Siosefa Sāmita 1:20).

Ngaahi Fehuʻi ke Fakalaulauloto ki ai: Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke longomoʻui e kau mai ʻa e kau akó kae ʻikai nofonoa pē ʻi heʻenau akó? Te ke tokoniʻi fēfē nai kinautlolu ke nau fatongia ʻaki ʻenau akó? Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe he kau faiakó ke ke fai ʻeni? Ko e hā ha ngaahi sīpinga mei he folofolá ʻokú ke lava ʻo fakakaukau ai ne fakaafeʻi ai e kakaí ke nau ako ʻiate kinautolu peé? ʻOku tokoniʻi fēfē nai ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení ʻa e founga hoʻo faiakó?

Mei he Folofolá: 1 Nīfai 11; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:7–8; 58:26–28; 88:118–125; Hisitōlia—Siosefa Sāmita 1:11–20

Naʻe Fakalotolahiʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Niʻihi Kehé ke Nau ʻIloʻi Ia ʻaki Hono Ako ʻEne Folofolá

ʻI he hokosia e taimi ke fokotuʻu ai ʻe he Fakamoʻuí Hono Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, naʻá Ne folofola ki Heʻene kau tamaioʻeikí, “Falala ki he ngaahi meʻa ʻa ia kuo tohí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:3). Ko hono moʻoní, naʻe ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ʻa ia ne mei ʻosi ʻenau liliú, ha fakahinohino ʻaonga ki he ngāué, kau ai e founga ʻo e papitaisó, founga hono fakahoko ʻo e sākalamēnití, mo e ngaahi fakaikiiki mahuʻinga kehé. Ka naʻe toe fie maʻu foki ʻe he Fakamoʻuí ke vakai ʻEne kau tamaioʻeikí ki Heʻene ngaahi fakahaá ko ha faingamālie ke fanongo kiate Ia mo ʻilo lahi ange kiate Ia. ʻI he fakahā tatau pē, naʻá Ne folofola kiate kinautolu, “Ko hoku leʻó ʻoku lea ʻaki [ʻa e ngaahi leá ni] kiate kimoutolú; … ko ia, te mou lava ʻo fakamoʻoniʻi kuo mou fanongo ki hoku leʻó, mo ʻiloʻi ʻa ʻeku ngaahi leá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava18:35–36).

Fakakaukau ki he kakai ʻokú ke akoʻí. ʻOku anga fēfē nai ʻenau vakai ki he ako folofolá? ʻI he meʻa ko iá, ʻoku fēfē nai hoʻo vakai ki aí? ʻOku mahulu hake nai ia ʻi ha fatongia fakaʻaho pē? ʻI hoʻo ako e folofolá, ʻokú ke ongoʻi nai e folofola fakahangatonu atu ʻa e Fakamoʻuí kiate koé? Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni : “Te tau lava ʻo ʻalu ki fē nai ke fanongo kiate Iá? Te tau lava ʻo fanongo kiate Ia ʻi he folofolá. … ʻOku mātuʻaki mahuʻinga e femoʻuekina fakaʻaho ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá ki heʻetau moʻui fakalaumālié ʻo tautautefito ʻi he ngaahi ʻaho ko ʻeni ʻo e fakautuutu e moveuveú. ʻI heʻetau keinanga fakaʻaho he folofola ʻa Kalaisí, ʻe fakahā mai ʻe he folofola ʻa Kalaisí e founga ke tau tali ʻaki e ngaahi faingataʻa naʻe ʻikai ke tau lavelaveʻiloa te tau fehangahangai mo iá (“Fanongo Kiate Ia,” Liahona, Mē 2020, 89). ʻI hoʻo faiakó, poupouʻi e kau akó ke nau ako ʻa e folofolá mo e taumuʻa ke kumi ʻa e Fakamoʻuí—ʻo ʻikai ko e kumi pē ha ngaahi veesi pe ngaahi moʻoniʻi meʻa fekauʻaki mo Ia ka ke fekumi kiate Ia. ʻOku hoko e fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí he ʻaho kotoa pē ʻi he folofolá ko ha fakavaʻe ki ha moʻui faivelenga mo tauʻatāina ʻi hono ako ʻo e ongoongoleleí ʻi he kotoa ʻo e moʻuí.

Ngaahi Fehuʻi ke Fakalaulauloto ki ai: Fakakaukau ki hoʻo tōʻonga ako folofolá. Kuo fakamālohia fēfē nai ho vā fetuʻutaki mo Iá ʻi hono ako e folofola ʻa e ʻOtuá? Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakalakalaka ai hoʻo akó? Te ke ueʻi fēfē nai ʻa e niʻihi kehé ke nau ako faivelenga maʻu pē ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá? Ko e hā ha ngaahi tāpuaki te nau maʻu ʻi heʻenau fai iá?

Mei he Folofolá: Sōsiua 1:8; 2 Tīmote 3:15–17; 2 Nīfai 32:3; Sēkope 2:8; 4:6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 33:16

Naʻe Fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Niʻihi Kehé ke Nau Teuteu ke Ako

Naʻa mo e ngaahi tengaʻi ʻakau lelei tahá he ʻikai ke nau lava ʻo tupu ʻi ha kelekele fefeka, makamaka, pe talatala. Ko e meʻa tatau pē, naʻa mo e tokāteline mahuʻinga mo fakatupulaki taha ʻo e tuí, ʻoku ʻikai malava ke ne liliu ha loto ʻoku taʻe-mateuteu ke ne maʻu ia. Ko e konga ia ʻo e pōpoaki ʻo e talanoa fakatātā ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo ha tangata tūtuuʻi, tengaʻi ʻakau, mo e kelekele ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe. ʻOku ʻi he “kelekele leleí”—ʻa e loto kuo fakamolū mo fakamaʻa mei he ngaahi maka mo e ʻakau talatala fakalaumālié—ʻoku ʻomi ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá ha fua ki he moʻuí (vakai, Mātiu 13:1–9, 18–23).

ʻOku mahuʻinga ʻa e teuteu fakalaumālié—kiate koe mo e kakai ʻokú ke akoʻí. ʻE founga fēfē leva haʻatau teuteuʻi hotau lotó koeʻuhí ke nau [hoko ko ha] “kelekele lelei” ki he folofola ʻa e ʻOtuá? Fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻo e teuteú, ʻa ia te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo moʻuí mo poupouʻi ʻi he moʻui ʻa kinautolu ʻokú ke akoʻí. Lotua ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke akó. Moʻui ʻi ha founga ʻoku fakaafeʻi mai ai Ia ki hoʻo moʻuí. Fakatomala fakaʻaho. Tanumaki hoʻo holi ke akó ʻaki hano fai ha ngaahi fehuʻi fakamātoato. Ako e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he tui te Ne tataki koe ki he ngaahi talí. Fakaava ho lotó ki ha meʻa pē te Ne akoʻi atu.

ʻI he teuteu ʻa e kau akó ke ako ʻi he founga ko ʻení, te nau maʻu ʻa e mata fakalaumālie ke mamata mo e telinga ke fanongo ki he meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke nau ʻiló (vakai, Mātiu 13:16).

Ngaahi Fehuʻi ke Fakalaulauloto ki ai: Ko e hā ʻokú ke fai ke teuteuʻi ai koe ke akó? ʻOku kaunga fēfē nai hoʻo teuteú ki he anga hoʻo vakai, fanongo, mo maʻu e mahino ki he folofola ʻa e ʻOtuá? Te ke ueʻi fēfē nai ʻa e niʻihi kehé ke nau teuteu ke akó? Ko e hā ha faikehekehe ʻe lava ke hoko ʻi he founga ʻoku nau maʻu ai ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí?

Mei he Folofolá: ʻĪnosi 1:1–8; ʻAlamā 16:16–17; 32:6, 27–43; 3 Nīfai 17:3

ʻĪmisi
kiʻi leka ʻokú ne lau e folofolá ʻi he kalasí

ʻOku ʻaonga ki he kau akó ʻa e ngaahi faingamālie ke nau fevahevaheʻaki ai ʻa e meʻa ʻoku nau akó.

Naʻe Poupouʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Niʻihi Kehé ke Vahevahe ʻa e Ngaahi Moʻoni Naʻa Nau Akó

Naʻe tangilāulau ʻa ʻĪnoke ʻi he taimi naʻe ui ai ia ʻe he ʻEikí ke ne malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, ʻo pehē, “ʻOku tuai ʻeku leá.” Ka kuo teʻeki ai hoko ʻa e pōtoʻi leá ko ha fiemaʻu ki ha tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí. Ka naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia ʻĪnoke kapau te ne maʻu ha tui feʻunga ke fakaava hono ngutú, ʻe hoko mai ʻa e ngaahi leá. Naʻá Ne folofola ange, “Te u foaki kiate koe ʻa ia ke ke lea ʻakí” (Mōsese 6:31–32). Naʻe ngāue ʻaki ʻe ʻĪnoke ʻene tuí, pea ko e moʻoni naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻiate ia, ʻi ha ngaahi lea mālohi fau ʻo fakatupu ai ke tetetete ʻa e kakaí (vakai, Mōsese 6:47). Ko hono moʻoní, naʻa nau fakatupu ke tetetete ʻa e māmaní. Naʻe hiki ʻa e ngaahi moʻungá, liliu e halanga ʻo e ngaahi vaitafé, pea naʻe manavahē ʻa e ngaahi puleʻangá ki he kakai ʻo e ʻOtuá, “ko e meʻa ʻi he lahi pehē fau hono mālohi ʻo e lea ʻa ʻĪnoké, pea mo e lahi fau ʻa e mālohi ʻo e lea naʻe tuku kiate ia ʻe he ʻOtuá” (Mōsese 7:13).

ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke tau maʻu kotoa—ʻo ʻikai ko ʻEne kau palōfitá pē—ʻa e mālohi ke lea ʻaki ʻEne folofolá. ʻOkú Ne fie maʻu ia maʻa kitautolu kotoa, kau ai e kakai ʻokú ke akoʻí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:20–21). Mahalo he ʻikai hiki ʻe heʻetau ngaahi leá ʻa e ngaahi moʻungá pe toe liliu e huʻunga ʻo e ngaahi vaitafé, ka te nau lava ʻo tokoni ke liliu e ngaahi lotó. Ko hono ʻuhinga ia ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ke ʻoange ki he kau akó ha ngaahi faingamālie ke nau fevahevaheʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. ʻE tokoni hono fai ʻení ke nau moʻui ʻaki ai e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi mo fakahaaʻi kiate kinautolú. ʻE tokoni foki ke nau maʻu ha loto falala ʻi heʻenau malava ke vahevahe ʻa e ngaahi moʻoní ʻi he ngaahi feituʻu kehé.

Ngaahi Fehuʻi ke Fakalaulauloto ki ai: Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke talanoa ai mo ha taha ʻo fekauʻaki mo ha moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Ko e hā naʻá ke ako mei he meʻa ko ia ne hokó? Ko e fē ha taimi naʻá ke houngaʻia ai ʻi hono maʻu ʻe ha taha ʻa e loto-toʻa ke vahevahe ʻene ngaahi fakakaukaú mo e tuí? ʻE ʻaonga fēfē nai ki he kakai ʻokú ke akoʻí ha ngaahi faingamālie ke nau talanoa ai fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku nau akó? Ko e hā ha ngaahi faingamālie te ke lava ʻo ʻoange maʻanautolu?

Mei he Folofolá: ʻAlamā 17:2–3; Molonai 6:4–6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:85; 88:122; 100:5–8

Naʻe Fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí e Niʻihi Kehé ke Nau Moʻui ʻAki e Meʻa Naʻá Ne Akoʻí

“Tuku ke ulo pehē hoʻomou māmá ʻi he ʻao ʻo e kakaí.” ʻOfa Ki Homou Ngaahi Filí.” “Kole, pea ʻe foaki ia.” “Mou hū ʻi he matapā fāsiʻí.” (Mātiu 5:16, 44; 7:7, 13.) Ko e niʻihi ʻo e ngaahi fakaafe mahino mo fakangalongataʻa taha ʻi he ngāue fakafaifekau kotoa ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní, naʻe fai ia ʻi Heʻene akoʻi ʻEne kau ākongá ʻi ha tafa moʻunga ʻoku hanga hifo ki he Tahi Kālelí. Ko e taumuʻa ʻa e Fakamoʻuí ke liliu e moʻuí, ʻo hangē ko ʻEne fakamahinoʻi ʻi Heʻene fakaafe fakaʻosí: “Ko ia ʻokú ne fanongo ki heʻeku talá ni pea fai ki aí te u fakatatau ia ki he tangata poto, naʻe langa hono falé ʻi he funga maká” (Mātiu7:24; ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

ʻOku tō mai e ʻuhá mo e tāfeá pea angi e matangí ʻi he moʻui ʻa e taha kotoa. ʻOku ʻikai feʻunga ʻa e ako ki he ongoongoleleí kapau ʻoku fie maʻu ke matuʻuaki ʻe he kau akó ʻa e ngaahi faingataʻa kotoa pē te nau fehangahangai mo iá. Ko e ʻuhinga ʻeni ʻoku ʻikai totonu ai ke tau momou ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga te nau lava ai ʻo moʻui ʻaki e meʻa ʻoku nau akó. ʻI heʻetau fakaʻapaʻapaʻi e tauʻatāina ke fili ʻa e niʻihi kehé, ko e lahi taha ʻo ʻetau ngaahi fakaafé ʻe fakalūkufua: “Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ke faí?” ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻe fie maʻu ke toe pau ange ʻetau ngaahi fakaafé: “Te ke fili nai ha ʻulungaanga ʻe taha ʻo e Fakamoʻuí ʻokú ke fie ngāue ki ai?” ʻI hoʻo ʻoange ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau fanongo, ʻiloʻi, mo vahevahe ʻa e ngaahi ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní, te Ne akoʻi kiate kinautolu ʻa e ngaahi ngāue fakatāutaha ʻoku fie maʻu ke nau faí. Tokoniʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻe muiaki maí ʻi heʻenau ngāueʻi e meʻa ʻoku nau akó, pea poupouʻi kinautolu ke nau vilitaki neongo ʻene faingataʻá. Ko hono moʻui ʻaki ʻo e moʻoní ko e hala vave taha ia ki ha tui, fakamoʻoni, mo ha ului ʻoku lahi angé. Hangē ko e folofola ʻa e Fakamoʻuí, ko hono moʻui ʻaki e tokāteline ʻa e Tamaí ko e founga ia ke tau ʻiloʻi moʻoni ai ʻoku moʻoni ʻa e tokāteliné (vakai, Sione 7:17).

Ngaahi Fehuʻi ke Fakalaulauloto ki ai: Ko e fē ha taimi kuo ueʻi ai koe ke ke ngāue koeʻuhí ko ha fakaafe naʻe fai atu ʻe ha taha? Kuo liliu fēfē ai hoʻo moʻuí? Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaafe kuo fai ʻi he folofolá mo e kau taki ʻo e Siasí. Ko e hā ʻokú ke ako ʻe lava ʻo tokoni ʻi hoʻo fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau ngāué? Ko e hā ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo muimuiʻi hoʻo ngaahi fakaafé?

Mei he Folofolá: Luke 10:36–37; Sione 7:17; Sēmisi 1:22; Mōsaia 4:9–10; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:8–10; 82:10

Ngaahi Founga ʻe Niʻihi ke Fakaʻaongaʻi ai e Meʻa ʻOkú ke Akó

  • Kole ki ha niʻihi kehe ke nau omi mateuteu ke vahevahe ha meʻa kuo akoʻi ange ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kinautolu, hangē ko ha fakakaukau mei ha potufolofola mahuʻingamālie.

  • ʻOange ki he kau akó ha ngaahi faingamālie ke nau akoʻi ha konga ʻo ha lēsoni.

  • Poupouʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ha vitiō, potufolofola, pe pōpoaki kimuʻa pea mou toki fakataha maí.

  • Fakaʻehiʻehi mei he fakahehema ke tali ʻa e fehuʻi kotoa pē. Fakakau mai e niʻihi kehé ʻi he fekumi ki ha ngaahi talí.

  • Kimuʻa peá ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo ha potufolofola, kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • Fai ha ngaahi fehuʻi ʻe fie maʻu ke kumi ʻe he kau akó ha ngaahi tali ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá.

  • Fakaafeʻi e kau akó ke nau fai haʻanau ngaahi fehuʻi pē ʻanautolu fekauʻaki mo e meʻa ʻoku nau akó.

  • ʻOange ha taimi ki he kau akó kotoa ke nau fakalaulauloto ai ki ha fehuʻi kimuʻa pea toki kole ange ke vahevahe ʻenau ngaahi talí.

  • Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu fealēleaʻaki iiki, ʻo ka feʻunga ke fai pehē.

  • Fakahaaʻi ha ngaahi meʻa pau ʻoku fai ki ai e fakatetuʻá ke tokoniʻi e kau akó ke nau tupulaki.

  • Fai ha ngaahi fakaafe ʻoku nau ueʻi fakalaumālie e kau akó ke nau fakalakalaka kae ʻikai ke nau ongoʻi lōmekina. Muimuiʻi pea fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

  • Tokoniʻi e kau akó ke nau ako mei he folofolá ʻaki enau:

    • Fakaʻilongaʻi ha ngaahi potufolofola mahuʻingamālie, kapau ʻe fie maʻu.

    • Fakaafeʻi ʻo e fakahaá ʻo fakafou ʻi he fakalaulaulotó mo e lotú.

    • Hiki e ngaahi ongo fakalaumālié.

    • Tauhi ha tohinoa ako.

    • Fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ke ngāueʻi e meʻa ʻoku nau akó.