2011
Pagtabang sa mga Bata nga Mobati nga Luwas
Pebrero 2011


Atong mga Panimalay, Atong mga Pamilya

Pagtabang sa mga Bata nga Mobati nga Luwas

Pinaagi sa pagsabut kon unsa ang reaksyon sa mga bata ngadto sa makapa-trauma nga mga sitwasyon, ang mga ginikanan makatabang sa ilang mga anak sa pagsugakod atol sa lisud nga mga panahon.

Nagpuyo kita sa usa ka panahon diin ang lisud nga mga isyu—sama sa diborsyo, sakit, kamatayon, mga aksidente, natural nga mga katalagman, gubat, mawad-an og trabaho—nakapahulga sa seguridad diha sa panimalay. Hinoon, adunay daghang mga butang nga mahimo sa mga ginikanan aron sa pagtabang sa mga anak nga mobati og kalig-on, kasiguroan, ug luwas bisan pa niining makabalda nga mga impluwensya.

Unsa ang Reaksyon sa mga Bata

Aron matabangan ang mga bata nga makasugakod sa makapa-trauma nga mga sitwasyon, una kinahanglan gayud natong masabtan kon unsa ang ilang reaksyon niini. Kini nga mga reaksyon naapektohan pinaagi sa kalig-on sa pamilya ug sa edad sa bata ug sa emosyonal nga kahingkod.

Pagkatawo hangtud sa Sais Anyos

Ang masuso mahimong mopahayag og pagkadili komportable gikan sa makadisturbo nga mga panghitabo pinaagi sa pagsaba-saba, paghilak, ug pagtinguha nga kuguson. Kasagaran, ang gikinahanglan lamang sa mga masuso mao nga ang ginikanan mokugos kanila o mopakaon kanila. Ang gagmayng mga bata mas hingkod kay sa mga masuso. Bisan pa man niana, ang pagkabalda sa normal nga naandang buhaton sa usa ka bata makapahimo sa usa ka sais anyos nga mobati nga walay mahimo. Sama pananglit, siya mahimong mobati og grabe nga kabalaka sa pagkahimulag sa mga ginikanan atol sa natural nga katalagman o sa mga bulan human sa diborsyo. Ang mga ginikanan makatabang sa gagmayng mga bata sa ingon nga mga kahimtang pinaagi sa pagpahimutang og daghang mga naandang buhaton kutob sa mahimo. Makapadayon sila sa paghimo og mga pag-ampo sa pamilya, pagpangaon kauban ang pamilya, ug uban pang mga naandan nga buhaton sa wala pa ang dakong kausaban. Kini nga pagpadayon makatabang sa paghatag sa mga bata og pagbati sa kahupayan, pagsalig, ug kalig-on.

Siyete hangtud sa Diyes Anyos

Ang mas maguwang nga mga bata makasabut kon ang usa ka butang o usa ka tawo mawala na sa hingpit, kini mahimong pagbalhin og pinuy-anan o pagsugakod sa kamatayon sa usa ka ginikanan. Isip resulta, sila mahimong magsige og hunahuna sa makahasol nga panghitabo. Ang ilang panabut mahitungod sa kinabuhi grabe gayud nga gitay-og. Tingali balik-balik nilang hisgutan ang makapa-trauma nga panghitabo samtang naningkamot sila sa pagsabut kon unsaon pagdala ang problema. Tingali magkinahanglan sila og tabang sa paghatag og importansya o pagpahayag sa ilang mga pagbati mahitungod sa kasinatian. Hinumdumi, ang mga abilidad sa ilang pagpangatarungan dili sama niadtong sa mga hamtong. Pananglitan, komon na sa mga bata nga maghunahuna nga sila ang angayang basulon sa pagdiborsyo sa ilang mga ginikanan. Ang mga ginikanan makatabang pinaagi sa pagkasayud kon unsay gihunahuna ug gibati sa ilang mga anak ug dayon korihian ang sayop nga mga hunahuna nga mahimong gihunahuna sa ilang mga anak.

Onse hangtud sa Diseotso Anyos

Ang mga bata nga nag-edad og 11 ngadto sa 18 tingali nabalaka mahitungod sa mga panghitabo nga nahitabo sa kaugalingong lugar, sa nasud, o sa gawas sa nasud. Ang mas maguwang nga mga tin-edyer magsugod sa pagkaamgo nga ilang masinati ang kausaban gikan sa pagpuyo sa panimalay ngadto sa pag-atubang sa samok nga kalibutan nga sila ra. Sila tingali mahimong mapuno sa grabe nga mga emosyon ug wala masayud kon unsaon sa pagsulti mahitungod niini.

Ang mga ginikanan makatabang sa ilang tin-edyer nga mga anak pinaagi sa paghimo og mga kalihokan uban kanila nga gusto sa ilang mga anak, sama sa pag-andam og panihapon, pagdula og mga board game, o pagdula og mga sport. Ang mga ginikanan makahisgut usab og mga mahagiton nga mga kasinatian nga ilang nasinati sa dihang mga tin-edyer pa sila. Samtang ang mga ginikanan mopakigbahin sa ilang mga hunahuna ug mga pagbati, ang mga anak mobati og mas komportable sa pagpakigbahin sa unsay ilang gihunahuna o gibati. Mao kini ang paagi nga ang emosyonal nga kasuod mapalambo. Bisan kon ang mga tin-edyer dili kaayo mopakita og dayag nga interes, sila maminaw.

Unsa ang Mahimo sa mga Ginikanan

Ang mga ginikanan kinahanglan gayud nga unang makaila nga ang ilang mga anak nasakitan.1 Ang mga anak tingali mopakita og dili kasagaran nga mga problema sa kinaiya sama sa sobra nga kasubo o pagkamasuk-anon, pagkagana o walay gana nga mokaon, dili makatulog, dili maka-concentrate, o dili kasagaran nga binuhatan diha sa eskwelahan. Ang mas magulang nga mga anak mahimong maapil sa duol sa peligro nga mga kinaiya sama sa paglihok nga walay paghunahuna, paggamit sa makadaut nga mga butang, pagkaaktibo sa sekswal nga paagi, o pagpalayo gikan sa pamilya, mga higala, ug sosyal nga mga sitwasyon.

Makatabang kamo pinaagi sa pagkasayud kon unsaon ninyo sa pag-amuma ang inyong tagsa-tagsa ka mga anak. Pananglitan, makatudlo kamo sa inyong mga anak, ilabi na kon bata pa sila, sa mapahayagon nga mga pulong aron mahibaloan ang emosyon nga ilang gibati. Pipila niini nga pulong naglakip sa kaguol, kasuko, walay kadasig, kahadlok, kabalaka, ug kakuyaw.

Kon ang inyong tin-edyer magsugod sa paglihok nga walay paghunahuna human sa makapa-trauma nga sitwasyon, paminaw og maayo sa iyang mga pulong ug mga emosyon. Sama sa mas manghud nga mga anak, tabangi ang inyong tin-edyer sa pag-ila sa hustong paagi sa iyang mga pagbati. Ug magmasinabtanon, nasayud nga ang makapa-trauma nga panghitabo mao tingali ang hinungdan sa kinaiya nga walay paghunahuna.

Sa inyong pagsugod niini nga mga pakigsulti uban sa inyong mga anak, paningkamuti ang paglikay sa pagyawyaw mahitungod sa moral ug pagpahayag og kasuko, pagpanaway, o pagbugalbugal. Hibaloi ang kasakit nga gibati sa inyong anak ug pakita og pagsabut. Mahimo nimong sugdan sa pag-ingon, “Kahibalo ko nga naguol ka nga ang imong higala namatay. Mahunahuna lang nako kon unsa kana kalisud. Nabalaka ko nga ikaw nagsugod na sa pag-inom og ilimnong makahubog agig reaksyon sa imong kasakit.” Ang pagsugod og pakigsulti sa masuk-anon nga paagi panagsa ra mosangput sa maayong mga resulta.

Paminaw nga may Pagsabut

Usahay tingali matintal kamo sa paglikay og pakigsulti sa usa ka bata nga naguol. Hinoon, sa daghang mga kaso ang usa ka bata dili makasagubang sa iyang makahasol nga mga emosyon kon walay panabang. Sa inyong pagpaminaw nga may pagsabut samtang ang inyong mga anak mohisgut sa ilang mga kabalaka, sila mobati nga gihigugma ug gihupay.

Usa sa malampusong pamaagi sa pagpaminaw nga may pagsabut naglakip sa pagsulti og balik sa mga pagbati sa anak aron sa pagsiguro nga kamo nakasabut kanila. Mahimo usab ninyo silang tabangan nga mahibalo kon unsa ang ilang gibati. Mahimo kamo nga moingon, “Daw naguol ug nakuyawan ka sa dihang nangutana ko nimo mahitungod sa imong higala kansang mga ginikanan nagdiborsyo.” Paghulat sa tubag; dayon tuguti ang inyong anak sa pagpadayon sa panagsultihanay. Ang mga anak lagmit nga moistorya kon bation nila nga walay mopakgang sa panagsultihanay.

Tabangi ang mga Anak sa Pagpugong sa mga Pagbati

Ang pagkontrolar sa pagbati sa usa ka anak mapalambo pinaagi sa pagtabang sa anak sa pagpugong sa dili maayo nga mga pagbati. Kasagaran, kon kamo maminaw nga may pagsabut, kamo ug ang inyong anak mahibalo sa hinungdan niadto nga mga pagbati. Mahimo kamo nga mangutana, “Sa imong hunahuna ngano nga ingon man niini ang imong gibati?” Paghulat sa mga reaksyon ug paminaw og maayo sa mga tubag. Mahimong dili kini moabut diha-diha dayon.

Usahay nagkinahanglan kamo sa paghunahuna og lain nga mga solusyon. Mahimo kamo nga mangutana kon sa unsang paagi nga ang solusyon nga gikonsiderar sa imong anak makaapekto sa uban nga naapil. Ang potensyal nga solusyon makaayo ba sa inyong pamilya o mga higala? Makatarunganon ba kini? Unsa kaha ang mahimong bation sa bata? Mahimong wala siya makahunahuna dayon og solusyon. Ipasalig sa inyong anak nga kamo nahigugma kaniya ug OK ra nga walay solusyon karon dayon.

Tubag uban sa Hugot nga Pagtuo

Sa inyong pag-ila sa dili kasagaran nga mga sumbanan sa kinaiya diha sa inyong mga anak ug dayon sa pagtabang kanila sa pagpahayag ug pagsabut sa ilang mga hunahuna ug mga emosyon diha sa kahimtang sa gugma, ang inyong mga anak makabaton og pagbati sa kasiguroan ug kaluwasan.

Ang labing importante nga butang nga inyong mahimo aron sa pagpalambo niining pagbati sa kasiguroan ug kaluwasan diha sa panimalay mao ang pagtukod diha sa mga baruganan sa ebanghelyo ni Jesukristo. Makapangayo kamo og inspirasyon mahitungod kon unsaon pagtabang ang inyong mga anak pinaagi sa pagpuasa, pag-ampo, pagsiksik sa mga kasulatan, ug pagtambong sa templo. Mahimo kamong makig-istorya sa inyong mga lider sa priesthood. Mahimo usab ninyong ikonsiderar ang pagpangayo og propesyonal nga tabang, depende kon unsa ka grabe ang mga problema.

Kon kamo molihok uban sa hugot nga pagtuo diha sa Langitnong Amahan ug sa Iyang Anak, inyong madawat ang mga panalangin sa kahupayan ug suporta. Ang mga anak makadawat og dugang nga gidak-on sa kahupayan ug kalig-on samtang kamo ug sila magsunod sa mga pulong sa mga propeta ug magpadayon sa mga buluhaton nga nagdala og kalinaw diha sa panimalay, sama sa pamilya ug personal nga pag-ampo, pagtuon sa kasulatan, ug pagsimba sa templo.

Mubo nga sulat

  1. Tan-awa sa John Gottmann ug Joan DeClaire, The Heart of Parenting: Raising an Emotionally Intelligent Child (1997).

Mga paglitrato pinaagi ni Robert Casey gawas kon gipahibalo

Gilitratohan ni Adam C. Olson