Pagsabut sa Kasaysayan sa Simbahan pinaagi sa Pagtuon ug sa Hugot nga Pagtuo

Gamit ang atong pagpanglantaw sa karon, ang nangagi ingon og wala na gayud. Ang mga tawo wala na; ang ilang mga kasinatian natapos na. Hinoon, ang mga tipik sa kagahapon nagpabilin—mga sulat, mga diary, rekord sa mga organisasyon, mga butang. Karon, makat-unan lang nato ang nangagi pinaagi sa dili direktang paagi gamit ang nahibilin nga mga tipik. Ang impormasyon kanunay nga mawala tali sa mga nangagi ug sa karon. Kinahanglang tun-an nato ang mga rekord nga milahutay samtang maghinumdom kita nga kini wala gayud magrepresentar sa tanan nga nangagi.

Ikonsiderar kining usa ka ehemplo: Sa dihang si Joseph Smith miwali sa mga Santos, sama sa naandan wala siyay giandam nga teksto, ug walay girekord nga audio o video. Bisan og ang ubang nanambong tingali mihimo og minugbong sulat o pamalandong, apan mas diyutay ra niadtong mga sinulat ang nahibilin. Sa ingon, dili kita makapangangkon nga nakahibalo kita sa tanan gayud nga gisulti ni Joseph Smith, bisan og pananglitan, mahimo man nato, gikan sa sulat ni Wilford Woodruff bahin sa wali ni Joseph.

Sa ubang mga sitwasyon, ang importanting mga tipik sa kasaysayan sa Simbahan wala pa madiskubre. Sama pananglit, kita walay nagpabiling rekord nga makapasabut inubanan sa ebidensya kon nganong gihimo kadto. Sa samang paagi, wala kitay rekord sa pagbisita ni Pedro, Santiago, ug ni Juan nga sama kadetalyado sa mga istorya sa pagbisita ni Juan Bautista (tan-awa sa Joseph Smith—Kasaysayan 1:66–75). Sa samang paagi, bisan og kita adunay mga rekord sa pagdili sa mga kaliwatan sa black african nga makahupot og priesthood, walay rekord nga may pagtugot sa pagpasabut kon nganong nasugdan ang maong buhat. Sa pagtuon sa kasaysayan, ang pagkawalay ebidensya dili balido nga hinungdan sa pagduha-duha. Ang pagkat-on mahitungod sa nanglabayng panahon mao ang usa ka paningkamot sa pagtigom og labing kasaligan ug, kon mahimo, kapamatud-an nga ebidensya samtang nagtagana sa katapusang paghukom sa mga tipik sa kasaysayan nga dili nato hingpit nga masabtan tungod sa kakulang sa impormasyon.

Tungod kay ang nagpabiling mga tipik sa nangagi dili kompleto, ang ubang tawo mosulay sa pagsumpay sa mga tipik aron maistorya ang sugilanon. Ang pinakaunang mga istorya gisulti sa mga partisipante ug sa kasagaran naghulagway kon unsay ilang nasinati ug kon nganong importante kini kanila. Ang ubang mga partisipante moistorya sa ilang mga sugilanon sa daghang higayon ngadto sa lain-laing mga tawo. Ang ubang mga hitabo nag-aghat sa daghang partisipante nga isugilon ang ilang mga kasinatian. Ang ubang mga hitabo nalimtan na hangtud nga ang pinakaulahing kasinatian mopahinumdom kanila.

Ang mga istorya kolektahon ug iistorya pag-usab sa uban sa daghang rason—aron malingaw ang tumatan-aw, makabaligya og produkto, makahimo og konklusyon, o makaagni og kausaban. Ang matag istorya nahimo nga usa ka interpretasyon sa nangagi, natukod pinaagi sa tinuod nga mga tipik ug giimpluwensyahan sa panumduman sa tigsulti, interes, ug mga tumong. Isip resulta, ang mga istorya mahitungod sa nangagi dili kompleto ug usahay magkasukwahi. Kinahanglan nga ikonsiderar nato sa kanunay kon si kinsa ang nag-istorya sa sugilanon, giunsa nila sa pag-istorya, ug kon nganong ila kining giistorya.

Si Joseph Smith mihatag og ehemplo kon unsaon sa pagtimbang-timbang ang mga tig-istorya ug ang mga kamatuoran. Niadtong 1838, nakabantay siya nga “daghan nga mga [report] nga gipakaylap pinaagi sa dautan ug maliputon nga mga tawo, kalabut ngadto sa pagtubo ug pag-uswag sa Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.” Isip resulta, misulat siya og kasaysayan nga tuyo ang “pagbutang sa tanan nga mga nagpakisayud mahitungod sa kamatuoran nga makahibalo sa tinuod nga mga hitabo, sumala sa ilang pagkahitabo, kalabut sa akong kaugalingon ug sa Simbahan, kutob sa mga kamatuoran nga akong gipanag-iya” (Joseph Smith—History 1:1). Ang tanang istorya nga gisugilon mahitungod ni Joseph Smith wala magdala og parehas nga bili o katukma. Ang mga istorya nga gisugilon sa mga tawo nga may duol kaayong koneksyon sa mga panghitabo sa nangagi maoy mas kasaligan. Ang pinakamaayong mga istorya maglangkob sa tanang makuha nga tipik sa nangagi ug moila sa unsay gipanglantaw sa mga tinubdan.

Samtang maningkamot kita sa paghatag og kahulugan sa mga tipik sa nangagi ug mga itorya nga gisugilon mahitungod niini, makadiskubre kita og mga tawo, mga dapit, mga kasinatian, ug tradisyon nga lahi sa atong kaugalingon. Ang mga kausaban sa science, teknolohiya, ug kultura momugna og lain-laing mga kasinatian sa pagkatawo, pagkaon, biyahe, mga holiday, kalimpyo sa panglawas, pakig-date, medisina, ug kamatayon. Ang pagkalahi-lahi sa politikal, ug ekonomikanhong mga sistema momugna og lain-laing mga kasinatian sa edukasyon, pagpili, kagawasan, ug oportunidad. Ang nangaging mga panglantaw lahi kay sa atong panglantaw sa panarbaho, pamilya, serbisyo publiko, ug sa tahas ug estado sa mga babaye ug mga minoridad. Ang matag temporal nga aspeto sa tawhanong kasinatian magkausab paglabay sa panahon sa ginagmay ug sa dinagkong paagi.

Sama pananglit, sa atong panglantaw mahitungod sa karon, ang paggamit ni Joseph Smith og bato sa panagna sa paghubad sa Basahon ni Mormon makita nga lahi kaayo. Sa iyang panahon, daghang tawo ang mituo nga ang mga pisikal nga butang magamit sa pagdawat og balaang mga mensahe. Kini nga pagtuo gibase, sa gamayng bahin, sa mga istorya gikan sa biblia diin ang mga butang gigamit alang sa balaang mga katuyoan (tan-awa sa Numeros 17:1–10; 2 Mga Hari 5; Juan 9:6). Ang pagpadayag nga nadawat ni Joseph alang sa pag-organisar sa Simbahan nagpasabut nga ang Dios “naghatag kaniya og gahum gikan sa kahitas-an; sa mga paagi nga giandam kaniadto, sa paghubad sa Basahon ni Mormon” (D&P 20:8). Bisan og ang “pamaagi” naglakip og bato sa panagna sama sa Urim ug Thummim, sa gihapon atong mailhan ang doktrinal nga mensahe “nga ang Dios nagdasig sa mga tawo ug nagtawag kanila ngadto sa iyang balaan nga buhat niini nga panahon … ; niana nagpakita nga siya mao gihapon ang Dios kagahapon, karon, ug sa kahangturan” (D&P 20:11–12).

Tungod kay ang nangagi lahi man sa atong panahon, kinahanglan nga magmatngon kita nga dili kita magbana-bana sa mga nangagi nga ibase sa atong mga ideya karon ug mga prinsipyo. Dili kita makaingon nga ang mga tawo sa nangagi sama ra usab kanato o nga sila makadayeg sa atong kultura o mga gituohan. Dili kita makaingon nga karon nasayud na kita sa tanan, nga kita nakabasa na sa tanang tinubdan, o nga ang kasamtangan natong panabut sa nangagi dili gayud mausab. Sa kasagaran, ang gitawag og mga problema sa nangagi sa pagkatinuod mga ngil-ad lamang nga mga pagbana-bana nga gihimo karon.

Sama pananglit, miingon si Joseph Smith nga, “Wala gayud ako moingon kaninyo nga perpekto ako.”¹ Kon maghunahuna kita ang mga propeta dili gayud masayop, tingali magkaproblema kita kon madiskubrihan nato nga may nahimong sayop si Joseph. Aron “makorhian” kini nga problema, kinahanglang dili kita mamugos sa pagbana-bana nga si Joseph perpekto ug dili nato pasanginlan ang Simbahan nga nangilad. Apan, mahimo natong dawaton ang pagkatawhanon ni Joseph Smith ug makaila kaniya pinaagi sa ubang sugilanon nga naa sa mga kasulatan bahin sa mga propeta. Isip resulta, mahimo natong ipahiangay ang atong mga pagbana-bana nga ang tanang propeta mortal ug dili perpekto. Makapasalamat kita nga ang Dios mapailubon nga nakigtambayayong sa matag usa kanato. Ang pag-angkon sa sayop diha sa kaugalingon natong hunahuna usahay maoy pinakalisud nga bahin sa pagsabut sa kasaysayan.

Kon makasugat kita og kasaysayan nga dili kompleto, nga posibling malahi-lahi ang pagsabut, ug lahi kay sa atong gihunahuna, kinahanglan nga “itugyan [nato] ang pagsalig diha niana nga Espiritu nga nagtultol sa paglakaw nga mapainubsanon” (D&P 11:12). Sa atong mapanglantawan karon, dayag nga mas nahibalo kita kaysa mga partisipante unsay resulta sa mga nangagi, apan kita gamay ra usab og nahibaloan bahin sa ilang kasinatian sa pagsunod niini. Ang mga tawo sa nanglabay nga panahon nahisakop sa kaugalingon nilang mga panahon ug dapit ug kahimtang. Aron mabatunan ang gugmang putli para sa ilang mga panaglahi ug pagsabut sa ilang mga kasinatian, kinahanglan nga sugdan nato pinaagi sa kamapainubsanon sa kaugalingon natong mga limitasyon. Nagkinahanglan og kamapainubsanon ang dili paghukom sa kanhing mga tawo gamit ang atong mga sumbanan. Nagkinahanglan og kamapainubsanon ang pagdawat nga kita wala mahibalo sa tanan, sa paghulat nga mapailubon sa dugang pang mga tubag, ug ang padayon nga pagkat-on. Kon madiskburihan ang bag-ong mga tinubdan nga makahatag og bag-ong mga panglantaw sa mga butang nga abi nato og ato nang nahibaloan, gikinahanglan ang pagpaubos aron mausab ang atong panabut.