Zelfmoord begrijpen: alarmsignalen en preventie

Ruim achthonderdduizend mensen in de hele wereld beëindigen ieder jaar zelf hun leven.³ Dat betekent dat elke veertig seconden iemand zijn of haar leven beëindigt. Het werkelijke aantal is waarschijnlijk hoger, omdat zelfmoord in sommige landen een gevoelige en illegale kwestie is en daarom niet altijd wordt gemeld. Zelfmoord is de op een na meest voorkomende doodsoorzaak onder mensen tussen de 15 en 29 jaar. In sommige landen komt zelfmoord het meest voor onder mensen boven de zeventig. Direct of indirect is zelfmoord van invloed op een groot deel van onze samenleving.

Als we het gevoel hebben dat we de moeilijkheden van het leven niet aankunnen, kunnen we extreme stress ervaren. Wanneer emotionele stress als ondraaglijk wordt ervaren, kan het denkvermogen vertroebeld worden, zodat de dood als de enige optie wordt gezien. Ze voelen dat niemand hen kan helpen. Dat kan tot verdere sociale isolatie leiden, de stress en het gevoel van vastzitten en wanhoop verergeren en uiteindelijk leiden tot het gevoel dat zelfmoord de enige uitweg is.

Als iemand een van de volgende urgente alarmsignalen vertoont,⁴ moeten we onmiddellijk een therapeut of een hulpdienst zoals de politie inschakelen:

• Dreigen zichzelf schade toe te brengen of te doden

• Zoeken naar manieren om zichzelf te doden

• Spreken of schrijven over de dood, sterven of zelfmoord

De volgende signalen geven misschien een minder urgente situatie aan, maar we moeten niet aarzelen om in te grijpen en hulp in te schakelen als we een ervan bij iemand herkennen:

• Uiten van wanhoop of verlies van de zin van het leven

• Woede of boosheid ervaren of wraak zoeken

• Roekeloos gedrag

• Het gevoel vast te zitten

• Toename van alcohol of drugsgebruik

• Afzondering van vrienden, familie of de samenleving

• Onrust, angst of grote stemmingswisselingen ervaren

• Problemen met slapen of voortdurend slapen

• Het gevoel anderen tot last te zijn

Niet iedereen die probeert zichzelf te doden stelt anderen op de hoogte van zijn of haar bedoelingen, maar de meeste mensen vertonen de genoemde alarmsignalen. Vat die signalen dus ernstig op!

Zelfs als er niet direct professionele hulp beschikbaar is, kan de invloed van liefdevolle vrienden en familie niet overschat worden.

Afbeelding

elderly man with a cane

Als iemand suïcidaal is, spelen familie en vrienden een essentiële rol. Zoals Alma ons leerde, moeten we ‘elkaars lasten […] dragen, opdat zij licht zullen zijn; […] treuren met hen die treuren; ja, en hen […] vertroosten die vertroosting nodig hebben (Mosiah 18:8, 9).’

Hier zijn enkele goede dingen die familie en vrienden kunnen doen:

Toon belangstelling en luister vol liefde. Ouderling Ballard zei: ‘Niets is krachtiger dan een arm van liefde om de schouders van hen die het moeilijk hebben.’⁵ ‘We moeten hen door de ogen van […] onze hemelse Vader zien’, leerde ouderling Dale G. Renlund van het Quorum der Twaalf Apostelen. ‘Alleen dan zullen we ons bewust zijn van de toegewijde zorg van de Heiland voor hen. […] Dit verruimde perspectief zal ons hart openen voor de teleurstellingen, angsten en hartzeer van anderen.’⁶

Help met concrete zaken. Als iemand een crisis doormaakt waarbij diens veiligheid en basisbehoeften in het geding zijn, bied dan praktische hulp aan, maar laat ze zelf kiezen of ze die aannemen of niet. Als we bijvoorbeeld iemand die door het verlies van zijn baan suïcidaal is, helpen bij het vinden van een baan, dan krijgt hij zo mogelijkheden waaruit hij kan kiezen en heeft niet meer het gevoel dat hij vastzit.

Vraag of ze zelfmoord overwegen. Als u zich zorgen maakt omdat iemand diep in de put zit en alarmsignalen van zelfmoord afgeeft, vraag dan of ze zelfmoord overwegen. Zo’n vraag voelt misschien ongemakkelijk, maar het is het beste om direct te vragen of ze zelfmoord overwegen. Daardoor opent u voor die persoon misschien de deur om over zijn problemen en zorgen te praten.

Voorbeelden van zo’n vraag zijn: ‘Dat klinkt alsof je wel heel veel op je bordje hebt. Denk je aan zelfmoord?’ Of: ‘Met alle pijn die je lijdt, vraag ik me af of je zelfmoord overweegt.’ Als ze niet suïcidaal zijn, laten ze u dat waarschijnlijk wel weten.

Als u merkt dat iemand niet over zijn suïcidale gedachten wil praten, luister dan goed naar de Geest om te weten wat u moet doen. U krijgt wellicht de ingeving om gewoon bij die persoon te blijven totdat hij of zij wel wil praten.

Blijf bij de persoon en zoek hulp. Als iemand u laat weten dat hij of zij suïcidaal is, blijf dan bij die persoon en laat ze met u praten over de problemen. Als ze spreken over specifieke methoden en een bepaalde tijd voor de zelfmoord, help ze dan om een hulplijn te bellen of met een eerstelijnspsychiater in contact te komen.

Sommigen mensen benemen zich van het leven of ze nu alarmsignalen hebben afgegeven of niet. Als gezinsleden en vrienden te maken hebben met de aangrijpende ervaring van zelfmoord door een dierbare, beleven ze vaak diep, intens en ingewikkeld verdriet. De volgende reacties kunnen daar deel van uitmaken:

• Schaamte en het gevoel gestigmatiseerd te worden

• Schok en ongeloof

• Boosheid, opluchting of schuldgevoelens

• De doodsoorzaak verzwijgen

• Sociale isolatie en verstoring van gezinsrelaties

• Actieve tot zelfs obsessieve betrokkenheid bij de preventie van zelfdoding

• Een allesoverheersend verlangen om het waarom te begrijpen

• Zich in de steek gelaten en afgewezen voelen

• De overledene, zichzelf, anderen en God de schuld geven

• Toenemende gedachten aan zelfmoord of gevoelens van zelfvernietiging

• Veel stress op feestdagen en de sterfdag van de overledene⁷

Afbeelding

woman sitting on bench

Oordeel niet. Hoewel zelfmoord een ernstige zaak is, zegt ouderling M. Russell Ballard van het Quorum der Twaalf Apostelen ook: ‘Wij kennen uiteraard niet alle omstandigheden van een zelfmoord. Alleen de Heer kent de details en Hij zal een oordeel vellen over onze daden hier op aarde. Volgens mij neemt Hij bij het oordeel alles in overweging: onze genetische en chemische samenstelling, onze mentale toestand, onze intellectuele vermogens, de leringen die we hebben gekregen, de tradities van onze vaders, onze gezondheid enzovoort.’⁸

Vergun en respecteer iedereen zijn eigen unieke rouwproces. Mensen rouwen op verschillende manieren daar hun relatie tot de overleden persoon anders is dan die van anderen. Bevestig en eer daarom ieders eigen manier van rouwen.

Als dierbaren ons verlaten kunnen we sterke, zelfs overweldigende emoties ervaren. Hartenleed voelen wil echter niet zeggen dat er niet genoeg geloof is. De Heiland heeft gezegd: ‘Gij zult in liefde met elkaar leven, zodat gij zult wenen om het verlies van hen die sterven’ (LV 42:45). Verdriet is een teken van liefde voor onze overleden dierbaren en van wat die relatie voor ons betekent.

Om hulp vragen. Als u rouwt, kunt u het gevoel hebben dat het u teveel is. Om hulp vragen kan anderen gezegende kansen bieden om u lief te hebben en te dienen. Toelaten dat zij u helpen kan niet alleen voor u maar ook voor hen een genezend en versterkend effect hebben.

Houd contact. Sommige mensen rouwen alleen en kunnen dan geïsoleerd raken, dus houd contact met uw familie en vrienden. Neem regelmatig contact met uw rouwende familieleden en vrienden op, en bied uw hulp aan, want zij komen misschien niet naar u toe.

Vertrouw op de Heiland. Uiteindelijk is de Heiland de bron van genezing en gemoedsrust. ‘Zijn verzoening maakt het […] mogelijk om Hem aan te roepen die al onze zwakheden ervaren heeft en die ons de kracht kan geven om de last van het leven te dragen. Hij kent ons lijden en Hij staat voor ons klaar. Net als de barmhartige Samaritaan zal Hij onze wonden verbinden en voor ons zorgen als Hij ons gewond langs de weg aantreft (zie Lukas 10:34).’⁹

Laten we beseffen dat we allemaal volkomen op de Heer Jezus Christus en zijn verzoening moeten vertrouwen, terwijl wij ons deel doen. Laten wij, met dat nederig besef, onze familieleden en vrienden die in nood verkeren proberen te begrijpen, in liefde de helpende hand toesteken en samen meer geloof en vertrouwen ontwikkelen in de Heiland, die zal terugkeren en ‘alle tranen van hun ogen afwissen, en de dood zal niet meer zijn, noch rouw, noch geklaag, noch [pijn] zal er meer zijn (Openbaring 21:4).’