Li xmetz’ew ut xsaqal ru lix tzol’leb’ li Kristo

Wiib’ oxib’ chihab’ chaq, li wixaqil xRuth; li qako’ xAshley; ut laa’in kiqajunaji qib’ rik’ineb’ jun siir chik chi kristiaan re xik chi b’eek sa’ kayak aran Hawai, Estados Unidos. Jun kayak a’an jun ch’ina kayuuk b’ar wi’ jun li kristiaan nachunla chi sa’ ut naxtiikisi rib’ chi uub’ej rik’in wiib’ li che’ li wan ka’pak’al. Li qak’a’uxl a’an xtiikisinkil qib’ toj wan wi’ wiib’ li ch’och’ sa’ xyi li ha’ aran Oahu ut chirix a’an toosutq’iiq raj chaq. Maak’a’ ink’a’uxl xb’aan naq, naq saajin chaq, ninb’eek chaq sa’ kayak sa’eb’ li kaq’nab’ chire li k’iche’. Li q’etq’etil maak’a’ k’a’ru us naxk’am chaq, pe’ yaal?

Li nak’amok qab’e kixch’olob’ chiqu chixjunil ut kixk’uteb’ chiqu li kayak li te’qoksi. Jalaneb’ b’ayaq chiru li ak ninnaweb’ xch’e’b’al. Kiwil naq tento tinchunlaaq sa’ xb’een ut ink’a’ chi sa’. Naq kinwulak sa’ xb’een li kayak, chanchan naq jwal aalin wi’chik chiru li kink’oxla ut ink’a’ ninru chi kanaak chi tuqtu sa’ xb’een li ha’.

Sa’ xtiklajik, kintiikisi wib’ chi jwal kaw wi’chik chiru xRuth ut xAshley. Chiru junpaat, kinnajto’ toj chi uub’ej chiruheb’ a’an. Us ta ninsaho’ xb’aan naq jwal kaw yookin chi xik, kinkanab’ xtiikisinkil wib’ ut kin’ok chiroyb’eninkileb’. Jun xnimal xb’oolam li ha’—maare 13 centimetro xnimal¹—kixten xk’atq lin kayak ut kinixb’alq’usi sa’ li ha’. Naq kinb’alq’usi wi’chik li kayak sa’ xb’een li ha’ ut ink’a’ ninru chi taqe’k sa’ xb’een, li xRuth ut li xAshley kine’xq’ax, ut toj maji’ ninru chi musiq’ak chi us re raj naq tintiikisi wi’chik wib’ chi uub’ej. Toj maji’ wi’ ninmusiq’ak naq, jun chik xb’oolam li ha’, k’a’jo’ tz’aqal xnimal—maare 20 centimetro xnimal²—kixten wi’chik lin kayak ut kinixkut wi’chik sa’ li ha’. Naq kinru wi’chik chixb’alq’usinkil li kayak sa’ xb’een li ha’ kinxuwak naq maak’a’ inmusiq’ re raj tintaqe’q sa’ xb’een.

Naq kiril li kink’ul, laj k’amol qab’e kiwulak wankin wi’ ut kixchap li kayak, ut a’an kinixtenq’a chi taqe’k sa’ xb’een. Naq kiril naq toj maak’a’ inmusiq’ re raj tintiikisi wib’ chi uub’ej, kixchap lin kayak rik’in jun k’aam ut ki’ok chinkelonkil. B’ab’ay chik chirix a’an kinru chi musiq’ak chi us ut kin’ok chixtiikisinkil wib’ injunes. A’an kixkoq’ li k’aam ut laa’in kinwulak toj b’ar wi’ wan li ch’och’ chi maa’ani natenq’an we. Naq kinwulak, koxinkut wib’ sa’ li samahi’ chi lub’luukin.

Chirix naq koohilan, laj k’amol b’e kixye we sa’ hasb’, “Qawa’ Renlund, wi nakatiikisi wi’chik aawib’, rik’in lix kawil aach’ool, us wanqat.” Kinb’aanu li k’a’ru kixye we ut koowulak toj sa’ li ch’och’ jun chik ut chirix a’an koosutq’i b’ar wi’ koo’el. Wiib’ sut laj k’amol b’e kinume’ chink’atq ut kixye, chaab’il yookat! Wankeb’ chik lix b’oolam li ha’ ke’xten lin kayak a’b’an ink’a’ kint’ane’.

Naq yookin chixtiikisinkil li kayak chi uub’ej, kinkana chi tiik sa’ xb’een ut kinru chi xik chi uub’ej ut rik’in a’an kinru chi kanaak sa’ xb’een li ha’ naq eb’ lix b’oolam li ha’ kine’xten. Li na’leb’ ajwi’ a’an naru naqoksi sa’ xmusiq’ejil li qayu’am. Naq’una qametz’ew naq naqak’os xkawil li qaxikik ut naq naqakanab’ xik chi uub’ej.³ Wi nokoxik chi uub’ej rik’in li musiq’ej naq “naqatiikisi qib’” rik’in li Kolonel, chaab’il toxoo’elq xb’aan naq li qajunelik yu’am taachalq sa’ xk’ab’a’ li qapaab’aal chirix a’an.⁴

Li xik chi uub’ej rik’in li musiq’ej “nak’ulman chiru xnajtil li yu’am naq naqak’ulub’a rajlal lix tzol’leb’ li Kristo.”⁵ Naq naqab’aanu, kixk’ut li Awa’b’ej Russell M. Nelson, nak’i li “qametz’ew ut xsaqal ru li qach’ool.”⁶ Jo’kan ut naq, eb’ li na’leb’ sa’ lix tzol’leb’ li Kristo—jo’ li paab’aal chirix li Qaawa’ Jesukristo, li jalb’a-k’a’uxlej, li ok’ sa’ sumwank rik’in li Qaawa’ rik’in li kub’iha’, xk’ulb’al li Santil Musiq’ej ut kuyuk toj sa’ roso’jik⁷—moko k’uub’anb’ileb’ ta yal re naq te’b’aanumanq ut aran taakanaaq. Ut “li kuyuk toj sa’ roso’jik” moko xjunes ta na’ux jo’ xcha’al lix tzol’leb’ li Kristo chanchan ta wi’ naq naqab’aanu li kaahib’ chi na’leb’ xb’een wa toj reetal naq naqak’achab’ qib’, naqak’uxuxi ruuch qe, ut naqoyb’eni li qakamik. Ink’a’, li kuyuk toj sa’ roso’jik a’an roksinkileb’ chi k’iila sut ut chi ka’ wa xkomoneb’ chik lix tzol’leb’ li Kristo re naq taak’iiq li “qametz’ew ut xsaqal ru li qach’ool” li kixch’olob’ li Awa’b’ej Nelson.⁸

Chi k’iila sut naraj naxye naq te’qayu’ami xkomoneb’ chik lix tzol’leb’ li Kristo chi kok’ aj xsa’ chiru li qayu’am. Chi ka’ wa naraj naxye naq nokowaklesiik ut nokochaab’ilo’ rajlal sut naq naqab’aanu a’an. Us ta k’iila sut naqab’aanu junaq li na’leb’, moko yal nokosututnak ta chi maab’ar ta raj nokoxik. Nokonach’o b’an rik’in li Jesukristo chi kok’ aj xsa’.

Li tiikisink-ib’ naraj naxye xik chi uub’ej ut sa’ jun li na’ajej eetalinb’il.⁹ Wi kintiikisi raj li kayak chi kaw yalaq ta b’ar, kinru raj chi xik chi uub’ej a’b’an ink’a’ raj kinwulak b’ar wi’ kiwaj wulak. Jo’kan ajwi’ li yu’am, tento “taqatiikisi qib’” rik’in li Kolonel re wulak rik’in a’an.¹⁰

Li qapaab’aal chirix li Kristo tento taach’oolanimanq wulaj wulaj.¹¹ Nach’oolaniman naq nokotijok wulaj wulaj, naqatzoleb’ li loq’laj hu wulaj wulaj, naqajultika li chaab’ilal wulaj wulaj, naqajal qak’a’uxl wulaj wulaj, ut naqataaqe li Santil Musiq’ej wulaj wulaj. Jo’ naq moko us ta xkanab’ankil li wa’ak toj reetal li domingo ut sa’ li kutan a’an xb’ut’b’al qib’ rik’in chixjunil li tzakemq, moko us ta sa’ musiq’ej xch’oolaninkil li xnawom qach’ool ka’ajwi’ chiru jun li kutan chiru li xamaan.¹²

Naq naqak’ulub’a xk’anjelankil li xnawom qach’ool,¹³ naqataw qametz’ew sa’ musiq’ej ut nakawu li qapaab’aal chirix li Jesukristo ut lix tzol’leb’ li Kristo na’ok choq’ xcha’al li rajom li qayu’am.¹⁴ Li qametz’ew nakawu ajwi’ naq naqayal qaq’e chixpaab’ankileb’ lix chaq’rab’ li Dios ut naq naqajal qak’a’uxl. K’a’jo’ xsahil li jalb’a-k’a’uxlej ut nokoxtzol chirix li k’a’ru ink’a’ us naqab’aanu, ut chi jo’kan nokochaab’ilo’ sa’ musiq’ej. Yaal naq te’wanq li hoonal b’ar wi’ naq te’t’ane’q li qakayak ut toosub’e’q sa’ xchamal li ha’. Rik’in li jalb’a-k’a’uxlej, naru nokosutq’i chaq ut tooxik wi’chik chi uub’ej, maak’a’ naxye jarub’ sut nokot’ane’.¹⁵ Li aajel ru a’an naq ink’a’ tookanaaq chi t’anb’il.

Li na’leb’ jun chik re lix tzol’leb’ li Kristo a’an li kub’iha’, li nab’aanuman rik’in sub’e’k sa’ ha’ ut rik’in li k’ojob’aak, a’ li kub’iha’ rik’in li Santil Musiq’ej.¹⁶ Us ta li kub’iha’ jun sut ajwi’ na’uxman, naqa’ak’ob’resi li qasumwank re li kub’iha’ rajlal sut naq nokotz’aqon sa’ li loq’laj wa’ak. Li loq’laj wa’ak moko naxchap ta xna’aj li kub’iha’, a’b’an naxjunajiheb’ ru li xb’een na’leb’ sa’ lix tzol’leb’ li Kristo—li kub’iha’ ut li jalb’a-k’a’uxlej—rik’in xk’ulb’al li Santil Musiq’ej.¹⁷ Naq nokotz’aqon chi ch’olch’o sa’ li loq’laj wa’ak,¹⁸ naqak’e xb’oqb’al li Santil Musiq’ej sa’ li qayu’am, jo’ chanru naq kikub’e qaha’ ut kook’ojob’aak.¹⁹ Naq naqoxloq’i li sumwank li neke’yeeman sa’ li rosob’tesinkil li loq’laj wa’ak, li Santil Musiq’ej na’ok choq’ qochb’een.

Naq li Santil Musiq’ej nawan tz’aqal xna’aj sa’ li qayu’am, nokochaab’ilo’ chi kok’ aj xsa’ rik’ineb’ lix chaab’ilal li Kristo. Li qaam najala. Li qajom chixb’aanunkil li k’a’ru ink’a’ us nak’os. Li qajom chixb’aanunkil li k’a’ru us naniman toj reetal naq naqaj “xb’aanunkil rajlal li chaab’ilal.”²⁰ Ut chi jo’kan naqataw qachoxahil tenq’ re naq nokoru chi kuyuk toj sa’ roso’jik.²¹ Li qapaab’aal naniman ut naru nokonume’ wi’chik chiru li k’a’ru wan xmetz’ew ut xsaqal ru.

Li tiikisink-ib’ chi uub’ej sa’ musiq’ej nokoxtiikisi ajwi’ chi ok sa’ sumwank rik’in li Dios sa’ li rochoch li Qaawa’. Li k’iila sumwank nokohe’xnach’ob’resi rik’in li Kristo ut nokoxjunaji chi kaw rik’in a’an. Rik’ineb’ li sumwank a’an, naru naqak’ul lix wankilal chi nim wi’chik. A’ut relik chi yaal, eb’ li sumwank re li kub’iha’ ut li santil ochoch maawa’eb’ lix yo’leb’aal li wankilal. Lix yo’leb’aal li wankilal a’an li Qaawa’ Jesukristo ut li qaChoxahil Yuwa’. Li ok sa’ sumwank ut xpaab’ankileb’, a’an li b’e naqoksi’ wi’ lix wankileb’ a’an sa’ li qayu’am. Naq neke’qayu’ami li sumwank a’an, rik’in xnumik li hoonal toowulaq chireechaninkil chixjunil li k’a’ru wan re li qaChoxahil Yuwa’.²² Li qatiikisinkil chi uub’ej li naqak’ul naq naqayu’ami lix tzol’leb’ li Kristo moko ka’ajwi’ ta nokoxtiikisi chi wulak b’ar wi’ naru nokowulak sa’ li junelik q’e kutan, nokoxtenq’a aj b’an wi’ chixtenq’ankileb’ li qas qiitz’in chi chaab’il.

K’oxla chan ru naq laj b’eresinel qe kinixtenq’a naq kint’ane’ sa’ li kayak. Ink’a’ kixjap chaq re chi najt ut kixye raj junaq na’leb’ jo’, “Qawa’ Renlund, k’a’ru yookat sa’ li ha’?” Ink’a’ kixtiikisi rib’ b’ar wi’ wankin re inch’iilankil, rik’in raj xyeeb’al, “Qawa’ Renlund, ink’a’ raj xatt’ane’ wi ta kaw raj aametz’ew chi us.” Ink’a’ kixmaq’ lin kayak chiwu naq yookin xyalb’al sutq’iik sa’ xb’een. Ut ink’a’ kinixch’iila chiruheb’ lin komon. Sa’ xna’aj a’an, kinixtenq’a naq kiwaj ru intenq’ankil. Kixk’e inna’leb’ naq ak ch’anch’ookin chik. Kinach’o wik’in re xwaklesinkil inch’ool.

Naq neke’qil li qas qiitz’in, tento naq ink’a’ too’ok chixpatz’b’al li k’a’ru ink’a’ aajel ru malaj li k’a’ru ak naqanaw. Eb’ li kristiaan wankeb’ xch’a’ajkilal ak neke’xnaw naq wankeb’ xch’a’ajkilal. Tento naq maa’ani taqatz’il rix; moko nokotenq’an ta naq nokotz’ilok-ix ut wan naq moko naqanaw ta li naqaye.

Xjuntaq’eetankil qib’ rik’ineb’ li qas qiitz’in naru nokoxk’am chixk’ulb’al li sachk, ut mas wi’chik naq naqak’oxla naq jwal chaab’ilo wi’chik chiruheb’ li wankeb’ xch’a’ajkilal. Lix juntaq’eetankil qib’ a’an chanchan sub’e’k rub’el oxib’ meetr²³ chi ha’, rilb’al jun kristiaan chi sub’e’k rub’el kaahib’ meetr²⁴ chi ha’, naq nakatz’il rix jo’ jun aj maak ut nakaweek’a naq us yookat xb’aanunkil. Relik chi yaal, chiqajunilo nokoch’a’ajko’. Maajun qe laa’o taqak’ul li kolb’a-ib’ qajunes qib’.²⁵ Maajun wa tooruuq. Laj Jakob, sa’ lix Hu laj Mormon, kixk’ut, “Chijultiko’q eere, chirix naq xek’am wi’chik eerib’ sa’ usilal rik’in li Dios, naq ka’ajwi’ rik’in ut sa’ xk’ab’a’ li rusilal li Dios naq kolb’ilo.”²⁶ Chiqajunilo naqaj ru xtz’aqalil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel, moko ka’ajwi’ ta b’ayaq re a’an.

Naqaj ru chixjunil li qachaab’ilal, qeek’ahom ut qarahom naq nokowotzok rik’ineb’ li kristiaan sa’ qasutam.²⁷ Eb’ li wankeb’ xch’a’ajkilal “aajel ru naq eb’ a’an te’reek’a lix saq ruhil rahom li Jesukristo sa’ li qaatin ut li qab’aanuhom.”²⁸ Naq naqileb’ li qas qiitz’in, neke’qawaklesi xch’ooleb’ chi kok’ aj xsa’ ut naqayeechi’i xtenq’ankileb’. Us ta ink’a’ nokohe’xk’ulub’a, toj tento naq te’qileb’ toj reetal b’ar nokohe’xkanab’. Li Kolonel kixk’ut naq “xbʼaan naq moko nekenaw ta ma inkʼaʼ teʼsutqʼiiq ut teʼxjal xkʼaʼuxl, ut teʼchalq wikʼin chi anchal rajomebʼ xchʼool, ut laaʼin tebʼinkʼirtesi; ut laaʼaqex kʼanjelebʼaal re xkʼambʼal li kolbʼa-ibʼ rikʼinebʼ.”²⁹ Lix k’anjel li Kolonel a’an li k’irtesink. Li qak’anjel laa’o a’an li rahok—rahok ut rilb’aleb’ li qas qiitz’in toj reetal naq te’reek’a naq tento te’jiloq rik’in li Jesukristo. A’in jun reheb’ li ruuchinihom lix nimal ru ut lix saqal ru xk’anjel lix tzol’leb’ li Kristo.

Nekexinb’oq chixyu’aminkil lix tzol’leb’ li Kristo chi k’iila sut, chi ka’ wa, ut chi anchal eech’ool, ut chixtenq’ankileb’ lee ras eeritz’in sa’eb’ lix b’e. Ninch’olob’ xyaalal naq lix tzol’leb’ li Kristo tz’aqal aajel ru sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’; chirix chixjunil a’an lix tzol’leb’. Naq naqak’anjela li qapaab’aal chirix li Jesukristo ut chirix lix tojb’al rix li maak, tootiikisiiq chi uub’ej chiruheb’ xb’ehil li sumwank ut chixtenq’ankileb’ li qas qiitz’in chi wulak jo’ xtiikil tzolom li Jesukristo. Naru nokowulak chi eechanink sa’ li rawa’b’ejihom li qaChoxahil Yuwa’, a’ lix tz’aqob’resinkil ru lix tzol’leb’ li Kristo. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.