Seminelí
‘Iuniti 16: ‘Aho 4, ʻAlamā 14–16


‘Iuniti 16: ‘Aho 4

ʻAlamā 14-16

Talateú

Naʻe tui pea fakatomala ha niʻihi ‘o e kakai ‘i ‘Amonaihaá, kau ai ‘a Sisolome, hili ‘enau fanongo ki he malanga ‘a ‘Alamā mo ‘Amulekí. Naʻe ‘ita ha niʻihi ia pea nau fakatupu hano ‘ave ‘o ‘Alamā mo ‘Amuleki ‘o tuku pōpula. Naʻe kapusi ‘e he kakai fai angahala ‘o ‘Amonaihaá ‘a e kakai naʻe tuí pea nau tutu honau ngaahi uaifí mo ‘enau fānaú. Naʻe hili ha ngaahi ‘aho lahi pea fakahaofi ‘e he ‘Eikí ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki mei he fale fakapōpulá pea fakaʻauha ʻa e kau taki fai angahala ‘o ‘Amonaihaá. Naʻe faingataʻaʻia fakasino mo fakalaumālie ‘a Sisolome ‘i Saitome. Naʻá ne fakahā kia ‘Alamā ‘a ‘ene tui kia Sīsū Kalaisí pea fakamoʻui ia. Naʻe fakaʻauha ‘e ha kau tau ‘o e kau Leimaná ‘a ‘Amonaihā ‘i hono fakahoko ‘o ha kikite. Naʻe tokoniʻi ‘e he fakahinohino fakapalōfita ‘a ‘Alamaá ʻa e kau tau Nīfaí ke nau taʻofi ‘a e ‘oho mai ‘a e kau Leimaná. Naʻe fakamālohia ‘e ‘Alamā mo ‘Amuleki, mo ha tokolahi kehe ‘a e Siasí ‘i he fonua kotoa ‘o e kau Nīfaí.

ʻĪmisi
Ko ‘Alamā mo ‘Amuleki ‘i he fale fakapōpulá

ʻAlamā 14

‘Oku tuku pōpula ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki pea kapusi pe tutu ‘a e kakai tuí.

Fakakaukau ki ha meʻa ne hoko naʻá ke mamata pe fanongo ai ‘o kau ki hano ngaohi koviʻi ha taha naʻe ‘ikai haʻane kovi ‘e ha tokotaha kehe—pe ko hano fakatangaʻi ha taha koeʻuhi ko ʻene tuí, hangē ko ‘ení. Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

  • Ko e hā haʻo ongo ki he tokotaha naʻe faingataʻaʻiá?

  • Ko e hā haʻo ongo ki he tokotaha naʻá ne fai hono fakamamahiʻí?

  • ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ‘oku hoko ai he taimi ʻe niʻihi ‘a e ngaahi meʻa kovi ki ha kakai ‘oku taʻehalaia pe māʻoniʻoní?

Lau ‘a e ʻAlamā 14, peá ke fakafekauʻaki ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení mo e ngaahi meʻa naʻe hoko kia ‘Alamā mo ‘Amulekí.

Lau ‘a e ʻAlamā 14:1–10, pea kumi ke ‘iloʻi pe ko hai naʻe faingataʻaʻiá mo e founga naʻa nau faingataʻaʻia aí. Hili ia peá ke fakakakato ‘a e saati ko ‘ení:

Ko hai naʻe Faingataʻaʻiá?

Naʻe Founga Fēfē ‘Enau Faingtaʻaʻiá?

Hangē ko ia kuo tohi ‘i he ʻAlamā 14:10, ko e hā ‘a e meʻa naʻe loto ‘a ‘Amuleki ke faí? Lau ‘a e ʻAlamā 14:11, pea kumi ki ha foʻi moʻoni te ne lava ‘o tokoniʻi ha taha ‘oku faingataʻa ke mahino kiate ia ‘a e ‘uhinga ‘oku fakangofua ai ‘a e kau fai angahalá he taimi ‘e niʻihi ke nau fakamamahiʻi ‘a kinautolu ‘oku taʻehalaiá pe māʻoniʻoní.

Ko e founga ‘eni ‘e taha ‘oku lava ai ‘o fakamahinoʻi ha foʻi moʻoni mei he ʻAlamā 14:11 ko hono: Fakangofua ‘e he ‘Eikí ke faingataʻaʻia ‘a e māʻoniʻoní ‘i he nima ‘o e kau angahalá koeʻuhi ke totonu ‘ene tauteá. Naʻe fakahā kia Alamā, ‘oku maʻu ‘e he ‘Eikí kiate Ia “‘i he nāunau” (ʻAlamā 14:11) ‘a kinautolu ‘oku maté. Naʻe akonaki ‘a Palesiteni Henelī B. ‘Aealingi ‘o e Kau Palesitenisī ‘Uluakí ‘i ha mahino ‘oku taʻengatá ‘o kau ki he meʻa naʻe hoko ko ‘ení ‘o ne pehē: “Naʻe tuku kia ʻAmuleki ‘a e tāpuaki ke ne sio ki he angalelei mo taʻe filifilimānako ‘a e ‘Otuá ‘i ha meʻa fakamamahi ne hoko” (“Amulek: The Blessings of Obedience,” ʻi he Heroes from the Book of Mormon [1995], 110).

Lau ‘a e ʻAlamā 60:12–13, pea f akafekauʻaki ia ki he ʻAlamā 14:10–11. ‘Oku tau ako ‘oku kau ‘i he ngaahi ‘uhinga ‘oku tuku ai ke faingataʻaʻia ʻa e kau māʻoniʻoní koeʻuhi ke fakamaʻu ‘enau fakamoʻoní ‘aki ‘enau moʻuí (vakai, T&F 135:3) pea tuʻu ‘o hoko ko e kau fakamoʻoni ke talatalaakiʻi ‘a e kau angahalá.

‘Oku lava ke hoko ko ha tefitoʻi moʻoni faingataʻa ke mahino kiate kitautolu ‘a e tefitoʻi moʻoni ‘o e tuku ‘e he ‘Otuá ke faingataʻia ‘a e māʻoniʻoní. Fakakaukau ki he lea ko ‘eni naʻe fai ‘e Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo, ke mahino lahi ange ‘a e ‘uhinga ‘oku tuku ai ‘e he ‘Otuá ke ngāue ʻaki ʻe he kakaí ‘a ‘enau tauʻatāina ke filí, neongo ‘enau fai ai ‘a e ngaahi fili ‘oku halá:

ʻĪmisi
Palesiteni Spencer W. Kimball

“Kapau te tau pehē ko e kakato ‘o e moʻuí ‘a e moʻui fakamatelié, ‘e fakamamahi ‘aupito ‘a e hoko mai ʻa e mamahí, loto-mamahí, ‘a e taʻe malava ha meʻá, mo e fuonounou ‘a e moʻuí. Ka ʻo kapau te tau vakai ki he moʻuí ko ha meʻa ‘oku taʻengata ʻa ia ‘oku aʻu atu ki he moʻui ‘i he maama fakalaumālie ‘i muʻá pea ki he taʻengatá hili ʻa e maté, te tau lava ‘o fakamahinoʻi ai ‘a e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku hokó. …

“… Kapau naʻe maluʻi ‘a e kakai māʻoniʻoni kotoa pē pea fakaʻauha ‘a e kau fai angahalá, ‘e taʻe ʻaonga ‘a e polokalama kotoa ‘a e Tamaí pea ngata mo e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ‘o e ongoongoleleí, ko e tauʻatāina ke filí. ‘E ‘ikai ke toe ‘i ai ha tangata te ne moʻui ‘o fakatatau ki he tuí” (Ngaahi Akonaki ‘a e Kau Palesiteni ‘o e Siasí: Sipenisā W. Kimipolo [2006], 18).

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ‘a e founga kuo tokoniʻi ai koe ‘e he ngaahi moʻoni naʻá ke ako ‘i he ʻAlamā 14:11 mo e lea ‘a Palesiteni Kimipoló ke mahino kiate koe ‘a e ‘uhinga ‘oku tuku ai ‘e he ‘Otua he taimi ‘e niʻihi ‘a e kau māʻoniʻoní ke nau faingataʻaʻia ‘i he nima ‘o e kau angahalá.

Lau ‘a e ʻAlamā 14:12–13, pea kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ‘e ‘Alamā kia ‘Amuleki ke tokoniʻi ia ke ne kātakiʻi ‘a e ngaahi faingataʻa naʻá na fepaki mo iá. ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ʻuhinga naʻe lava ai ‘e ‘Alamā ‘o tali ai ia ‘i ha loto falala lahi peheé?

Lau ‘a e lea ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā Lisiate G. Sikoti ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá, ke tokoni ke mahino kiate koe ‘a e meʻa naʻe akoʻi ‘e ‘Alamā kia ‘Amuleki ‘o kau ki he falala ki he ‘Eikí: “Ko e moʻui ko ‘ení ko ha ako ia ki he falala ‘oku tautakele- falala kia Sīsū Kalaisi, falala ki Heʻene ngaahi akonakí, falala ki hotau mālohí ‘o fakatatau ki hono tataki kitautolu ‘e he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau talangofua ki he ngaahi akonaki ko ia te tau maʻu ai ‘a e fiefia he taimí ni mo e fiefia ‘i he moʻui taʻengatá ‘a ia ‘oku hiliō ‘i he meʻa kotoa pē. Ko hono ‘uhinga ‘o e falalá ko e talangofua loto-fiemālie ia ‘o ‘ikai ‘tomuʻa iloʻi ‘a e ikuʻangá mei he kamataʻangá (vakai, Lea Fakatātā. 3:5–7). Kuo pau ke mālohi mo tolonga fuoloa ange hoʻo falala ki he ‘Eikí ‘i hoʻo falala ki hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi meʻa kuó ke aʻusiá kae toki lava ke ‘i ai hano fua” (“Trust in the Lord,” Ensign, Nov. 1995, 17).

‘E tokoni kapau te ke fakamamafaʻi ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení ‘aki haʻo hiki ‘i he tafaʻaki ‘o e ʻAlamā 14:12–13 ‘i hoʻo folofolá, ‘a e: Ko e taimi ko ia ‘oku tau falala ai ki he ‘Eikí, ‘okú Ne poupouʻi kitautolu ‘i hotau ngaahi faingataʻaʻiá.

  1. Fili ha meʻa ‘e taha pe lahi ange ‘i he ngaahi meʻa ko ‘ení, peá ke fakamatalaʻi ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e founga ‘oku lava ai ‘e he tefitoʻi moʻoni kuó ke toki hiki ki hoʻo folofolá ‘o tokoniʻi ‘a e fakafoʻituituí pe niʻihi ‘oku fakamatalaʻi aí:

    1. Naʻe tokolahi ha kau vaʻinga ‘i ha timi sipoti ‘a e kau talavoú naʻa nau fakaʻehiʻehi meiate ia pea nau manukiʻi fakahāhā ia koeʻuhí ko ‘ene tauhi pau ki he ngaahi tuʻunga moʻui ‘o e ongoongoleleí. Naʻe hangē kuo nau ‘osi fakakaukauʻi pē ‘e kinautolu ia ke nau palani ha ngaahi ‘ekitivitī ke nau fai ‘i he hili ‘enau ako sipotí ‘a ia ‘oku nau ‘iloʻi ‘e ‘ikai fie kau mai ia ki ai koeʻuhí ko e ngaahi meʻa ‘okú ne tui ki aí.

    2. ʻOku tala ngāue ha finemui ki ha fale koloa ‘a ia ʻoku ngāue ai hano kaungāmeʻa lelei. ʻOku ‘ikai te ne maʻu ‘a e ngāué, pea talaange ‘e hono kaungāmeʻá kimui, naʻe talaange ʻe he pule ‘o e fale koloá ‘e ‘ikai pē te ne fakangāueʻi ‘e ia ha Māmonga.

    3. ʻI he taimi ʻoku kole ai ʻe ha talavou ki ha kulupu ‘e taha ‘o e kau talavou ‘i he ‘apiakó ke tuku ‘enau ngāue ʻaki ‘a e lea kapekapé ‘i heʻenau feohí, ʻoku nau tekelele takai holo mo fakamanamanaʻi ke fakamamahiʻi lahi ange ia kapau te ne toe fakahinohinoʻi kinautolu ‘i he meʻa ke nau lea ʻakí.

Lau ‘a e ʻAlamā 14:14–17, pea fakakaukau ki he founga naʻe hanga ai ‘e he tui ‘a ‘Alamā mo ‘Amulekí ‘o tokoniʻi kinaua ‘i he hokohoko atu ‘ena fepaki mo e faingataʻá ‘i he nima ‘o e kau taki fai angahala ‘o ‘Amonaihaá. ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ne hoko ai ‘a e ‘ikai ke na fai ha tali ki heʻenau ngaahi fehuʻi he taimi ko iá, ko e tali lelei taha pē ia ke na faí? (Vakai foki, Mātiu 27:11–14.)

‘Oku fakamatala ‘a e ʻAlamā 14:18–28 ki he anga ‘o e faingataʻaʻia ‘a ‘Alamā mo ʻAmuleki ‘i ha ngaahi meʻa lahi kimuʻa pea toki fakahaofi kinaua ‘e he ‘Otuá mo fakaʻauha ‘a e kau taki fai angahala ‘o ‘Amonaihaá. Ko hono ‘uhinga ‘o e kupuʻi lea “fengaiʻitaki ‘o honau nifó” (veesi 21) ko ‘enau ‘ūʻūtaki honau nifó ‘i heʻenau ‘itá mo ‘enau tōlilí.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e ngaahi meʻa naʻe faingataʻaʻia ai ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki ‘i he ʻAlamā 14:18–25 ‘a ia ‘e faingataʻa taha kiate koé, peá ke fakamatala ki hono uhingá. Hili ia peá ke hiki ha fakamatala ki ha meʻa ne hoko kiate koe pe ha taha ‘okú ke ‘iloʻi ‘a ia ‘oku feinga ke moʻui māʻoniʻoni, ka ‘okú ne kei fepaki pē mo e ngaahi faingataʻá.

Fakatatau ki hono tohi ‘i he ʻAlamā 14:25, ko e hā ha meʻa naʻá ne ngaohi ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki ke na kei tuʻu pē ki ‘olungá? Lau ‘a e ʻAlamā 14:26–29, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea mo e ngaahi foʻi lea ‘okú ke ongoʻi ‘oku lelei taha ‘enau fakamoʻoniʻi ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení: Kapau te tau ui ki he ‘Eikí ‘i he tui, te Ne fakamālohia kitautolu ‘i hotau ngaahi faingataʻaʻiá pea fakahaofi kitautolu ‘i Heʻene founga mo e taimi pē ʻAʻaná.

‘Oku lava ‘e he ‘Eikí ‘o ngāue ʻaki Hono mālohí mo fakahaofi koe mei he ngaahi ʻahiʻahi mo e ngaahi faingataʻá ‘i Heʻene founga mo e taimi pe ʻAʻaná. Te tau maʻu ha ivi mo ha mālohi lahi ange ke tau kātakiʻi ‘a e ngaahi faingataʻa ‘i heʻetau moʻuí kotoa ‘i he taimi ‘oku tau ako ai ke tau falala ki he finangalo ‘o e ‘Eikí.

ʻAlamā 15–16

‘Oku fakamoʻui ‘a Sisolome, ‘oku fakaʻauha ‘e ha kau tau ‘a e kau Leimaná ‘a ‘Amonaihā, ‘oku hoko atu ‘a e malanga ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki ki he kau Nīfaí.

Naʻe fononga ‘a ‘Alamā mo ‘Amuleki ki he kolo ofi mai ko Saitomé ‘i he hili ‘ena mavahe mei ‘Amonaihaá, ‘o na ‘ilo ai ‘a e kakai tui mei ‘Amonaihaá, ‘a ia naʻe kau ai ‘a Sisolome. Lau ‘a e ʻAlamā 15:3–5 ke ‘iloʻi ‘a e tuʻunga naʻe ‘i ai ‘a Sisolomé.

Fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ‘ení: Ko e hā ‘a e meʻa naʻe tupu ai ‘a e puke ‘a Sisolomé? Ko e hā ha meʻa naʻe fai ‘e Sisolome ‘o ne maʻu ai ha fiemālie mo e nongá?

Lau fakalelei ‘a e ʻAlamā 15:6–10, pea laineʻi ha kupuʻi lea ‘e ua pe tolu ʻa ia ‘oku hā mei ai naʻe tokoniʻi ‘e ‘Alamā ‘a Sisolome ke ne tokanga taha pē kia Sīsū Kalaisi mo ‘Ene Fakaleleí. Lau ‘a e meʻa naʻe hoko ko ‘eni kia ‘Eletā Siei F. Seniseni ‘o e Kau Palesitenisī ‘o e Kau Fitungofulú, koeʻuhí ke mahino kiate koe ha founga ‘e taha ‘oku lava ai ‘e he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ‘o tokoniʻi ‘a e kakaí ke nau maʻu ‘a e ‘aloʻofá ‘i he Fakaleleí.

“ʻI heʻeku kei hoko ko ha pīsopé naʻá ku mātā tonu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí ʻi he moʻui ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻa ia ne nau fai ha ngaahi maumau fono mamafá. …

“Ne ʻi ai ha talavou taautaha ʻi homau uōtí naʻe ʻeva ki ha finemui. Ne fakaʻau ʻo tōtuʻa ʻena feohí. Naʻá ne kumi faleʻi mo tokoni meiate au. Tuʻunga ʻi he vete hia ne fai maí mo hono tokoniʻi au ʻe he Laumālié pea mo ha ngaahi meʻa kehe pē, ne u taʻofi fakataimi ia mei heʻene maʻu ‘a e sākalamēnití. Naʻá ma faʻa fakataha ke fakapapauʻi ʻokú ne fakatomala moʻoni, pea hili mei ai ha taimi feʻunga, naʻá ku fakangofua leva ia ke ne maʻu ‘a e sākalamēnití.

“ʻI heʻeku tangutu mei muʻa ʻi he houalotu sākalamēniti ko iá, naʻe taki ʻeku tokangá ki he tokotahá ni ʻi heʻene taau he taimi ko iá ke maʻu e sākalamēnití. Naʻá ku fakamoʻoni ki hono ʻōʻōfaki ia ʻe he toʻukupu ʻaloʻofa, ʻofa, mo maluʻí, lolotonga hono fakamāfanaʻi hono laumālié ʻe he ivi fakamoʻui ʻo e Fakaleleí, pea toʻo atu ʻene kavengá, ʻo ne maʻu ʻa e fakamolemole, melino mo e fiefia kuo talaʻofá.” (“Toʻukupu ‘o e Maluʻí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 49).

ʻĪmisi
fefine ‘oku ala ki he pulupulu ‘o Kalaisí

‘Oku lava ‘e he kau pīsopé mo e kau taki lakanga fakataulaʻeiki kehé ‘o tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ‘a e ‘aloʻofa mo e ivi ‘oku tau fie maʻú tuʻunga ‘i he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí. Ko e hā ha fakamoʻoni ‘okú ke maʻu ‘i he ʻAlamā 15:11–12 naʻe fakatomala ‘a Sisolome peá ne maʻu ‘a e ‘aloʻofa ‘a e ‘Eikí?

Ko e tefitoʻi moʻoni ‘e taha te ke lava ‘o hiki ʻi hoʻo folofolá pe tohinoa ako folofolá mei he ʻAlamā 15:6–12 ko e: ʻE lava ‘o fakamoʻui mo fakamālohia kitautolu ‘i heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí. Fakatatau ki he ʻAlamā 15:16, 18, ʻoku hā fēfē ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ‘i he moʻui ‘a ‘Amulekí?

Naʻe fokotuʻu ‘e ‘Alamā mo ‘Amuleki ‘a e Siasí ‘i he kakai ‘o Saitomé peá na toki foki ki Seilahemala.

‘Oku tau lau ‘i he ʻAlamā 16 naʻe ‘ohofi ‘e ha kau tau ‘a e kau Leimaná ‘a e ngaahi fonua ‘o e kau Nīfaí pea nau fakaʻauha ‘a e kolo ko ‘Amonaihaá, ‘o fakahoko ai ‘a e kikite ‘a ‘Alamā mo Amuleki, kapau ‘e ‘ikai fakatomala ‘a e kakaí, ‘e fakaʻauha ‘a kinautolu (vakai, ʻAlamā 9:12). Kumi ‘i hoʻo lau ‘a e ʻAlamā 16, ke ‘iloʻi pe ko hai naʻe tafoki ki ai ‘a e kau Nīfaí ke maʻu ha tokoni mei ai koeʻuíi ke nau lava ‘o ikunaʻi ‘a e kau tau ‘a e kau Leimaná. Fakatatau ‘a e meʻa naʻe hoko ko ‘ení ki hoʻo tau mo e ngaahi fili ‘okú ke fehangahangai mo iá.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘aho ní.

    Kuó u ako ‘a e ʻAlamā 14–16 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: