Pagtudlo sa Kaputli ug iyas

Ako adunay kahigayunan nga mahimamat ang mga batan-on ug mga young adult sa ilang matang sa trabaho ug sa tibuok kalibutan. Kausa namulong ko sa usa ka talagsaong mga tin-edyer kabahin sa hiyas, kaputli ug moral nga pagpuyo. Human sa pagsulti kanila nga nalipay ko sa ilang mga komentaryo, pagsalig, panagway, ug gawi, nangutana ko, “Giunsa ninyo nga kamo maayong manulti, sigurado sa inyong mga tubag, ug ingon ka komportable uban niining sensitibo nga hilisgutan sama niini?” Usa ka batan-ong babaye mitubag nga walay pagduha-duha, “Aduna koy ginikanan nga nagtudlo.” Ang uban miyango sa pag-uyon. Kining simple apan nindot kaayong kasinatian naghatag og gibug-aton sa impluwensya sa mga ginikanan sa kinabuhi sa ilang mga anak—ilabi na sa ilang tahas sa pagtudlo sa hiyas, kaputli, sekswal nga kasuod, ug hustong pakigrelasyon.

Apan, daghang ginikanan wala motudlo sa ilang mga anak kabahin sa sekswal nga mga isyu kutob sa ilang mahimo. Sama pananglit, sa pag-survey sa sobra sa 200 ka aktibong mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, akong nahibaloan nga 15 porsyento ra ang mikonsiderar nga ang ilang mga ginikanan mao ang unang tinubdan sa impormasyon kabahin sa sekswal nga mga isyu. Kining mga batan-ong mga miyembro miingon nga ilang nahibaloan kining importante nga hilisgutan una gayud gikan sa ilang mga higala o kaedad, sa Internet, media, kalingawan, libro, paryente, o sa ilang mga lider sa Simbahan.

Siyempre, kini nga hilisgutan dili sayon itudlo. Apan nagtuo ko nga ang mga ginikanan mao ang pinakamaayo nga magtutudlo sa pagpasabut niining sagradong mga baruganan. Ang mosunod nga mga pamaagi makatabang kaninyo sa pagpalambo og simple, epektibo, ug mahangturong mga baruganan ug praktis nga nagpasiugda og epektibong pagkat-on ug pagtudlo—ilabi na sa pagtudlo sa inyong mga anak kon unsaon sa pagpuyo og mahiyason ug putli nga kinabuhi.

Ang pagtudlo ug pagkat-on kinahanglang sayo sugdan. Ang mga ginikanan kinsa epektibong nagtudlo sa ilang mga anak kabahin sa sekswal nga hilisgutan nakasabut nga kadaghanan sa mga batan-on nakasugat na niining hilisgutan sa dihang bata pa sila kay sa gituohan o gitinguha nila o sa ilang mga ginikanan. Daghang mga bata ang kanunayng makakita sa sekswal nga mga butang diha sa Internet ingon ka bata sa edad nga 11 anyos ug gani mas bata pa. Ang mga dapit sa kalingawan, dapit sa pagdula og sports, advertising, ug bisan ang social media napuno pag-ayo sa sekswal nga mga hulagway ug pasabut.

Ang ubang mga ginikanan mangutana gyud, “Kanus-a man nako sugdan sa paghisgut ang sekswal nga mga isyu?” Kini nag-agad sa edad ug kahingkod sa bata ug sa piho nga sitwasyon. Ang espirituhanong paggiya moabut samtang ang mga ginikanan sa mainampoon ug mabinantayong paagi moobserbar sa batasan sa ilang mga anak, maminaw pag-ayo sa ilang mga anak, ug mogahin og panahon sa pagkonsiderar ug pag-ila kon kanus-a ug unsa ang itudlo. Sama pananglit, nakahinumdom ko nga ang akong anak nga lalaki nangutana kanako kabahin sa anatomy diin siya singko anyos pa lamang. Ingon nga dili pa kaayo komportable, apan klaro nga kini mao ang hustong panahon sa paghisgut niini. Apan, samtang naghunahuna ko kon unsaon sa pagtubag, klaro kaayo nga kini dili pa ang hustong panahon aron maghisgut ngadto sa akong anak sa hilisgutan kabahin sa sekswal.

Ang pagtudlo ug pagkat-on kinahanglang kadaghan nga mahitabo. Ang pagkat-on usa ka proseso kaysa kausa lang mahitabo. Kon magtudlo sa mga bata kabahin sa sekswal nga kasuod o uban pang hilisgutan nga may kalabutan niini, ang mga tawo kanunay mopasabut niini nga “ang panag-istoryahanay.” Kon gituyo o wala, kini nga termino nagpasabut nga ang mga ginikanan nagtudlo niini nga mao ra ang hilisgutan. Kana mao ang labing epektibo nga paagi sa pagtudlo aron ang bata makat-on. Ang Manluluwas nagtudlo nga kita magkat-on sa “pagtulun-an human sa usa ka pagtulun-an, lagda human sa usa ka lagda (2 Nephi 28:30). Kita mas magmalampuson sa pagtudlo kon atong balikon ang mga hilisgutan ngadto sa atong mga bata samtang sila nagkadako. Ang mga ginikanan nga nakasabut niining baruganan nag-andam sa ilang kaugalingon sa mental, emosyonal, ug espiritwal nga paagi aron sa pagtudlo sa ilang mga anak og mga hilisgutan nga may kalabutan sa sekswalidad atol sa ilang pagkabata ug pagkatin-edyer.

Ang epektibong pagkat-on ug pagtudlo nag-agad sa relasyon tali sa magtutudlo ug sa tigkat-on. Kon magtudlo sa mga bata kabahin sa mga hilisgutan nga may kalabutan sa sekswalidad, kadaghanan sa mga ginikanan nabalaka kon unsa ang ilang angay nga isulti. Ingon nga kini importante, ang epektibong pagtudlo ug pagkat-on labaw pa kaysa sa pag-istorya ug paghisgut sa kahulugan niini. Sa pagkatinuod, ang paagi sa mga ginikanan sa pagtudlo sa ilang mga anak mahimong mas importante pa kaysa unsa ang ilang gisulti. Ang pagsiksik nagsuporta nga ang mga ginikanan nga nag-impluwensya sa ilang mga anak kabahin sa sekswal nga mga isyu, kay kadtong walay pagpanalipod nga panag-istoryahanay, nagpakita og gugma ug kabalaka, ug aktibong naapil sa kinabuhi sa ilang mga anak.¹

Mga komentaryo gikan sa akong dili pormal nga survey ngadto sa mga batan-ong mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kanunay nakasentro nga nanghinaut nga ang ilang mga ginikanan mas prangka o andam nga maghisgut kabahin sa mga hilisgutan nga may kalabutan sa sekswalidad. Kining mga young adult mipahayag nga dili lang nila gusto nga maapil ang ilang mga ginikanan sa proseso, apan nanghinaut usab sila nga ang ilang mga ginikanan “makig-istorya uban kanila kaysa makig-istorya ngadto kanila.” Sila nanghinaut og panag-istoryahanay nga “natural,” “normal,” “komportable,” ug dili kaayo “maulaw” sa paghisgut. Kini makapadasig sa mga ginikanan sa pagkugi nga maduolan, anaa, natural, ug kalma kabahin sa usa ka hilisgutan, sitwasyon, o gani ang timing. Kon adunay isakripisyo gayud ang mga ginikanan aron epektibong makatudlo sa ilang mga anak kabahin sa mga butang nga mahinungdanon gayud, kini mao nga ang mga ginikanan mobuhat sa paagi nga makatabang nga ang ilang mga anak mobati nga komportable ug luwas sa paghisgut kabahin sa tanang hilisgutan—ilabi na niadtong personal kaayo.

Ang pagtudlo ug pagkat-on epektibo kaayo kon ang hilisgutan may kalabutan ug tinuod. Depende sa atong paagi, ang pagtudlo kabahin sa sekswal nga kasuod mahimong makaulaw, dili katuohan, impraktikal, o gani daw nagsangyaw. Ang yawe aron magmalampuson mao ang pagkasayud nga kadaghanan sa mga pangutana ug kabalaka sa mga bata mga reaksyon sa tinuod nga mga sitwasyon ug obserbasyon sa kinabuhi. Samtang kita magbantay, maminaw, ug mag-obserbar sa atong mga anak, kita makahibalo unsa ang atong kinahanglang itudlo.

Sama pananglit, ang mga salida sa sine, istilo, uso, mga programa sa telebisyon, advertisement o mga pulong sa musika naghatag og igong oportunidad aron makahisgut kabahin sa moral nga mga sumbanan. Ubang mga oportunidad moabut samtang atong obserbahan ang relasyon ug interaksyon sa atong mga anak ngadto sa uban, sa paagi nga sila ug ang ilang kaedad magsinina, ang ilang pinulongan, ang ilang pagbati sa pagsalig sa opposite sex, ingon man sa nagkalain-laing pagsabut sa kaputli ug moral nga mga baruganan sa komunidad. Adunay daghang oportunidad sa tinuoray nga kinabuhi nga makig-istorya uban sa mga bata kabahin sa moralidad ug hiyas.

Tingali ang pinaka-mahinungdanon nga aspeto sa tinuoray nga kinabuhi nga pagtudlo mahitabo samtang ang mga ginikanan mopakita og kaputli, kaligdong, ug hiyas sa ilang kinabuhi mismo. Ang mga bata mas andam nga maminaw ug mosunod sa tambag sa ilang mga ginikanan kon ang ingon nga tambag nakabase sa maayong mga ehemplo sa ilang ginikanan.

Ang katugbang usab tinuod. Sama sa giingon ni Elder Robert D. Hales sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles: “Sa daghang mga paagi, ang atong mga binuhatan mas kusog nga mamulong kay sa atong mga pulong. Si Presidente Brigham Young (1801–77) mitudlo: ‘Kinahanglang ipakita nato [sa atong mga anak] ang atong ehemplo nga gusto nato nga ilang sundon. Ato ba kining namatngunan? Kapila ba kita makakita og mga ginikanan nga gusto gayud og pagkamasulundon, maayong pamatasan, mabination nga mga pinulongan, nindot nga panagway, malumo nga tingog ug sanag nga mga mata gikan sa usa ka anak o mga anak unya sila mismo puno sa kasuko ug kalagot! Unsa kini ka sukwahi ug pagkawalay hinungdan!’ Ang atong mga anak makakita nianang mga pagkasukwahi diha kanato ug tingali makakita og pangatarungan sa pagbuhat sa susama nga mga paagi.”²

Ang tigkat-on makakat-on pag-ayo kon sila makasabut unsa ang gitudlo sa ilang magtutudlo. Daghan kaayong mga batan-on ug mga young adult mipahayag og kasagmuyo nga ang ilang mga ginikanan ug gani ang mga lider sa Simbahan mogamit og “dili daling masabtan nga mga pulong” ug dili dayon masabtan nga mga mensahe nga mas makahatag hinoon og daghang pangutana kaysa mga tubag ug mas makapalibug kaysa makahupay. Kini tinuod gayud ilabi na sa sekswal nga mga hilisgutan.

Samtang nagserbisyo isip bishop sa young single adult ward, kanunay akong pangutan-on kon unsay gipasabut sa “petting” [paghikap sa pribadong parte sa lawas]. Ang akong matinud-anong mga miyembro sa ward natudloan nga dili mag-petting, apan wala sila matudlui unsa ang kahulugan sa petting. Lisud alang kanila nga mosunod sa instruksyon nga wala nila masabti.

Si Presidente Marion G. Romney (1897–1988), Unang Magtatambag sa Unang Kapangulohan, mipasabut nga dili paigo sa pagtudlo kanila sa paagi aron ang uban makasabut, apan kita kinahanglan usab nga motudlo sa paagi nga walay masayop sa pagsabut.³ Imbis nga mag-istorya nga dili daling masabtan [code] o bisan slang, kita mas magmalampuson kon kita mogamit sa eksakto ug angay nga mga termino. Kini makapadasig sa pagsabut ug makapalambo og pagtahud.

Ikonsiderar kon sa unsang paagi nga epektibong gitudlo ni Elder Richard G. Scott sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles ang moral nga mga baruganan ug sumbanan. Siya miingon: “Bisan unsa nga sekswal nga kasuod nga wala pa magminyo—akong gipasabut bisan unsang intensyonal nga pagtandog sa sagrado, pribadong mga bahin sa lawas sa lain, aduna o walay sinina—usa ka sala ug gidili sa Dios. Kini usab usa ka kalapasan nga intensyong pukawon kining mainit nga emosyon sa inyong kaugalingong lawas.”⁴

Aron epektibong makatudlo, atong isigurado nga kadtong atong gitudloan makasabut sa mensahe. Yanong mga pangutana sama sa “Kini ba nakatubag sa imong pangutana?” o “Maayo ba nako kining pagpasabut?” o “Aduna ba kay laing mga pangutana?” makatabang gayud.

Ang mga tigkat-on makabig kon ang mga magtutudlo makasumpay sa mensahe ngadto sa mahangturong mga baruganan ug sumbanan. Imbis mag-focus lang niadtong may kalabutan sa “mga kamatuoran sa kinabuhi,” ang epektibong instruksyon sa ebanghelyo mahitabo kon kadtong mga kamatuoran masumpay sa “mga kamatuoran sa kinabuhing dayon.” Kon maghisgut kabahin sa atong lawas, sama pananglit, kita makahisgut kon giunsa sa mahigugmaong Langitnong Amahan paglalang sa atong mga lawas ug unsaon nato pagtratar ang Iyang mga gilalang nga may pagtahud ug sumala sa Iyang gipaabut.

Samtang ang kalibutan nagka-imoral, adunay paglaum alang sa umaabut nga mga henerasyon. Kini nga paglaum nakasentro sa mga ginikanan sa pagpahinungod sa ilang pinakamaayong paningkamot sa pagtudlo sa nagtubo nga henerasyon nga mahimong mahiyason ug putli. Ang mga ginikanan nga nagtudlo sa ilang mga anak nga magpakabuhi nga mahiyason ug putli naningkamot nga madugangan ang ilang pagsabut ug mapalambo ang ilang kahanas sa pagtudlo. Sa pagbuhat niini, ilang masayran “ang Ginoo mopalambo [kanila] samtang [sila] magtudlo sa paagi nga Iyang gisugo.” Hinoon, kining tanan “usa ka buhat sa gugma—usa ka kahigayunan sa pagtabang sa uban nga makagamit sa ilang kabubut-on sa pagpili sa matarung nga paagi, makaduol ngadto kang Kristo, ug makadawat sa mga panalangin sa kinabuhing dayon.”⁵