Yaco Mo Tamata ni Veivakacegui
Na valetabu, tabana ni kaulotu, kei na veiqaravi a vukei Roger kei na nona matavuvale ni torova yani ka yaco sara me dua na matavuvale tawamudu.
A kila voli o Roger Randrianarison ni dua na ka e yali tiko mai na bula ni nona matavuvale.
“Au a masuta na Kalou me vukei au ni kunea e dua na ka me na liutaka na noqu matavuvale,” e kaya okoya. “A tiko vei au na gagadre me’u liutaka na noqu matavuvale ena ka vinaka, na ka ena veiliutaki ki na sala dodonu.”
A kauwai okoya me baleta na iwalewale ni nodratou susugi na luvena e tolu—luvena tagane o Randrianandry kei Sedinirina, kei yalewa, o Nirina. E yalorarawa okoya ni nona yalokatakata totolo esa vakavu bolebole tiko ena matavuvale. A vinakata okoya me itubutubu dauloloma.
“Au sa qai vakasamataka ni sa i au me na veisau baleta ni’u a raici cei au sa vakataka,” e kaya okoya.
A vakayalia na nona bisinisi ni taravale o Roger ena vica na yabaki eliu ka a cakacaka voli vaka-draiva ni tekisi e Antananarivo, Madagascar. A tomika okoya e rua na daukaulotu yalewa ena dua na siga.
“Ni rau sa tiko ena loma ni motoka, rau sa taroga sara na yacaqu ka vakakina ke’u vakamatavuvale,” e kaya okoya. “Rau taroga ke’u a kila se o cei na Kalou ka vakakina ke’u a masu Vua.”
Rau a lagasere na daukaulotu vata kei Roger ena itosotoso oqo ka sureti koya ki lotu. A saga okoya me lako ena vica na gauna ia a sega ni cakacakataka rawa na soqoni ki na nona ituvatuva, ka mani yali na veitaratara kei rau na daukaulotu.
Sivia vakalailai e lima na vula a cakacaka voli ena dua na siga o Roger e vale ka qai rogoca e rua na daukaulotu ni vosa tiko vua e dua na tamata ena daku ni nona bai. A kila o Roger ni rau na lako mai me vosa vua. A vakila okoya ni vaka e dodonu mena sauma ena io na veitaro cava ga e rau na tarogi koya kina.
Ni oti na nodrau vakatakilai rau, a tarogi koya o rau na daukaulotu ke a kila na Kalou. Io. E a vinakata li me masu kivua na Kalou? Io. E a vinakata li me vosa vei rau na daukaulotu? Io. Ena gauna cava? Oqo saraga. Rau kaya na daukaulotu ni rau na lesu tale mai ena 20 na miniti. Ni rau lesu mai, a tokoni rau e dua na lewenilotu ka vakaitikotiko voleka.
Rau vakatavulici Roger na daukaulotu ena vuqa na gauna me dua na vula ena nona itikotiko. Baleta na veika era rogoca me baleta na Lotu, era sega ni vinakata na vo ni nona matavuvale mera vuli vata kei rau na daukaulotu. Ni oti e dua na vula ni vulica tiko na kosipeli, a lako ki lotu o Roger vata kei rau na daukaulotu. Na veimaliwai totoka e sotava okoya a biuta toka e dua na ivakatakilakila vei koya. “Era a ciqomi au na lewenilotu me vaka era sa kilai au oti tu ena dua na gauna balavu,” e kaya okoya.
A lako i vale mai na lotu o Roger ka tukuna ki na nona matavuvale ni sa na papitaiso tiko okoya ena loma ni dua na vula ka sa tu vei ira na dodonu mera digitaka ni lewena na Lotu se sega. Era tukuna vua me wawa me rawa ni ra na tomani koya. Sa ra tekivu lako tiko ki na veisoqoni ka kurabuitaka vakaidina talega.
A biuta toka e dua na ivakatakilakila dei vei Randrianandry, na ulumatua tagane nei Roger na imatai ni gauna a curuma kina na soqoni ni Lotu. “Na imatai ni gauna au lako kina i lotu au a kurabui saraga baleta era sa rui yalomalumalumu na tamata,” e kaya okoya. “iMatai, era sa vakaisulu vakavinaka i lotu. Oti oya au vakila ni ra sa tiko vakaidina ekea ena dua na inaki, sega ni ra vakaraitaki ira walega kivei ira na tamata tale eso.”
Era a papitaiso vakamatavuvale na Randrianarison ena 20 ni Feperueri, 2003. Ena gauna oya o Nirina sa yabaki 8, Sedinirina sa yabaki 17, kei Randrianandry sa yabaki 19. Ratou a tarova na matavuvale na cakacaka ena Sigatabu ka tutaka vakaoti na bulataki ni kosipeli.
Veisau
“Ni oti na noqu papitaiso, au a raica e levu na veisau ena neitou itikotiko,” e kaya o Arelina, na wati Roger. “Sa yaco me dua na vale vakayalo, ka vuqa na veivakalougatataki, vakayago ka vakayalo ruarua, e lako mai ena bulataki ni kosipeli.”
Mai na rai vakayago, o Roger e vakacaucautaka na Tamada Vakalomalagi ena veivuke vua me taracake tale na nona bisinisi. Ni oti e rua na yabaki ni draivataki tekisi kei na qaravi ni veika tale eso me baleta na nona matavuvale, sa tekivu me ciqoma okoya na konitaraki eso ni taravale. “Au vakabauta na Kalou e dau vakalougatataki au tu ga ni sa lomaqu me’u muri Koya,” e kaya okoya.
Ia eratou tukuna na luvena tagane ni veisau levu taudua eratou raica oya ena itovo ni lomai tamadratou. Eratou vakamacalataki koya ena gauna oqo me dua na ivakaraitaki ni yalomalua kei na yalololoma. A tukuna o Roger ni kosipeli a vakavurea vua ni dodonu mena veisau. Mai na gauna a tekivu vulica kina, e dau saga o Roger me vakatawana na nona bula ena veika vinaka.
“Baleta na ivakavuvuli ni kosipeli, au sega ni yalo kaukauwa kina,” e kaya okoya. “So na gauna e dau tiko na veivakacudrui, ia sa tiko e lomaqu na kosipeli, ena uluqu, kei na yaloqu. E dau vukei au me’u tiko vakamalua.”
Ni so na gauna vakatuburarawa e yaco, o Roger e dau vakamalumutaka na lewe ni matavuvale ka vakananumi ira mera vakayacora na ivakarau ni Turaga.
“Sa mai yalomalumalumu o tamaqu ka qarava tu oqo na neitou matavuvale ena loloma,” e kaya o Sedinirina. “Ni’u raica na veisau vei koya, au sa vakavinavinakataka na Tamada Vakalomalagi, me baleta na kosipeli, kei na neitou mai lewe ni Lotu.”
Dua na Matavuvale Tawamudu
Ena 2006, ena veivuke ni iLavo Veivuke Raraba ni Petereni ena Valetabu, rau a gole o Roger kei Arelina ki Johannesburg, Ceva kei Aferika, me rau laki vauci ena valetabu.
Mai na 2009 ki na 2011, rau a veiqaravi vakaulotu o Sedinirina kei Randrianandry ki na Ceva kei Aferika—o Sedinirina e Cape Town kei Randrianandry e Johannesburg. A tiki ni nodrau sasaga ni veiqaravi oya na nodra vukei na matavuvale tale eso mera veisau, me vaka a yaco ki na nodrau matavuvale.
“E dua na cakamana vakaoqo e rawa ni yaco, ka a yaco baleta ni a basika mai na daukaulotu ki na neitou vale,” e kaya o Randrianandry. “Ka a tiko vei au na gagadre me’u cakava na ka vata saraga oya vua e dua na matavuvale ena dua na vanua.”
Na nanuma oya a kauta tale mai e dua na veivakalougatataki ki na matavuvale na Randrianarison. E a soli e ciwa na siga ka gauna me rau na tiko kina o Sedinirina kei Randrianandry ena iTikotiko ni Veituberi ni Daukaulotu e Johannesburg. A vakarautaki koya o Roger me vuka ki na Ceva kei Aferika vata kei Arelina kei na luvedrau yalewa, o Nirina, me rawa ni ratou vauci vata kece na matavuvale ena valetabu. E tukuna o Nirina, ka sa yabaki 14 toka, ni sa dredre me vakamacalataki na ka a sotavi kei na ka a vakila.
“E vaqaqacotaka na noqu vakabauta ka vukei au me’u vakila voleka na Kalou,” e kaya okoya.
Sa cakacaka voli na lewe ni matavuvale edaidai me taracake ka vaqaqacotaki ira era wavoliti iratou. Sa veiqaravi tiko vaka-bisopi ni nona tabanalevu o Roger. O Arelina e cakacaka ena Lalai vata kei na parokaramu ni Vakabauta na Kalou. O Sedinirina esa ivukevuke ni vunivola ni iteki. O Randrianandry esa ivukevuke ni vunivola ni tabanalevu. O Nirina esa daunivakatulewa ni sere ni tabanalevu.
Na kosipeli esa mai isau ni masu eso ena itikotiko ni Randrianarison. Esa mai vakabula na mavoa makawa, vakavolekati iratou, ka solia vei iratou na madigi me ratou tiko vata ka tawayalani. Esa vakatavulici Roger me yalololoma. “Na bula vakamatavuvale,” e kaya okoya, “sa dua na bula e vakasinaiti ena loloma.”
A tekivu na nona bula vakatisaipeli o Roger Randrianarison ena nodrau a vakavodoki ena motoka na daukaulotu.
iTaba eso ni matavuvale na Randrianarison mai vei Matthew D. Flitton
Na vulici ni kosipeli vakamatavuvale esa vukea na matavuvale na Randrianarison me vakavolekati iratou vata.
Na ilakolako ki na Ceva kei Aferika me ratou laki vauci ena Valetabu e Johannesburg e vaqaqacotaka na matavuvale na Randrianarison.
Ecake: itaba mai vei David William Newman © IRI; e ra: itaba © Laura Parker