Seminelí
‘Iuniti 8: ‘Aho 1, 2 Nīfai 26–27


‘Iuniti 8: ‘Aho 1

2 Nīfai 26–27

Talateú

Naʻe tomuʻa mamata ‘a Nīfai ki he ‘aʻahi ‘a Sīsū Kalaisi ki he ongo ‘Ameliká mo e fakaʻauha ‘e hoko ki hono kakaí. Naʻe tomuʻa mamata foki ‘a Nīfai kiate kinautolu te nau moʻui ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí peá ne fakatokanga kiate kinautolu, ke nau tokanga telia ‘a e loto-hīkisiá, ngaahi kautaha fufuú, mo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá. Naʻe fakakau ‘e Nīfai ‘a e ngaahi kikite ‘a ‘Īsaia ki hono Toe Fakafoki Mai ‘o e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí, ke fakatātaaʻi mai ‘a e founga ‘e teuteu ai ‘e he ‘Eikí ha hala ke tau ikunaʻi ai ‘a e ngaahi nunuʻa ‘o e fai angahalá mo e hē mei he moʻoní.

2 Nīfai 26

ʻOku kikite ʻa Nīfai ʻo kau ki he ngaahi ʻaho fakaʻosí pea fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi

Kuó ke ‘i ha feituʻu nai naʻe hoko ai ha mofuike, pe mana mo ‘uhila lahi, pe ha ngaahi meʻa faka‘auha kehe pe te ke sio ‘i ha ngaahi tā pe vitiō ‘o ha ngaahi meʻa pehē? Naʻe mamata ‘a Nīfai ki he ngaahi ‘aho fakaʻosí ‘a ia ‘e hoko mai ai ki he kakai ‘o e māmaní ‘a e “ngaahi mana, mo e ngaahi tapa ‘a e ‘uhilá, mo e ngaahi mofuike, mo e ngaahi faʻahinga fakaʻauha kotoa pē” (2 Nīfai 26:6). Ko e hā ha meʻa ‘okú ke fakakaukau ki ai ‘i hoʻo lau ‘o kau ki he “houhau ‘o e ‘Eikí” (2 Nīfai 26:6) pe ko e “ngaahi tautea ‘a e ‘Otuá” (2 Nīfai 25:3)? Ko e taumuʻa ‘o e ngaahi tautea ‘a e ‘Otuá ke tāpuekina ‘a ‘Ene fānaú—ke ngaohi ‘a e kau angahalá ke nau fakatomala mo maluʻi ‘a e kau māʻoniʻoní. Naʻe kikiteʻi ‘e Nīfai ‘i he 2 Nīfai 26:1–11, ‘a e ngaahi fakaʻauha ‘e hoko kimuʻa ‘i he hāʻele mai ‘a Sīsū Kalaisi ki he ongo ‘Ameliká pea mo hono fakaʻauha ‘o hono kakaí koeʻuhí ko ‘enau fai angahalá. Lau ‘a e 2 Nīfai 26:8–9, pea kumi ki he ngaahi tāpuaki naʻe pehē ‘e Nīfai ‘e hoko mai ki hono ngaahi hako māʻoniʻoní. Hili ia peá ke lau ‘a e 2 Nīfai 26:12–13, pea kumi ki he ngaahi talaʻofa naʻe fai mai kiate kitautolu ‘i heʻetau ngāue ʻaki ‘etau tui kia Sīsū Kalaisí.

  1. ‘Oku fakahā mai ‘e Sīsū Kalaisi Ia kiate kinautolu ‘oku nau ngāue ʻaki ‘enau tui kiate Iá pea nau kātaki ‘i he māʻoniʻoní. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá hoʻo ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    1. ‘Oku fakahā fēfē mai ‘e Sīsū Kalaisi Ia kiate kinautolu ‘oku nau ngāue ‘aki ‘enau tui kiate Iá? (Vakai, 2 Nīfai 26:13.)

    2. Kuó ke fakamoʻoniʻi pe ko haʻo aʻusia fēfē ‘a e niʻihi ʻo e ngaahi fakahā ko ‘eni ‘o Sīsū Kalaisí?

Naʻe kikiteʻi ‘e Nīfai ‘i he 2 Nīfai 26:14–19, ‘e ‘omi ‘a e Tohi ‘a Molomoná ‘o ka hili hono fakavaivaiʻi hono kakaí mo e hako ‘o hono ngaahi tokouá ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí koeʻuhí ko ‘enau taʻe tuí. Naʻá ne fakamatalaʻi ‘i he 2 Nīfai 26:20–22, hono tokolahi ‘o e kakai ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí te nau fonu ‘i he hīkisiá, pea nau faka‘ikaiʻi ‘a e ngaahi mana ‘a e ‘Otuá, pea nau falala ki honau potó mo ‘enau ‘ilo ‘anautolu peé. Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke mamata ai ‘i ha ngaahi sīpinga ‘o hono fakahoko ‘o e kikite ‘a Nīfaí?

Naʻe fakatokanga mai ‘e Nīfai kiate kitautolu, ‘oku ngāue ʻaki ‘e he tēvoló ‘a e hīkisiá, mānumanú mo e ngaahi ngāue fufuú ke maumauʻi pe fakaʻauha kitautolu. Fakaʻilongaʻi ‘i hoʻo folofolá ‘i he 2 Nīfai 26:22, ‘a e founga ‘oku feinga ai ‘a Sētane ke haʻi kitautolú. Ko e filo vavaé ko ha tupenu tu‘oni valevale ia ‘oku faingofua pē hono motuhí. Neongo iá, ko e taimi ‘oku takai fakataha ai ha ngaahi tu‘oni filo lahí, ‘oku nau hoko leva ko ha afo mālohi. Lau ‘a e 2 Nīfai 26:32, pea fakatokangaʻi ‘a e ngaahi fakatātā ‘o e ngaahi “ngāue ‘o e fakapoʻulí” ‘a ia kuo fekau ‘e he ‘Otuá ke tau fakaʻehiʻehi mei aí. Fakalaulauloto ki he hoko ha kiʻi tu‘oni filo ‘e taha ko ha “afo mālohí” ‘i he 2 Nīfai 26:32.

  1. Fakakaukau ‘okú ke akoʻi ki haʻo kaungāmeʻa ‘a e founga ke ne fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi tauhele ‘a e tēvoló (Sētane). Fakaʻaongaʻi ‘a e 2 Nīfai 26:20–22, 32, peá ke hiki ha palakalafi ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘o kau ki he founga ‘oku feinga ai ‘a e tēvoló ke haʻi kitautolú. Fakatokangaʻi makehe ‘i he 2 Nīfai 26:22 ‘a e founga oku ngāue ʻaki ai ‘e he filí ‘a e ngaahi filo vavaé kae ‘oua kuó ne haʻi ‘a e tokotaha ‘okú ne feinga ke haʻí ‘aki ha ngaahi afo mālohi ange, pea ʻoange ai ha fakatātā ki ai.

Naʻe mamata ‘a Nīfai ki he fakaʻauha ‘oku fakatupu ‘e he filí peá ne fakatokanga mai ki he ngaahi tauhele mo e mālohi ‘o Sētané ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí. ʻI hono fehangahangai ‘a e ngaahi ngāue ‘o e fakapoʻuli ‘a Sētané, naʻe akoʻi ai ‘e Nīfai ‘a e ‘ofa ‘a e ‘Otuá ki he kakai kotoa pē pea ko ‘Ene taumuʻá ke fakahaofi ‘a kinautolu kotoa pē ‘e haʻu kiate Iá. Lau ‘a e 2 Nīfai 26:23–24, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ‘oku nau fakamatalaʻi ‘a e anga ‘o e ngāue ‘a e ‘Otuá ki Heʻene fānaú. Fakatatau ki he 2 Nīfai 26:24, ko e hā ‘a e taumuʻa ‘a e ‘Otuá ki he meʻa kotoa pē ‘okú Ne faí? Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ‘okú ne akoʻi mai ‘a e tokāteline ko ‘ení: ʻOku fai ‘e he ‘Eikí ‘a e meʻa kotoa pē koeʻuhí ke ‘aonga ki he māmaní.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ‘Oku tokoniʻi fēfē koe ‘e he mahino ko ia ‘oku fai ‘e he ‘Eikí ‘a e meʻa kotoa pē ke ‘aonga ki he māmaní, ke fakatupulaki ai hoʻo tui ki heʻetau Tamai Hēvaní mo ʻoatu ha melino mo ha fakapapau he moʻui ko ‘ení?

Lau vave pē ‘a e 2 Nīfai 26:25–28, 33, peá ke fakaʻilongaʻi ‘a e taimi kotoa pē ‘e ‘asi ai ‘a e ngaahi foʻi lea ko e kotoa pē, ha taha, mo e ‘ikai ha taha. Hili ia peá ke foki ‘o toe lau ‘a e ngaahi veesi ko iá, ‘o tokanga makehe ki he ngaahi foʻi lea ko ‘ení mo e anga hono akoʻi ‘e Nīfai ‘oku ʻofa ‘a e ‘Eikí ‘i he kakai kotoa pē peá ‘okú Ne fakaafeʻi ‘a e kakai kotoa pē ke nau haʻu kiate Ia ‘o maʻu ‘Ene fakamoʻuí. Fakalaulauloto ki he founga ‘oku liliu ai ‘e he tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ‘a e anga ‘o hoʻo vakai ki he ngaahi fekaú, ngaahi tuʻutuʻuní, mo e kakai kehé.

  1. Lau ‘a e 2 Nīfai 26:29–31. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha ‘ulungaanga ‘e ua pe tolu ‘o e ngāue fakataulaʻeiki kākā ‘oku fokotuʻu mai ‘i he veesi 29, hili ia peá ke tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    1. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘okú ke pehe ai ‘oku fakatupu maumau ‘a e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ki he Siasí?

    2. Fakatatau ki he 2 Nīfai 26:30, ‘oku taʻofi fēfē ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

      ʻĪmisi
      Tohi Tapú ‘i ha ngaahi lea kehekehe

2 Nīfai 27:1–23

ʻOku kikiteʻi ʻe Nīfai ʻa hono ʻomai ʻo e Tohi ʻa Molomoná

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ‘Okú ke ‘iloʻi fēfē (pe ko e hā ‘okú ke tui ai) ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ‘a e ‘Otuá?

Naʻe fakahā fakaikiiki mai ‘e he ‘Eikí ki he palōfita ko ʻĪsaiá ‘a e anga hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná, ‘a ia na‘e tohi ‘e Nīfai ‘i he 2 Nīfai 27. Hili hono kikiteʻi ‘e ʻĪsaia ‘e fonu ʻi he fai angahalá ‘a e kakai tokolahi ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí pea nau fakafisingaʻi ‘a e kau palōfitá, naʻá ne akoʻi leva ‘e fakahā mai ‘e he ‘Otuá ha tohi ‘o e ngaahi tohi fakakuonga muʻá (vakai, 2 Nīfai 27:1–7). Lau ‘a e 2 Nīfai 27:12–14, pea kumi ki he meʻa ‘e fai ‘e he ‘Eikí ke fokotuʻu maʻu hono moʻoni ‘o e tohi ‘e ‘omi ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí.

Ko e founga ‘e taha naʻe fokotuʻu ai ‘e he ‘Eikí hono moʻoni ‘o e Tohi ‘a Molomoná, ko ‘Ene tuku ha niʻihi kehe ke nau fakamoʻoni ki he ʻū lauʻi peleti koulá. Naʻe fili ‘a ‘Ōliva Kautele, Tēvita Uitemā, mo Mātini Hālisi ke nau hoko ko e Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Tolú pea ‘oku lau ki ai ‘i he 2 Nīfai 27:12. (Vakai, “Ko e Fakamoʻoni ‘a e Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Tolú” ‘i he konga ki muʻa ‘o e Tohi ‘a Molomoná.)

Ko e “tokosiʻi” ‘oku lau ki ai ‘a e 2 Nīfai 27:13 ‘oku kau ki ai ‘a e Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Valú (vakai, “Ko e Fakamoʻoni ‘a e Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Valú” ‘i muʻa ‘i he Tohi ‘a Molomoná). Fakakaukau ke ke fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ko e “kau fakamoʻoni tokolahi ‘o fakatatau mo ia ‘okú ne ‘afioʻi ‘oku leleí” ‘i he 2 Nīfai 27:14. ‘I hoʻo maʻu mo fakahā hoʻo fakamoʻoni ki he Tohi ‘a Molomoná, ‘okú ke hoko ai foki ko ha fakamoʻoni ki hono moʻoni ‘o e tohi ko iá. Te ke lava ‘o hiki ho hingoá ‘i he tafaʻaki ‘o e 2 Nīfai 27:14 ‘i hoʻo hoko ko e tokotaha ‘o e kau fakamoʻoni kehe ko ‘eni ki hono moʻoni ‘o e Tohi ‘a Molomoná.

Naʻe lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ‘o kau ki heʻene fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

“ʻOku ou fakamoʻoniʻi he ‘ikai lava ha taha ‘o aʻu ki he tui kakato ‘i he ngāue ko ‘eni ‘o e ngaahi ‘aho kimui ní—‘o maʻu hono kakato kotoa ‘o e melino mo e fiemālie ‘i hotau ngaahi taimi ko ‘ení—kae ‘oua kuó ne tali hono fakalangi ‘o e Tohi ‘a Molomoná mo e ‘Eiki ko Sīsū Kalaisí, ‘a ia ‘okú ne fakamoʻoniʻí. 

“ʻOku ou kole atu, ko ʻeku fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná mo ia kotoa ʻokú ne ʻomí, ʻoku fai ia he ʻahó ni ʻi heʻeku fuakavá mo hoku lakangá, ke lekooti ia ʻe he kakai he māmaní mo e kau ʻāngelo ʻi he langí. … ‘Oku ou fie maʻu ke matuʻaki mahino ʻaupito ko e taimi te u tuʻu ai ʻi he ʻao ʻo e fakamaauʻanga ʻo e ʻOtuá, ne u ʻosi fakahaaʻi ki māmani, ʻi he lea fakahangatonu taha ne u lava ke maʻú, ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná pea naʻe maʻu ia ʻi he founga ne pehē ʻe Siosefa naʻe maʻu aí, pea naʻe foaki mai ia ke ne ʻomi ha fiefia mo ha ʻamanaki lelei ki he kau faivelengá lolotonga e ngaahi faingataʻa ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní” (“Malu Maʻá e Laumālié,” Liahona, Nōvema 2009, 89–90).

Fakakaukau ki ha meʻa te ke lava ‘o fai ke fakamālohia hoʻo tui ki hono moʻoni ‘o e Tohi ‘a Molomoná.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ha meʻa te ke fai he taʻú ni ke fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki hono moʻoni ‘o e Tohi ‘a Molomoná.

‘E fie maʻu ke ke vakai ki he Siosefa Sāmita—Hisitōliá, ‘a ia ‘oku ‘i he Mataʻitofe Mahuʻingá ke fakakakato ‘a e ‘ekitivitī ‘i laló. Lau ‘a e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:63–65, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e niʻihi ‘i he fakamatalá. Hili ia pea lau ‘a e ngaahi veesi mei he 2 Nīfai 27 ‘i he saati ‘i laló, pea fakahoa ha hingoa ki he seti veesi takitaha.

  1. Sālesi ‘Anitoni

  2. Siosefa Sāmita

  3. Māteni Hālisi

ʻĪmisi
Book of Mormon and ancient characters

‘Oku ‘uhinga ‘a e ngaahi foʻi lea ko e ngaahi mataʻitohí ‘i he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:63–65 ki he ngaahi mataʻitohi ‘i he lea faka-ʻIsipite foʻou naʻe hiki tatau pea liliu ‘e Siosefa Sāmita mei he ʻū lauʻi peleti koula naʻe fakahā ‘e Māteni Hālisi kia Palōfesa Sālesi ‘Anitoní. Naʻe hoko ‘a Sālesi ‘Anitoni ko ha faiako ‘i he Kolisi Kolomupiá pea ko e tangata ia naʻe ongoongoa ‘i heʻene ‘ilo ki he ngaahi lea fakakuongamuʻá. Hili haʻane fakahā mo fakamoʻoniʻi ‘i he tohi naʻe totonu hono liliu ‘e Siosefa Sāmita ‘a e ngaahi mataʻitohí, naʻe toe haehae ‘e Palōfesa ‘Anitoni ‘ene tohi fakamoʻoni ki he liliú ‘i he hili hono fakahā ange ‘a e founga fakaofo naʻe maʻu ai ‘a e ʻū lauʻi peletí. Naʻá ne fakahā ange te ne lava ‘o liliu ia. Ka ‘i he fakahā ange ‘e Māteni Hālisi ‘oku fakamaʻu ha ʻū lauʻi peleti ‘e niʻihi, naʻe pehē ange leva ‘e Palōfesa ‘Anitoni ‘e ‘ikai te ne lava ‘o lau ha tohi kuo fakamaʻu. Fakatatau ki he 2 Nīfai 27:16, ko e hā ha meʻa ‘oku tau ‘iloʻi ‘o kau ki he taumuʻa ‘a Sālesi ‘Anitoni ki ha‘ane liliu ‘a e ʻū lauʻi peletí?

Lau ‘a e 2 Nīfai 27:20–23, pea fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ‘oku toutou ngāue ʻaki ‘i he veesi 20 mo e 21.

  1. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e founga kuo fakapapauʻi ai ‘e he meʻa kuó ke ako ‘i he 2 Nīfai 27:1–23 ‘oku lava ke fakahoko ‘e he ‘Eikí ‘Ene ngāué. (Kapau ‘okú ke fie maʻu ha fakamatala lahi ange ‘o kau ki hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná, vakai, T&F 20:8–12.)

Te ke lava ‘o hiki ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení ki hoʻo folofolá:ʻOku hoko hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná ko e taha ia ‘o e ngaahi founga ‘e fakahoko ai ‘e he ‘Otuá ‘Ene ngāué ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ‘Oku fakamālohia fēfē hoʻo fakamo‘oni ki he tohí mo hono fatongia ‘i hono Toe Fakafoki Mai ‘o e Siasi ‘o e ‘Eikí, ‘i hono fakahoko ‘o e kikite mei he kuonga muʻá ki he Tohi ‘a Molomoná?

2 Nīfai 27:24–35

‘Oku kikiteʻi ‘e Nīfai ‘a e ngaahi lelei ‘o hono toe fakafoki mai ‘o e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Ko Siosefa Sāmita ‘i he Vao ‘Akau Tapú

Naʻe fili ‘e he ‘Otuá ha talavou ko hono hingoá ko Siosefa Sāmita ke ne hoko ko e palōfita ‘o hono Toe Fakafoki Mai ‘o e Ongoongoleleí pea fakahoko ‘Ene ngāue fakaofó ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí. Ko e “ngāue fakaofo” ‘oku lau ki ai ‘a e folofolá ko hono Toe Fakafoki Mai ia ‘o e ongoongolelei ‘a Sīsū Kalaisí, ‘a ia ‘oku kau ai hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná. Lau ‘a e 2 Nīfai 27:25–26, pea fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea “ngāue fakaofo mo fakaʻuliá,” pea kumi ki he ngaahi tuʻunga naʻe hoko ‘i he taimi naʻe kamata ai ‘e he ‘Eikí ‘a e ngāue fakaofo ko ‘ení. Fakalaulauloto ki he founga ne tokoni ai ‘a e Tohi ‘a Molomoná mo hono Toe Fakafoki Mai ‘o e Ongoongoleleí ke ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tuʻunga ko iá.

Lau ʻa e 2 Nīfai 27:29–30, 34–35, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi tāpuaki kuo hoko mai koeʻuhí ko hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná mo hono Toe Fakafoki Mai ‘o e ongoongoleleí. ʻE ‘omi ‘e he Tohi ‘a Molomoná mo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí ‘a e fiefia mo e ‘ilo kiate kinautolu ‘oku nau ako ki ai mo tali iá.

  1. Hiki hoʻo tali ki he fehuʻi ko ‘ení ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Kuo hoko fēfē hono Toe Fakafoki Mai ‘o e ongoongoleleí, ‘a ia ‘oku kau ai hono ‘omi ‘o e Tohi ‘a Molomoná, ko ha “ngāue fakaofo” ‘i hoʻo moʻuí?

  2. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘aho ní ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e 2 Nīfai 26–27 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: