2015
Ko e ʻAho Nāunauʻia ʻo Hono Toe Fakafoki Mai e Lakanga Fakataulaʻeikí
Sune 2015


Ko e ʻAho Nāunauʻia ʻo Hono Toe Fakafoki Mai e Lakanga Fakataulaʻeikí

Hono ʻikai totonu ke lahi ʻetau fakahoungaʻi hono fakafoki mai ʻe he ʻEikí Hono Siasí mo Hono lakanga fakataulaʻeikí ki he māmaní.

ʻĪmisi
Joseph Smith, Jr. and Oliver Cowdery kneeling before John the Baptist. John the Baptist has his hands placed on the head of Joseph Smith, Jr. as he restores the Aaronic Priesthood. John is depicted wearing white. There are trees and a river in the background.

Toʻo mei he Ko e Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, tā ʻe Del Parson

Ko e taimi naʻe hāʻele mai ai ʻa e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ki māmaní, ko e taha ʻo e ngaahi meʻa naʻá Ne fuofua fakahokó ko e fokotuʻu Hono Siasí. ʻOku talamai ʻe he Fuakava Foʻoú kiate kitautolu naʻe “ʻalu hake ia ki he moʻungá ke lotu, pea lotu ai pē ia ki he ʻOtuá ʻi he poó ʻo ʻaho.” Pea ʻi Heʻene hifo mai ʻi he pongipongi hono hokó, naʻá Ne ui fakataha mai ʻEne kau ākongá. “Pea naʻá ne fili ʻiate kinautolu ʻa e toko hongofulu mā toko ua, ʻa ia foki naʻá ne fakahingoa ko e kau ʻaposetolo” (Luke 6:12–13).

Naʻá Ne ʻave kimui ange ʻa Pita, Sēmisi, pea mo Sione ki he moʻungá, pea maʻu ai ʻe Pita ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, Mātiu 17:1–9; vakai foki, 16:18–19). Naʻe hoko ʻa Pita ko e tokotaha naʻá ne fatongia ʻaki hono tauhi ʻo e ngaahi kií kotoa he māmaní ʻi hono tataki ʻo e Siasí ʻi he hili ʻo e mavahe ʻa e Fakamoʻuí.

Naʻe malanga ʻaki ʻe he Kau ʻAposetoló ʻa e ongoongoleleí mo fokotuʻu ha ngaahi kolo ʻo e Siasí, ʻo nau talangofua ki he fekau ʻa e Fakamoʻuí (vakai, Maʻake 16:15). ʻI ha ngaahi meʻa lahi, naʻa nau maʻu faingamālie ke ʻaʻahi tuʻo taha pē ki he ngaahi koló, ʻa ia naʻe siʻi ai hanau faingamālie ke akoʻi pea mo fakahinohinoʻi. Naʻe ʻikai fuoloa kuo hū māmālie mai ʻa e fakakaukau fakaʻotua maté, pea naʻe liliu pe fulihi mo ha ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e tokāteline ʻa e Fakamoʻuí (vakai, ʻIsaia 24:5). Naʻe fie maʻu, ʻi he mafola ʻa e hē mei he moʻoní ke ʻave ʻe he ʻEikí ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mei māmani. Ko hono olá, naʻe fuofuoloa ʻa e ʻikai ke maʻu ʻe māmani ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe fakafoki mai ʻe he ʻEikí ʻa e ongoongoleleí koeʻuhí ke toe fokotuʻu Hono puleʻangá ʻi māmani ʻaki e ngaahi mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Manatuʻi ʻa hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

Lolotonga hono liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Tohi ʻa Molomoná pea hoko ʻa ʻŌliva Kautele ko ’ene tangata tohí, naʻá na aʻu mai ki ha talanoa he tohi 3 Nīfaí ʻo e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú ki he Hemisifia Fakahihifó. ʻI heʻena ʻilo ʻEne ngaahi akonaki fekauʻaki mo e papitaisó (vakai, 3 Nīfai 11:23–28), naʻá na fifili ki he ngaahi founga kehekehe ʻo e papitaiso naʻe fakaʻaongaʻi ʻi hona kuongá pea mo hai ʻokú ne maʻu ʻa e mafai ke fai-papitaisó.

Naʻe fakakaukau leva ʻa Siosefa mo ʻŌliva ke na fehuʻi ki he ʻEikí, ʻo lotu ʻi he vao-ʻakau ofi ki he ʻapi ʻo Siosefa mo ʻEmá. Ko e feituʻu ʻeni naʻe hoko ai ʻa e fakahā maʻongoʻonga ʻa ia naʻe hā ai ʻa Sione Papitaiso, ʻo hilifaki hono ongo nimá ki hona ʻulú peá ne pehē: “ʻI he huafa ʻo e Mīsaiá, ʻoku ou foaki kiate kimoua ʻa hoku ongo kaungā-tamaioʻeiki, ʻa e Lakanga Fakataulaʻeiki ʻo ʻĒloné, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, pea mo e ongoongolelei ʻo e fakatomalá, pea mo e papitaiso ʻi he fakaukú ke fakamolemole ʻa e ngaahi angahalá; pea ʻe ʻikai pē toe ʻave ʻeni mei māmani ʻo aʻu ki hono toe fai ʻe he ngaahi foha ʻo Līvaí ha feilaulau ki he ʻEikí ʻi he māʻoniʻoni” (T&F 13:1).

Ko ha meʻa nāunauʻia ia. ʻOku ou fakatauange ʻoku manatuʻi ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa ʻa e ʻaho 15 ʻo Mē, 1829, ʻi he hoko e meʻa toputapu ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí.

ʻOku talamai ʻe he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí kiate kitautolu “kuo pau ke ui ha tangata ʻe he ʻOtuá ʻi he kikite, pea ʻi he hilifaki ʻo e nima ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e mafaí, ke malanga ʻaki ʻa e Ongoongoleleí mo fakahoko hono ngaahi ouaú” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:5).

ʻOku ʻikai ui tavale pē ʻa e tangatá; ʻoku ui kinautolu ʻi he fakahā pea mo e kikite. ʻOku ʻi ai ha laine hangatonu ʻo e fakahaá mei he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku ui ke ngāue ʻaki e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e founga ia ʻoku puleʻi ʻaki ʻe he ʻEikí Hono Siasí, pea ko e founga ia naʻá ne ui ʻaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá.

Moʻui Taau mo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Ko e maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku ʻikai ko ha fakaʻilonga ʻo ha liliu mahuʻinga ʻi ha moʻui ʻa ha taha ʻoku hoko tavale ʻo fakatatau mo e taʻu motuʻá. Kuo pau ke tau moʻui taau mo “faivelenga ʻo aʻu ki hono maʻu ʻa e ongo lakanga fakataulaʻeikí ni” (T&F 84:33). ʻOku totonu ke tau lau fakalelei ʻa e fakapapau mo e fuakava ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻa ia ʻokú ne tuhuʻi pau mai ʻa e ngaahi tuʻunga kuo pau ke mahino mo tau loto ki ai ka tau lava ʻo tali ʻa e lakanga fakataulaʻeikí:

“Ko ia, ko kinautolu kotoa pē ʻoku maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku nau tali ʻa e fakapapau mo e fuakava ko ʻení mei heʻeku Tamaí, ʻa ia ʻoku ʻikai te ne lava ʻo maumauʻi, pea ʻoku ʻikai lava foki ke ueʻi ia.

Kae ʻilonga ia ʻe maumauʻi ʻa e fuakavá ni hili ʻene tali iá, peá ne tafoki ʻaupito mei aí, ʻe ʻikai te ne maʻu ha fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá ʻi he māmani ko ʻení, pe ʻi he maama ka hoko maí. (T&F 84:40–41).

Ko e meʻa ia ʻoku mamafa ʻaupito. Mahalo te ke fakakaukau ʻoku totonu ke holomui ʻa e kakaí mei he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ka ʻoku pehē ʻe he veesi hono hokó, “ʻE hoko ʻa e malaʻia kiate kinautolu kotoa pē ʻoku ʻikai ke nau haʻu ki he lakanga fakataulaʻeikí ni” (T&F 84:42; ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

Kapau te tau tali ʻa e lakanga fakataulaʻeikí pea moʻui taau mo ia, ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí. Ka kapau te tau maumauʻi ʻetau fuakavá pea tafoki mei hotau lakanga fakataulaʻeikí, he ʻikai ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí pe hoko ko e “kakai fili ʻo e ʻOtuá” (T&F 84:34).

ʻOku tokoni ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he fuakavá, ʻi he teuteuʻi ʻo e kau talavoú ke nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻa ia ko e lakanga fakataulaʻeiki lahi ange ʻoku maʻu ʻi he fakapapau mo e fuakava.

Ala Atu ʻi he Ngāue Tokoni

Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko ha feohiʻanga fakatokoua maʻongoʻonga—mahalo ko e feohiʻanga fakatokoua maʻongoʻonga taha ia ʻi he māmaní. Ko e feohi fakatokoua ʻi he kau lakanga fakataulaʻeikí ʻoku totonu ke lelei ange ia ʻi ha toe feohi tuku kehe pē ʻa kinautolu ʻi hotau takitaha fāmilí. Makehe mei heʻetau hoko ko e feohiʻanga fakatokouá, ʻoku hoko ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ko ha kautaha tokoni ʻoku foaki ai ʻetau moʻuí ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé mo ʻai ʻa e ngaahi meʻá ke lelei ange.

ʻOku kau ki ha kōlomu ha talavou ʻo kamata mei he taimi ʻokú ne maʻu ai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo fakanofo ko ha tīkoni pe akonaki pe taulaʻeikí. ʻOku hoko atu ʻa e feohi fakatokoua ʻo e kōlomú ʻi heʻene maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo fakanofo ko e kaumātuʻá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e ngaahi kōlomu ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe lea kimuí ni ha talavou ʻi he houalotu sākalamēnití ʻoku ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. Naʻá ne fakamatalaʻi ʻi heʻene leá naʻe kamata fakataha mo hano kaungāmeʻa ʻe toko fā ʻi he kōlomu ʻo e kau tīkoní. Naʻá ne pehē naʻe tokoni ʻenau anga fakakaumeʻa mo fepoupouakí ʻi heʻenau fehangahangai mo e faingataʻá mo ʻenau fakalakalaka ʻi he ngaahi tuʻunga ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke aʻusia ʻenau taumuʻa ke ngāue fakafaifekau taimi kakató.

ʻOku ou kau ki ha kōlomu. Ko ha kōlomu mātuʻaki makehe. ʻOku kau ai ha kau tangata mei he faʻahinga ngāue maʻuʻanga moʻui mo e taukei kotoa pē. Ka ko e taimi ʻoku mau ngāue ai ko e kōlomú, ʻoku mau taumuʻa taha pē.

Ko e taimi ʻoku loto taha ai e kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻi ha meʻa ke fai pea mo ngāue ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻoku nau ngāue ʻo fakatatau mo e finangalo ʻo e ʻEikí. Kapau he ʻikai ke felototahaʻaki kakato ʻa e kau mēmipa ʻo ha kōlomu, ʻoua te mou hoko atú. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke maluʻi ai kimoutolu ʻe he meʻa ko iá ʻi he toenga hoʻomou moʻuí.

ʻOku totonu ke maʻu ʻe he taki fakakōlomu kotoa pē ha lisi ʻo e kau mēmipa ʻo ʻene kōlomú, pea ʻoku totonu ke ne ʻiloʻi ʻa kinautolu ʻoku nau faingataʻaʻia ʻi he founga ʻoku totonu ke nau moʻui aí. Kapau ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻo e kau talavou peheé ʻoku kau ʻi he kōlomú, ʻe fokotuʻutuʻu fakahokohoko lelei ʻe he takí ʻa ʻene lisí, ʻo fakamuʻomuʻa ʻa kinautolu ʻoku fie maʻu vivili ke tokoniʻí. Pea ʻe kamata leva mo e kau mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ʻaʻahi kiate kinautolu, ʻo ʻai kinautolu ko e ngaahi kaungāmeʻa mo e ngaahi maheni ʻo e kōlomú ʻi ha founga ko ē te ne tohoakiʻi mai kinautolu ki he feohiʻangá.

ʻOku maʻu ʻe he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí ʻa e fatongia mo e tufakanga “ke fakatokanga, fakamatala, naʻinaʻi, mo akonaki, pea fakaafeʻi ʻa e kakai kotoa pē ke nau haʻu kia Kalaisi” (T&F 20:59). ʻOku mahuʻinga ʻa e ngāue ʻi he kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki heʻetau fakalakalaka ʻi heni he māmaní. Ko ia, ʻoku totonu ke lau ʻe he kau mēmipa kotoa pē ʻo e kōlomú ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení ko e konga honau tufakanga tauhi ʻi he puleʻanga ʻo ʻetau Tamai Hēvaní.

ʻOku tau ʻiloʻi kotoa ʻoku tau fehangahangai mo e faingataʻá ʻi heʻetau nofo fakataimi ʻi he matelié. Kapau he ʻikai ke tau maʻu ha tokoni ʻi heʻetau fononga ʻi he moʻuí, he ʻikai ke ʻi ai haʻatau palani pau, fakahinohino pau, pe ko ha mape fononga pau ke taki mo fakahinohinoʻi kitautolu. ʻOku tokoni ha kōlomu ʻoku lele leleí ke tau fokotuʻu ha palani mo ha mape fononga ko ē te ne fakafoki atu kitautolu ki he ʻao ʻetau Tamai Hēvaní.

ʻAi ke Ke Loto Houngaʻia

ʻOku maʻu ʻe he kau Pīsopé ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke tokangaʻi honau uōtí, kau ai ʻa e kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Ko hono moʻoní, ko e pīsopé, ko e palesiteni ia ʻo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki ʻi hono uōtí. ʻOkú ne tokoni ki he kau talavoú ke nau moʻui taau ke maʻu pea mo fakalakalaka ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pea mo teuteu ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻOkú ne tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi fatongia pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí. ʻOkú ne tokoni ke nau ako ke tauhi totonu ki he lakanga fakataulaʻeikí ʻaki ʻene ʻoange kiate kinautolu ha ngaahi ngāue ʻa ia ʻe tokoni ke nau ngāue mo tokoni ai ki he niʻihi kehé.

ʻOku fakamanatu mai ʻe he ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻoku totonu ke tau fakahoungaʻi maʻu pē ʻa e lakanga fakataulaʻeiki kuo fakafoki maí, mo hono mālohí, mafaí, mo e ngaahi fatongiá: “Ko e mālohi mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki siʻi angé, pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ke maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, pea ke ngāue ʻi he ngaahi ouau fakatuʻasinó, ʻa e mataʻitohi ʻo e ongoongoleleí, ʻa e papitaiso ʻo e fakatomalá ki he fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá, ʻo fehoanaki mo e ngaahi fuakavá mo e ngaahi fekaú” (T&F 107:20).

ʻOku ou fakatukupaaʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakaʻapaʻapaʻi e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku nau maʻú pea mo teuteu ke fakalakalaka ʻi he tuʻunga takitaha ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi heʻenau teuteu ki he ngaahi tāpuaki kehe ʻo e maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻo ngāue maʻá e ʻEikí ko e kau faifekau taimi kakato pea iku ʻo mali ʻi Hono temipale māʻoniʻoní.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha tangata anga fakamatelie ʻoku taki ʻi he Siasí ni. Ko e Siasi ia ʻo e Fakamoʻuí, pea ʻokú Ne tataki ia ʻo fou he lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻokú Ne foaki ki he kakai ʻi he māmaní koeʻuhí ke nau lava ʻo ngāue ko Hono kau fakafofonga ʻi he taki Hono Siasí mo fakahoko e ngaahi ouau toputapú. Hono ʻikai totonu ke lahi ʻetau fakahoungaʻi hono fakafoki mai ʻe he ʻEikí Hono Siasí mo Hono lakanga fakataulaʻeikí ki he māmaní.