2016
Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Talangofuá
October 2016


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Talangofuá

ʻĪmisi
tree of life

Tā fakatātaaʻi ʻe Jim Madsen

Kuo akonaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻo pehē, “[Ko e lēsoni maʻongoʻonga taha te tau lava ʻo ako ʻi he matelié, ko e taimi ko ia ʻoku tau talangofua ai ki he folofola mai ʻa e ʻOtuá, te tau tonu maʻu ai pē.]”1

ʻE tāpuekina ai foki kitautolu. Hangē ko ia ne lea ʻaki ʻe Palesiteni Monisoni lolotonga ha konifelenisi lahi ne toki faí: “Ko e taimi ʻoku tau tauhi ai ʻa e ngaahi fekaú, ʻe fiefia ange ʻetau moʻuí, lavameʻa lahi ange, pea siʻi ange palopalemá. ʻE faingofua ange hono fuesia hotau ngaahi ʻahiʻahí mo e palopalemá, pea te tau maʻu ʻa e ngaahi talaʻofa kuo palōmesi [mai ʻe he ʻOtuá].”2

ʻI he ngaahi konga fakamatala ko ʻeni mei he ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Monisoni ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ʻokú ne fakamanatu mai ko e ngaahi fekaú ʻa e tākiekina pau taha ki he fiefiá mo e nongá.

Ngaahi Fakahinohino ki he Fonongaʻangá

“ʻOku ʻikai ʻomi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ke fakakinaʻi kitautolu pe hoko ko ha fakatuta ki heʻetau fiefiá. Ko hono fehangahangaí ia. ʻOku ʻafioʻi ʻe Ia naʻá Ne fakatupu mo ʻofa haohaoa ʻiate kitautolú ʻa ʻetau fie maʻu ke moʻui ka tau lava ʻo maʻu ʻa e fiefia lahi taha ʻoku lavá. Kuó ne foaki mai ai ha ngaahi fakahinohino ʻa ia, kapau te tau muimui ki ai, te tau hao ʻi he fononga fakatuʻutāmaki fakamatelié ni. ʻOku tau manatu ki ha fakalea ʻo ha himi ʻiloa: ʻTauhi ʻa e ngaahi fekaú! Pea te ke [hao ai; pea nonga ai]’ [vakai, “Tauhi ʻa e Ngaahi Fekaú,” Ngaahi Himí, fika. 195].”3

Mālohinga mo e ʻIlo

“Ko e talangofuá ko e tefitoʻi ʻulungaanga ia ʻo e kau palōfitá; kuó ne ʻomi ha ivi mo ha ʻilo kiate kinautolu ʻi he ngaahi kuongá kotoa. ʻOku mahuʻinga ke tau fakatokangaʻi foki, ʻoku ʻi ai ʻetau totonu ki he maʻuʻanga ivi mo e ʻilo ko ʻení. ʻOku lava ke tau takitaha maʻu ia ʻi he ʻahó ni ʻi heʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. …

“Ko e ʻilo ʻoku tau kumiá, ko e ngaahi tali ʻoku tau fakaʻamuá, pea mo e [mālohinga] ʻoku tau fie maʻu he ʻahó ni ke feau ʻaki e ngaahi faingataʻa ʻo e mamahi fihituʻu mo faʻaliliuá, ʻe ʻatautolu ia ʻi he taimi te tau loto fiemālie ai ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí.”4

Fili ke Talangofua

“Kuo anga hotau kuongá ni ki he faʻifaʻitelihá. Kuo hanga ʻe he ngaahi makasiní mo e faiva ʻiloa he televisoné mo e kau helo ʻo e malaʻe sipotí—ʻa ia ʻoku fakaʻamua ʻe ha niʻihi tokolahi ʻo e toʻu tupú ke tatau mo iá—ʻo fakasītuʻaʻi ʻa e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá mo fakatonuhiaʻi foki ʻa e faiangahalá, ʻo ʻai ke pehē ʻoku ʻikai hano kovi pe nunuʻa. ʻOua te mou teitei tui ki ai! ʻOku ʻi ai e taimi ʻe fakamāuʻi ai kimoutolu—ʻo tānaki tuʻunga hoʻomou ngāué. Kuo pau ke ngata ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tau pehē ʻoku leleí—ʻi he moʻuí ni pe moʻui ka hoko maí. ʻE hoko mai e ʻaho ʻo e Fakamāú ki he tokotaha kotoa pē. … ʻOku ou kōlenga atu ke mou fili ke talangofua.”5

Fiefiá mo e Nongá

“Mahalo ʻe ʻi ai ha taimi ʻe ngali fiefia ange e kakai ia he māmaní ʻiate kimoutolu. ʻE ongoʻi ʻe hamou niʻihi hangē ʻoku fakataputapui kimoutolu ʻe he tuʻunga ʻulungaanga ʻoku tau muimui ki ai ʻi he Siasí. Ka ʻoku ou talaatu kiate kimoutou ʻe kāinga, ʻoku ʻikai ha meʻa te ne ʻomi ha fiefia mo ha nonga lahi ange ki heʻetau moʻuí, ka ko e Laumālie te tau maʻu ʻi heʻetau muimui ki he Fakamoʻuí mo tauhi e ngaahi fekaú.”6

ʻAʻeva Angatonu

“ʻOku ou fakamoʻoni kiate koe ʻoku taʻe-hano-tatau ʻa hotau ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí. Neongo ʻe kau fakataha ʻa e filí pea taulōfuʻu mai mo e faingataʻá, ka ʻe hanga ʻe heʻetau ʻilo ki he ongoongoleleí mo ʻetau ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo hotau Fakamoʻuí, ʻo fakafiemālieʻi mo poupouʻi hake ʻa kitautolu mo ne ʻomi ha fiefia ki hotau lotó ʻi heʻetau ʻaʻeva angatonu mo tauhi ʻa e ngaahi fekaú. ʻE ʻikai ha meʻa ʻi he māmaní ʻe lava ʻo ikunaʻi kitautolu.”7

Muimui ki he Fakamoʻuí

“Ko hai ʻa e Tangata loto mamahi ko ʻeni, naʻe feʻao maʻu pē mo e mamahí? Ko hai ʻa e Tuʻi ko ʻeni ʻo e nāunaú, ʻa e ʻEiki ʻo e ngaahi kau taú? Ko Ia hotau Takimuʻá. Ko Ia hotau Fakamoʻuí. Ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtuá. Ko Ia e Tupuʻanga hotau Fakamoʻuí. ʻOkú ne kōlenga mai, ‘Muimui ʻiate au.’ ʻOkú Ne fakahinohino mai, “ʻAlu koe, pea fai pehē pē.’ ʻOkú Ne kōlenga mai, ‘Fai ʻeku ngaahi fekaú.’

“Tau muimui muʻa kiate Ia. Tau faʻifaʻitaki muʻa ki Heʻene sīpingá. Tau talangofua muʻa ki Heʻene folofolá. ʻI heʻetau fai iá, ko ʻetau foaki ange ia kiate Ia ʻa e meʻafoaki fakalangi ʻo e loto houngaʻiá.”8

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “Naʻa Nau Fakaʻilongaʻi ʻa e Hala ke Muimui Aí,” Liahona, ʻOkatopa 2007, 5.

  2. “Tauhi ʻa e Ngaahi Fekaú,” Liahona, Nōvema 2015, 83.

  3. “Tauhi ʻa e Ngaahi Fekaú,” 83.

  4. “ʻOku ʻOmi ʻe he Talangofuá ʻa e Ngaahi Tāpuakí, Liahona, Mē 2013, 90, 92.

  5. “Tui, Talangofua, mo Kātaki,” Liahona, Mē 2012, 129.

  6. “Tuʻu ʻi he Ngaahi Potu Toputapú,” Liahona, Nōvema 2011, 83.

  7. “Ke Mou Fiefia,” Liahona, Mē 2009, 92.

  8. “Maʻu ʻo ha Fiefia ʻi he Fonongá,” Liahona, Nōvema 2008, 88.