Seminelí mo e ʻInisititiutí
Ngaahi Fokotuʻu ki ha Ngaahi ʻĀtakai Akoʻi mo e Kau Ako Kehekehe


“Ngaahi Fokotuʻu ki ha Ngaahi ʻĀtakai Akoʻi mo e Kau Ako Kehekehe,” Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí: Maʻa Kinautolu Kotoa ʻOku Faiako ʻi he ʻApí pea ʻi he Siasí (2022)

“Ngaahi Fokotuʻu ki ha Ngaahi ʻĀtakai Akoʻi mo e Kau Ako Kehekehe,” Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí

ʻĪmisi
ongo tangata ʻokú na akoʻi ha fāmili

Ngaahi Fokotuʻu ki ha Ngaahi ʻĀtakai Akoʻi mo e Kau Ako Kehekehe

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí ki ha faʻahinga faingamālie fakafaiako pē—ʻi ʻapi, ʻi he lotú, pea mo ha toe feituʻu pē. Neongo ia, ka ʻoku hoko mai ʻa e faingamālie kotoa pē mo hono ngaahi tūkunga makehé. ʻOku ʻomi ʻe he konga ko ʻení ha toe ngaahi fokotuʻu ʻoku fakapatonu ki he kau akó mo e ngaahi ʻātakai fakafaiako kehekehe.

ʻApí mo e Fāmilí

Ko ʻApi ʻa e Feituʻu Lelei Taha ki hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí

Kuo akoʻi mai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻoku totonu ke hoko ʻa e ʻapí ko e “[uho] [ʻo] hono ako ʻo e ongoongoleleí” (“Ko e Hoko ko ha Kāingalotu Faʻifaʻitakiʻanga,” Liahona, Nōvema 2018, 113). ʻOku mahuʻinga pea fie maʻu ʻa e akonaki ʻoku hoko ʻi he lotú pe ʻi he seminelí, ka ʻoku ʻuhinga ia ke poupouʻi ʻa e akonaki ʻoku hoko ʻi ʻapí. Ko e ʻapí ʻa e tefitoʻi feituʻú—pea mo e feituʻu lelei tahá—ki hono ako ʻo e ongoongoleleí, fakatouʻosi maʻatautolu pea mo hotau ngaahi fāmilí.

Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku hoko fakanatula pē ʻa hono ako lelei ʻo e ongoongoleleí ʻi ʻapí; ʻoku fie maʻu ha ngāue lahi ia ki ai. Kuo fokotuʻu mai ʻe Palesiteni Nalesoni mahalo ʻe fie maʻu ke ke “liliu” pe “fakafoʻou homou ʻapí”—ʻo ʻikai ko hono holoki hifo e ngaahi holisí pe ʻai ha faliki foʻou kae mahalo ko hano vakaiʻi fakalūkufua e laumālie ʻi homou ʻapí, kau ai hoʻo tokoni ki he laumālie ko iá (“Ko e Hoko ko ha Kāingalotu Faʻifaʻitakiʻanga,” 113). Hangē ko ʻení, fakakaukau ki he mūsiká, vitioó, mo e ngaahi mītia kehe ʻi ho ʻapí; ʻa e ngaahi fakatātā ʻi he ngaahi holisí; pea mo e founga ʻoku fetalanoaʻaki mo fetauhiʻaki ai ʻa e kau mēmipa ho fāmilí. ʻOku fakaafea nai ʻe he ngaahi meʻá ni e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOkú ke tuku nai ha taimi makehe ki hono ako fakafoʻituitui mo fakafāmili ʻo e ongoongoleleí? ʻOku ongoʻi nai ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku ʻofaʻi, malu, mo ofi ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku nau ʻi homou ʻapí aí?

Mahalo he ʻikai te ke ongoʻi ʻokú ke puleʻi e ʻātakai fakalaumālie ʻi homou ʻapí. Kapau ko e meʻa ia ʻoku hokó, ʻai ke ke hoko ko e ivi tākiekina lelei taha te ke lavá pea kole tokoni ki he ʻEikí. Te Ne fakaʻapaʻapaʻi hoʻo ngaahi ngāue māʻoniʻoní. Ko e taimi ʻokú ke feinga ai ke akoʻi mo ako ʻa e ongoongoleleí, neongo kapau ʻoku ʻikai ke ke sio ki he ngaahi ola ʻoku fakaʻamuá ʻi he taimi pē ko iá, ka ʻokú ke lavameʻa.

ʻOku Makatuʻunga ʻa e Ako ʻi ʻApí ʻi he Ngaahi Vā Fetuʻutakí

ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e “ʻofa ʻiate kinautolu ʻokú ke akoʻí” ki he ngaahi tūkunga kotoa pē ki hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí, ka ʻi he ʻapí, ʻoku totonu ke fakanatula pē ʻa e hoko mai ʻa e ʻofá pea ongoʻi moʻoni ia. Neongo kapau ʻoku ʻikai ke fuʻu haohaoa homou ʻapí, ka ʻoku fakataumuʻa ia ke hoko ko e uho ʻo hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí he ko e feituʻu ia ʻoku langa ai hotau vā fetuʻutaki tuʻuloa tahá. Mahalo ʻe lahi ange e taukei pe ako ʻa e kau faiako mavahe mei ʻapí ʻi heʻenau hoko ko e kau faiakó, ka he ʻikai ke nau teitei lava ʻo fakatatau ʻa e tuʻunga malava ko ia ke ʻi ai ha ngaahi vā fetuʻutaki ʻofa mo taʻengata ʻoku hoko ʻi ʻapí. Ko ia, tanumaki e ngaahi vā fetuʻutaki ko iá. Fakaʻaongaʻi e taimi mo e ngāue ʻoku fie maʻu ke fakafanongo ai ki he kau mēmipa ho fāmilí pea langaki e falalá mo e mahinó mo kinautolu. ʻE tokoni ʻeni ke faʻu ha fakavaʻe mālohi ki hoʻo ngaahi feinga ke akoʻi mo ako ʻa e ongoongoleleí ʻi ʻapí.

ʻE Lava ke Palani ʻa e Ako ʻi ʻApí ka ʻOku Toe Lave Pē Foki ke Fakatuʻupakē.

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi kalasi ʻa e Siasí ʻoku fakahoko tuʻo taha ʻi he uike, ʻo ʻi ai ha kamataʻanga mo ha ngataʻanga kuo fakataimi-tēpileʻi, ka ʻoku ʻikai ke hoko maʻu pē ʻeni ʻi ʻapi. Mahalo ʻe fakataimi-tēpileʻi ke fai ha lēsoni efiafi fakafāmili ʻi ʻapi pe ako folofola fakafāmili, ka ʻoku faʻa hoko e ngaahi faingamālie akoʻi ia ʻi he fāmilí ʻi ha ngaahi momeniti angamaheni pē—lolotonga hoʻo maʻu meʻatokoni fakaʻahó, fai ha ngaahi ngāue fakaʻapi, fai ha vaʻinga, fononga ki he ngāué pe akó, lau ha tohi, pe sio faiva fakataha. ʻE lava ke hoko ha ʻuha lahi ko ha faingamālie ia ke talanoa ai ʻo fekauʻaki mo hono maluʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí mei he ngaahi faingataʻa fakalaumālié. Mahalo kuo mateuteu ha taha taʻu hongofulu tupu ke ne fai ha fili faingataʻa ke ako fekauʻaki mo e fakahā fakatāutahá. ʻE lava ke maʻu ʻe ha fānau ʻoku ilifia ha lelei mei hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e Fakafiemālié. ʻE lava ke akoʻi ʻa e fānau ʻoku nau ongongataʻa pe fekeʻikeʻí fekauʻaki mo e fakatomalá mo e fakamolemolé.

Koeʻuhí ʻoku ʻikai palani e ngaahi momeniti ko iá, he ʻikai ke ke mateuteu ai kiate kinautolu ʻo hangē ko haʻo teuteu ha lēsoni angamahení. Ka neongo ia, te ke lava ʻo teuteuʻi koe ʻaki haʻo ongoʻingofua ʻa e Laumālié mo feinga ke “nofo teu pē ke talia” (1 Pita 3:15). ʻE lava ke hoko ha faʻahinga taimi pē ko ha taimi akoʻi pe ako.

ʻOku Kau ʻi he Ako ʻi ʻApí ha Fanga Kiʻi Ngāue Iiki, Faingofua, Mo Pau

ʻOku faʻa lotosiʻi e mātuʻá he taimi ʻe niʻihi ʻi he hangē ʻoku ʻikai ola lelei ʻenau feinga ke akoʻi e ongoongoleleí ʻi ʻapí. Mahalo ʻe hangē ʻoku ʻikai loko ʻi ai ha ola hono fakahoko fakafoʻituituí, pe ko ha efiafi fakafāmili ʻi ʻapi pē ʻe taha, ako folofola, pe fepōtalanoaʻaki ʻi he ongoongoleleí. Ka ʻe lava ke hoko hono tānaki ʻo e fanga kiʻi ngāue iiki mo faingofuá, ʻa ia ʻoku toutou fakahoko maʻu pē ʻi ha taimi lahí, ʻo mālohi mo fakamālohia ʻo laka ange ia ʻi ha kiʻi taimi mahuʻinga pe lēsoni mahuʻinga. Kuo folofola ʻa e ʻEikí, “Ka kuo pau ke hoko ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi honau taimí. Ko ia ʻoua naʻá mo fiu ʻi he fai leleí, he ʻokú mo ʻai ʻa e tuʻunga ʻo ha ngāue lahi. Pea ʻoku tupu mei he ngaahi meʻa īkí ʻa e ngaahi fuʻu meʻa lalahi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:32–33; vakai foki, ʻAlamā 37:6–7). Ko ia, ʻoua naʻá ke foʻi, pea ʻoua te ke hohaʻa ke fakahoko ha meʻa lahi ʻi he taimi kotoa pē. Fakahoko maʻu pē hoʻo ngaahi ngāué.

ʻOku ʻIkai Lava ke Fakamavahevaheʻi ʻa e Akó mo e Moʻuí ʻi he ʻApí

ʻOku hoko leva ʻa e ongoongoleleí ʻo fuʻu mahuʻinga ʻi he ʻapí. ʻOku hoko ʻa e kakai ʻa ia ʻoku mou ako fakataha ʻa e ongoongoleleí, ko e kakai ia te mou moʻui ʻaki iá—ʻi he ʻaho kotoa pē. Ko hono moʻoní, ko e konga lahi ʻo e taimí, ko hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí ko e founga ia ʻoku tau ako ai e ongoongoleleí. Ko ia ʻi hoʻo ako mo akoʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi ʻapí, kumi ha ngaahi founga ke fakafehokotaki ai ʻa e meʻa ʻokú ke akó mo e meʻa ʻokú ke faí. Tuku ke hoko e ongoongoleleí ʻi homou ʻapí ko ha meʻa ʻokú ke feinga ke moʻui ʻaki, kae ʻikai ko ha meʻa pē ʻokú ke talanoa ki ai.

ʻĪmisi
ko ha fefine ʻokú ne akoʻi ha fānau

ʻOku faʻa hoko e ngaahi faingamālie akoʻi ʻi he fāmilí ʻi ha ngaahi taimi taʻe-ʻamanekina ʻi he ʻaho kotoa pē.

Ko Hono Akoʻi e Fānaú

ʻOku Fie Maʻu ʻe he Fānaú ha Ngaahi Founga Kehekehe

ʻOku kehekehe ʻa e fānau kotoa pē, pea ʻi heʻenau fakatupulakí, ʻe liliu ʻenau ngaahi fiemaʻú. ʻE tokoni e kehekehe hoʻo ngaahi founga fakafaiakó ke feau ʻenau ngaahi fiemaʻu kehekehé. Hangē ko ʻení, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻá ni:

  • Ngaahi Talanoá ʻOku tokoni e fanga kiʻi talanoá ke ʻiloʻi ai ʻe he fānaú e founga fakaʻaongaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he moʻui fakaʻahó. Fakaʻaongaʻi ha ngaahi talanoa mei he folofolá, mei hoʻo moʻuí, mei ho hisitōlia fakafāmilí, pe mei he ngaahi makasini ʻa e Siasí, tautautefito ki he ngaahi talanoa fekauʻaki mo e Fakamoʻuí. Palani ha ngaahi founga ke fakakau ai ʻa e fānaú ʻi he talanoá—ʻaki hono pukepuke ha ngaahi fakatātā, toutou lea ʻaki ha ngaahi kupuʻi lea, pe fakatātaaʻi ha ngaahi konga.

  • Naunau tokoni ki he sió. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fakatātaá, vitioó, mo ha ngaahi meʻa ke mahino ki he fānaú mo nau manatuʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻOku lahi ha fanga kiʻi fakatātā mo ha ʻū vitiō ʻe maʻu mei he Media Libraryʻi he LDS.org

  • Hivá. ʻE lava ke tokoni e ngaahi himí mo e ngaahi hiva toputapu kehé ke ongoʻi ʻe he fānaú e ʻofa ʻa e ʻOtuá, ongoʻi e Laumālié mo nau ako ai e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke tokoni e ngaahi hivá, ngaahi fasi mo e fanga kiʻi fakalea ongo tatau faingofuá ke manatuʻi fuoloa ai ʻe he fānaú e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻI hoʻo hiva mo e fānaú, tokoni ke nau ʻiloʻi pea mahino kiate kinautolu e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi mai ʻe he ngaahi hivá.

ʻOku ako lelei taha ha fānau tokolahi ʻi he taimi ʻoku fakakau atu ai ha ngaahi ongoʻanga (senses) kehekehé. Kumi ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai e fānaú ke nau fakaʻaongaʻi honau ngaahi ongoʻanga ko e sió, fanongó mo e alá ki heʻenau akó. ʻE ʻi ai ha ngaahi tūkunga te ke ʻilo ai ha ngaahi founga ke fakakau honau ngaahi ongoʻanga ko e nāmuʻí pea mo e ʻahiʻahiʻí!

ʻOku Mohu Founga ʻa e Fānaú

ʻI hoʻo fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tā fakatātā, faʻu ha meʻa, tā valivali, pe tohi ha meʻa ʻoku fekauʻaki mo ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻokú ke tokoni ai ke mahino lelei ange kiate kinautolu e tefitoʻi moʻoní, pea ʻokú ke ʻoange ai ha meʻa mahino ʻoku nau lava ʻo ala mo sio ki ai ke fakamanatu ʻaki e meʻa kuo nau akó. Te nau lava foki ʻo fakaʻaongaʻi e meʻa kuo nau faʻú ke vahevahe ʻaki e meʻa kuo nau akó ki he niʻihi kehé. ʻOku ʻi he makasini kotoa pē ʻo e Kaumeʻá ha fanga kiʻi ʻekitivitī ke faʻu ai ʻe he fānaú ha meʻa.

ʻOku Fieʻilo ʻa e Fānaú

ʻI he taimi ʻoku fai ai ʻe he fānaú ha ngaahi fehuʻí, lau kinautolu ko ha ngaahi faingamālie, kae ʻikai ko ha ngaahi fakaheleleu. ʻOku hoko e ngaahi fehuʻi ʻa e fānaú ko ha fakaʻilonga ʻoku nau mateuteu ke ako, pea ʻoku ʻoatu ʻe heʻenau ngaahi fehuʻí ha ngaahi fakakaukau mahuʻinga ki he meʻa ʻoku nau fakakaukau mo ongoʻí. Tokoni ke nau ʻilo ʻe lava ke maʻu e ngaahi tali ki heʻenau ngaahi fehuʻi fakalaumālié ʻi he ngaahi folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí.

ʻOku Fie Maʻu ʻe he Fānaú ʻa e ʻOfá ʻo Aʻu Pē ki he Taimi ʻOku Nau Hohaʻa Aí

Taimi ʻe niʻihi ʻe ʻi ai ha tōʻonga ʻa ha taha he fānaú te ne fakahohaʻasi e ako ʻa e niʻihi kehé. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi fakahohaʻa fakaeʻulungāngá ʻoku tupu ia mei ha fiemaʻu naʻe ʻikai feau. Kapau ʻe hoko ʻeni, faʻa kātaki, angaʻofa pea mo loto mahino ki he faingataʻa ʻoku siʻi fehangahangai mo e kiʻi leká. Mahalo ʻokú ne siʻi fie maʻu pē ha ngaahi faingamālie lahi ange ke kau atu ai ki he lēsoní ʻi ha founga lelei—hangē ko ʻení, ʻaki hono pukepuke ha fakatātā, tā ha fakatātā pe lau ha potufolofola.

Kapau ʻe hokohoko atu pē fakahohaʻa ʻa e kiʻi leká, mahalo naʻa tokoni ke ke talanoa fakafoʻituitui kiate ia. Fakamatalaʻi ange ʻi he laumālie ʻo e ʻofa mo e faʻa kātaki ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke fie maʻú pea ʻokú ke tui te ne lava ʻo fai ia. Fakahīkihikiʻi ʻa e kiʻi leká ʻi he taimi ʻokú ne fai ai ha ngaahi fili ʻoku lelei angé.

ʻOku Lahi e Meʻa ke Vahevahe ʻe he Fānaú

ʻOku fakanatula pē ke vahevahe ʻe he fānaú ki he niʻihi kehé ha meʻa foʻou ʻoku nau ʻilo. Poupouʻi e holi ko ʻení, ʻaki hoʻo ʻoange ki he fānaú ha ngaahi faingamālie ke nau feakoʻiʻaki ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, akoʻi ia ki he kau mēmipa honau fāmilí pea mo honau ngaahi kaungāmeʻá. Kole ange ke nau vahevahe atu ʻenau ngaahi fakakaukaú, ngaahi ongó pea mo e ngaahi aʻusia ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke akoʻí. Te ke ʻilo ai ʻoku faingofua, haohaoa pea mālohi ʻenau ngaahi fakakaukaú.

ʻE Lava ke Ongoʻi ʻe he Fānaú ʻa e Laumālié ka ʻe Ala Fie Maʻu Tokoni ke Fakatokangaʻi Hono Ivi Tākiekiná

Naʻa mo e fānau ʻoku teʻeki ai ke nau maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, te nau lava ʻo ongoʻi Hono ivi tākiekiná, tautautefito ki he taimi ʻoku nau ako ai fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. ʻI he taimi ʻoku nau fai ai ha ngaahi fili māʻoniʻoní, te nau lava ʻo ongoʻi hono tali ia ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he Laumālié. Akoʻi ki he fānaú ʻa e ngaahi founga kehekehe ʻoku fetuʻutaki mai ai ʻa e Laumālié mo kitautolú. Tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi Hono leʻó ʻi Heʻene folofola kiate kinautolú. ʻE tokoni ʻeni ke nau fakatupulaki ha ʻulungaanga ʻo e fekumi mo ngāueʻi e fakahā fakatāutahá ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

Ko hono Akoʻi ʻo e Toʻu Tupú

Maʻu ʻe he Toʻu Tupú ha Tuʻunga Malava Lahi

ʻOku maʻu ʻe he toʻu tupú ha tuʻunga malava ke fakahoko ha ngaahi meʻa fakaofo ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. ʻOku lahi ha ngaahi meʻa ne hoko ʻoku lekooti he folofolá, ʻoku nau tala fakamahino mai e loto falala ʻa e ʻOtuá ki he tuʻunga malava fakalaumālie ʻo e kakai kei talavoú. Kapau ʻe ongoʻi ʻe he toʻu tupú ʻokú ke falala ange kiate kinautolu, ʻe toe tupulaki ai ʻenau loto falala ki honau ivi fakalangí, pea te nau ʻai ke ke ofo ʻi he meʻa te nau lavaʻí. Tokoniʻi kinautolu ʻi he ʻofa ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní te nau lava ʻo aʻusiá. Muimui ʻi he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻaki e hokohoko atu ke ʻofaʻi mo poupouʻi kinautolu, ngāue ʻi he faʻa kātaki mo kinautolu, pea ʻoua naʻa teitei loto foʻi ʻiate kinautolu.

ʻOku Ako ʻa e Toʻu Tupú Fekauʻaki mo Kinautolu Pē

ʻOku langa ʻe he fānau ʻokú ke akoʻí ʻa e fakavaʻe ʻo ʻenau fakamoʻoní. ʻOku nau ʻi he ngāue ke ʻiloʻi ʻenau tuí mo e ngaahi meʻa ʻoku nau taukaveʻí. ʻOku nau fai ha ngaahi fili te ne uesia ʻa e halafononga ʻo ʻenau moʻuí. Ke hao fakalaumālie ʻi he ngaahi taimi fakatuʻutāmaki ko ʻení pea fakahoko ʻa e misiona ʻa e ʻEikí maʻanautolú, ʻe fie maʻu ke ʻilo ʻe he toʻu tupu ʻokú ke akoʻí e founga ke maʻu ai ha mālohi lolotonga honau ngaahi faingataʻaʻiá, tali ki heʻenau ngaahi fehuʻí, mo e lototoʻa ke “tuʻu ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá” (Mōsaia18:9).

ʻOku tupulaki e holi ʻa e toʻu tupú ke ako e ngaahi meʻá ʻaki ʻenau fakaʻuhingaʻi mo aʻusia e ngaahi meʻá kae ʻikai ko hano talaange pē ʻo ha ngaahi meʻa. ʻOku ʻuhinga ʻeni ʻe fie maʻu ha ngaahi taukei ʻo e fakafanongó ʻi hono akoʻi ʻo e toʻu tupú. ʻI he taimi ʻoku ongoʻi ai ʻe he toʻu tupú ʻoku maʻu ha mahino fekauʻaki mo kinautolú, te nau ongoʻi tauʻatāina ange ke tali e talatalaifalé mo e fakahinohinó. Fakapapauʻi ange ʻoku ʻafioʻi kinautolu ʻe he ʻEikí pea te Ne tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau fefaʻuhi mo e ngaahi fehuʻí mo e ʻahiʻahí. Te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻenau tui kiate Iá ʻaki hono fakatupulaki ha tōʻonga moʻui fakaʻaho ʻo e lotú mo e ako folofolá pea mo tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻE lava ke tokoni hono poupouʻi e toʻu tupú ke nau kau ʻi he ngaahi kalasi ʻa e Siasí mo ako ʻiate kinautolu peé ke nau maʻu ai ha ngaahi aʻusia fakatāutaha te ne langaki ʻenau fakamoʻoni ki honau tukufakaholo fakalangí.

ʻOku Tokolahi e Toʻu Tupu ʻOku Nau Fiemālie ʻi hono Fakaʻaongaʻi e Tekinolosiá

Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻangāue fakaʻilekitulōnika ʻa e toʻu tupu ʻokú ke akoʻí, manatuʻi ko e ngaahi meʻangāue ko ʻení ko ha ngaahi meʻangāue ia ke tokoniʻi e akó. Akoʻi kinautolu ki he founga hono fakaʻaongaʻi ʻenau ngaahi folofola fakaʻilekitulōniká mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻoku maʻu ʻi he Gospel Library. Te ke lava foki ʻo ʻoatu ki he toʻu tupú ha ngaahi pōpoaki mo ha ngaahi fehokotakiʻanga ke tokoni ki heʻenau teuteu ki he ngaahi lēsoni hokó.

ʻĪmisi
kalasi Lautohi Faka-Sāpaté

ʻOku fie maʻu ke mahino ki he toʻu tupú ʻa e meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní te nau lava ʻo aʻusiá.

Akoʻi ʻo e Kakai Lalahí

ʻE Lava ke Fatongia ʻAki ʻe he Kakai Lalahí ʻEnau Akó

ʻOku malava ʻa e kau ako lalahí ke ngāue maʻanautolu pē ʻi he ngaahi ʻātakai ako ʻo e ongoongoleleí (vakai 2 Nīfai 2:26). Fakaafeʻi kinautolu ke nau teuteu ki he ngaahi fealēleaʻaki ʻi he ongoongoleleí ʻaki haʻanau tomuʻa ako kimuʻa ha meʻa, pea fakalotolahiʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ako ʻi he Laumālié. Te ke lava foki ʻo ʻeke ange kiate kinautolu pe ko e fē ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí te nau fie fakaʻaongaʻi ki ai ha taimi ke ako fakataha ki aí.

ʻOku Fakaʻaongaʻi ʻe he Kakai Lalahí ʻEnau Ngaahi Aʻusiá ʻi he Taimi ʻOku Nau Ako Aí

Naʻe pehē ʻe Siope, “Pea ʻoku ʻiate ia ʻoku talu mei muʻa ʻa e potó, pea ko e ʻiló ʻi he ngaahi ʻaho lahi” (Siope 12:12). Ko hono fakalūkufuá, ko e potó mo e mahino fakalaumālié ʻoku maʻu ia hili ha ngaahi taʻu lahi ʻo e aʻusia ʻI hoʻo akoʻi e kakai lalahí, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ha ngaahi aʻusia kuó ne fakatupulaki ʻenau tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. Te nau maʻu heni ha ngaahi faingamālie ke fakamoʻoni ki he founga kuo nau ʻilo ai ʻoku moʻoni ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau akó. ʻE hanga foki ʻe hono vahevahe ʻo e ngaahi aʻusiá ʻo langaki ha ngaahi vā fetuʻutaki ʻiate kinautolu ʻokú ke akoʻí, ʻo tokoniʻi “kotoa … ke fakamāmaʻi kotoa pē” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:122).

ʻOku Fekumi ʻa e Kakai Lalahí ki ha Founga Fakaʻaongaʻi Fakapotopoto

Mahalo ʻoku lahi e ngaahi ngafa mo e fatongia ʻo e kakai lalahi ʻokú ke akoʻí ʻi honau ngaahi ngāueʻangá, tukui koló, ngaahi uiuiʻi faka-Siasí, mo e ngaahi fāmilí. ʻI he taimi ʻoku nau ako ai ʻa e ongoongoleleí, ʻoku nau faʻa fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he meʻa ʻoku nau akó ʻi he ngaahi fatongia ko iá. Fakaafeʻi kinautolu ke nau vakai ki he founga ʻoku mahuʻinga ai e folofola ʻa e ʻOtuá ki honau ngaahi tūkunga makehé. Te ke lava ʻo fai ʻeni ʻaki haʻo fehuʻi ange pe ko e hā e founga ʻoku ʻuhingamālie mo ʻaonga ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ki heʻenau moʻuí.

ʻE Lava e Kakai Lalahí ʻo Fakakaukau ʻi ha Ngaahi Founga Faingataʻa

Koeʻuhí ko e meʻa kuo nau aʻusiá mo ʻenau ʻiló, ʻoku ʻilo ai ʻe he kakai lalahí ʻoku ʻikai ke faʻa faingofua maʻu pē ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke nau houngaʻia ʻi he lahi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻo e potufolofolá, pea te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe ʻo e moʻuí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻoku fekauʻaki ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí pea mo e meʻa ʻoku hoko ʻi heʻenau moʻuí. Fakalotolahiʻi e kau maí mo e fealēleaʻakí koeʻuhí ke nau lava ʻo feakoʻaki mei he ngaahi fakakaukau makehe ʻa e niʻihi kehé.

ʻĪmisi
ko e fefine ʻokú ne akoʻi ha kalasi

ʻE lava ke vahevahe ʻe he kakai lalahí ha ngaahi aʻusia lahi kuó ne langaki ʻenau tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Akoʻi ʻo e Kakai Faingataʻaʻia Fakaesinó

Tokoniʻi e Tokotaha Kotoa ke Tupulaki mo Fakalakalaka.

Naʻe akonaki ʻa Siosefa Sāmita ʻo pehē, “Ko e kau maʻu ʻatamai mo e laumālie kotoa pē kuo fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ki māmaní ʻoku nau [malava] ke fakalakalaka” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 241). Tau pehē ʻoku malava e fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá ʻo fakatupulaki ʻa e ʻiló mo fakalakalaka. Kole ki he ʻEikí ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi e founga ke tokoniʻi ai e tokotaha takitaha.

Ako ʻo kau ki he Ngaahi Fiemaʻu Paú

Talanoa mo e kau akó pe ko ʻenau mātuʻá pe ko e kau tauhí. Feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga lelei taha ʻoku ako ai ʻa e tokotaha fakafoʻituitui takitaha pea mo e founga ʻoku tokoni lahi tahá. Te ke lava foki ʻo fealeaʻaki mo e kau taki mo e kau faiako kehe ʻoku nau taukeí mo maʻu ha ngaahi fakakaukau ke vahevahé. Ki ha ngaahi founga fakafaiako ʻaonga, vakai, disabilities.ChurchofJesusChrist.org.

Faʻu ha ʻĀtakai ʻOku Leleí.

Faʻu ha ʻātakai lelei ʻa ia ʻe ongoʻi malu mo ʻofaʻi ai ʻa e tokotaha kotoa. ʻOua naʻá ke pehē ʻoku tatau ʻa e kau ako kotoa pē ʻoku faingataʻaʻia fakaesinó, pea fakaʻapaʻapaʻi ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he ʻofa mo e fakaʻapaʻapa. Fakalotolahiʻi e niʻihi kehé ke nau angaʻofa mo tali ia.

Fakapapauʻi ʻe Lava Ke Kau Kotoa Mai ʻa e Tokotaha Kotoa

ʻE lava ke fai ha ngaahi liliu iiki ki he ngaahi ʻekitivitií ke fakapapauʻi ʻoku lava e kau akó kotoa ʻo ako, kau ai kinautolu ʻoku ʻi ai honau ngaahi fakangatangata fakaesinó pe faingataʻa ke akó. Hangē ʻení, kapau ʻoku fokotuʻu atu ʻe ha ʻekitivitī ke fakaʻaliʻali ha fakatātā, te ke lava ʻo hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo ia kae lava ke kau mai ʻa e kau ako ʻoku ʻikai sai ʻenau sió.

Fokotuʻu ha Ngaahi Founga pe Faʻunga Angamaheni

Ko e founga ʻe taha ke fokotuʻu ai ha meʻa angamahení ko hano faʻu ha pousitā mo ha taimi-tēpile. ʻE ala kau atu ki hoʻo taimi-tēpilé ʻa e lotú, taimi akoʻí mo e taimi ʻekitivitií. ʻE lava ke tokoni ʻa e muimui ki he taimi-tēpilé ke fakasiʻisiʻi ʻa e ongoʻi taʻepauʻiá mo e loto hohaʻa ʻa ha kau ako ʻe niʻihi.

Maʻu ha Mahino ki he ʻUhinga ʻOku Hoko ai ha Ngaahi ʻUlungaanga Taʻe-feʻungá

Ako ki he ngaahi faingataʻaʻia fakaesinó pe ngaahi tūkunga te nau ala tākiekina ha tokotaha ke ne fai ha tōʻonga taʻe-taau. Tokanga ʻaupito ki he meʻa ʻoku hokó ʻi he taimi ʻoku ʻasi ai ha ngaahi ʻulungaanga ʻoku taʻe-feʻungá. Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki he founga ke fakaleleiʻi ʻaki ʻa e tūkungá kae lava ke poupouʻi lelei ange ʻa e kau akó.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo hono akoʻi ʻo e kakai ʻoku faingataʻaʻia fakaesinó, vakai, disabilities.ChurchofJesusChrist.org pē.

ʻĪmisi
Kalasi ʻa e Kau Finemuí

ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he kau faiakó ha ʻātakai lelei ʻo e akó ʻa ia ʻe ongoʻi ai ʻe he taha kotoa ʻoku tali mo ʻofaʻi kinautolu.

Ko e Faiako Fakaʻilekitulōniká

Feangainga mo e Tekinolosiá

Kimuʻa ʻi hoʻo kalasí pe fakatahá, tuku ha taimi ke ke feangainga ai mo e tekinolosia te ke fakaʻaongaʻí. Vakaiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ngāue ʻakí, hangē ko e founga hono vahevahe ʻo e ngaahi vitioó pe fakatātaá. Fakakaukau ke fakahoko ha kiʻi fakataha “ʻahiʻahi” mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá.

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi uōtí mo e siteikí ʻoku ʻi ai ʻenau mataotao fakatekinolosia. Mahalo te ke lava ʻo ʻiloʻi foki ha niʻihi kehe kuo nau aʻusia ha ngaahi fakataha ʻaki e ʻinitanetí. Kole ʻenau faleʻí pe fakahinohinó.

Taʻofi e Ngaahi Meʻa Te Ne Ala Fakaleluʻi e Tokangá

Kapau ʻe lava, kumi ha feituʻu lōngonoa ke kau atu ai ki hoʻo fakatahá. ʻE lava ke tohoakiʻi ʻa e tokangá ʻe he ngaahi longoaʻa mei muí. Fakalotolahiʻi ʻa e kau akó ke nau fakahoko ʻa e meʻa tatau pe ʻai ʻenau ʻū maiká ke fakalongolongo ʻo kapau ʻoku ʻikai ke nau lea.

Ngāue ʻAki ʻa e Meʻafaitaá

Kapau ʻe lava, ʻai ke moʻui hoʻo meʻa faitaá ke lava ʻa e kau akó ʻo mamata mai ki ho fofongá. Fakaafeʻi (ka ʻoku ʻikai ke fie maʻu) ʻa e kau akó ke fakamoʻui foki mo ʻenau ngaahi meʻa faitaá. ʻE lava ke tokoni ʻeni ke faʻu ha laumālie ʻo e uouangatahá mo e fepoupouʻakí.

Fakaʻaongaʻi ʻa e Virtual Chat

ʻOku lahi ha ngaahi polokalama fakatahaʻanga fakaʻilekitulōnika, ʻoku nau fakaʻatā ʻa kinautolu ʻoku kau maí ke taipeʻi ha ngaahi fehuʻi pe fakamatala ʻi ha chat window. ʻOku fakaʻatā foki ʻe ha niʻihi ke lava e niʻihi ʻoku kau atú ke hiki fakaʻilekitulōnika honau nimá ki ʻolunga. ʻAi ke ʻilo ʻe he kau akó ki he ngaahi polokalama ko ʻení. Mahalo te ke fie maʻu ke vahe ki ha taha ke vakai ki hano hiki ha ngaahi nima pe ngaahi fakamatala ʻi he chat kae tukutaha hoʻo tokangá ki hono tataki e fealeaʻakí.

Kumi ha Ngaahi Founga ke Fakakau ai e Kau Akó

ʻOku faʻa faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ʻa e ako ʻo fakafou ʻi he ʻinitanetí ke mamata mo fanongo ki he kakaí. Feinga ʻi he ʻiloʻilo pau ke fakakau mai ʻa kinautolu ʻoku fie kau maí. ʻOku ʻuhinga ʻeni he taimi ʻe niʻihi ke fokotuʻu ha fanga kiʻi kulupu iiki ange (hangē ko ʻení, ko hano vahevahe ha kalasi Lautohi Faka-Sāpate ʻoku tokolahí). ʻOku ʻuhinga ia he taimi ʻe niʻihi ke tomuʻa kole ki he kau akó ke nau kau mai ʻi ha founga pau. ʻOua naʻa tuku ke hanga ʻe he ngaahi fakangatangata ʻo e tekinolosiá ʻo ʻai ke ngalo ʻiate koe pe ʻikai fakatokangaʻi e kakai ʻoku nau vēkeveke mo loto fiemālie ke akó.