2015
Moʻui ʻi ha Māmani Feliliuaki Vave
Sune 2015


Moʻui ʻi ha Māmani Feliliuaki Vave

Toʻo mei ha lea naʻe fakahoko ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2010.

Kapau kuo ʻai ʻe he moʻuí mo ʻene feliliuaki vavé pea mo e loto mafasia lahí ke faingataʻa hoʻo ongoʻi fiefiá, pea ta ʻoku mahalo ko ha taimi lelei ʻeni ke ke tokanga ai ki he meʻa ʻoku mahuʻinga tahá.

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf
ʻĪmisi
Illustration of airplane in storm

Tā ʻo e vakapuná © 06 photo/dollar Photo Club; taá naʻe fai ʻe David Stoker

Kuó ke heka nai ʻi ha vakapuna ʻo aʻusia e kovi ʻa e ʻeá? Ko e tefitoʻi tupuʻanga lahi taha ʻo e kovi ʻa e ʻeá ko ha liliu fakafokifā ʻi he ngaʻunu ʻa e ʻeá ʻo fakatupu ai ke tūʻulu, sīfā, pea mo vilo ʻa e vaká. Neongo ʻoku foʻu ʻa e vakapuná ke ne matuʻuaki ha kovi lahi ange ʻi ha meʻa te ke fehangahangai mo ia ʻi ha puna angamaheni, ka ʻoku kei fakatupu hohaʻa pē ki he kau pāsesé.

ʻOku mou pehē ko e hā ʻoku fai ʻe he kau pailaté ʻi he taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo e kovi ʻa e ʻeá? Mahalo ʻe pehē ʻe ha taha ako pailate ko e hiki ke oma ange ʻa e vaká ko ha founga lelei ia he te ne ʻai ke nau fakalaka vave ange ʻi he konga ʻoku kovi ai ʻa e ʻeá. Ka ʻe lava ʻo hoko ia ko ha meʻa hala ke fai. ʻOku mahino ki he kau pailate fakapalofesinalé ʻoku ʻi ai ʻa e vave lelei taha ke hū ʻaki ʻi he kovi ʻa e ʻeá ʻa ia ʻe siʻisiʻi ange ai ʻa e ngaahi nunuʻa koví. Pea ko e taimi lahi ʻe ʻuhinga ia ke holoki e vave hoʻo puná. Ko e tefitoʻi moʻoni tatau pē ʻoku fakaʻaongaʻi ki he ngaahi foʻi hula ki he oma ʻi ha hala puleʻanga.

ʻI heʻene peheé, ko ha faleʻi lelei ke kiʻi māmālie hifo, lele hangatonu, pea tokanga ki he ngaahi meʻa mahuʻingá ʻi he taimi ʻoku hoko ai ha ngaahi tūkunga ʻoku koví.

Ko e Vave ʻo e Moʻui Fakaonopōní

ʻOku ngali ko e taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo e moʻui fakaonopōní ko e vave ʻo ʻetau laká, neongo pe ko e hā ʻa e koví pe ʻū meʻa fakatutá.

Tau faitotonu; he ʻoku faingofua ke tau femoʻuekina. Te tau lava kotoa ke fakakaukauʻi ha lisi ʻo ha ngaahi ngāue te ne lava ke lomēkina ʻetau taimi tēpilé. ʻE ala fakakaukau ha niʻihi ʻoku makatuʻunga honau mahuʻinga fakafoʻituituí ʻi he lōloa ʻo ʻenau lisi ngāué.

ʻOku fakasītuʻaʻi ʻe he potó ʻa e fakatauele ke tofanga ʻi he femoʻuekina fakavalevale ʻo e moʻui fakaʻahó. ʻOku nau muimui ʻi he naʻinaʻi “ʻOku ʻi ai ha meʻa mahuʻinga ange ʻi he moʻuí ʻi heʻene vavé.”1 Ko hono fakanounoú, ʻoku nau tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻE fie maʻu ke tau feilaulauʻi ha ngaahi meʻa lelei ka tau fili ha ngaahi meʻa ʻoku lelei ange pe lelei tahá he ʻoku nau fakatupulaki ʻe kinautolu ʻa e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí mo fakamālohia hotau fāmilí.”2

ʻOku fakaiku ʻa e fekumi ki he ngaahi meʻa lelei tahá ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí—ʻa e ngaahi moʻoni [mahino] mo fakaʻofoʻofa kuo fakahā mai kiate kitautolu ʻe ha Tamai Hēvani tokanga, taʻengata, mo tokaimaʻananga.

Te U ʻIloʻi Fēfē ʻa e Meʻa ʻOku Mahuʻinga Tahá?

Te u pehē ko hotau tokolahi tahá ʻoku mahino fakanatula pē hono mahuʻinga ʻo e ngaahi meʻa mahuʻingá. Ko e meʻá pē he ʻoku faʻa takihalaʻi kitautolu ʻe ha ngaahi meʻa lahi ʻoku ngali fakatauele ange.

ʻOku ʻaonga e ngaahi nāunau kuo pākí, ngaahi maʻuʻanga tokoni kehekehe ʻi he mītiá, meʻangāue fakaʻilekitulōniká—ʻo kapau ʻe fakaʻaongaʻi totonu—ka ʻe lava ke nau hoko ko ha fakahala fakamamahi pe meʻa te ne taʻofi kitautolu mei haʻatau fetuʻutaki mo e kakai kehé.

Ka ʻi he lotolotonga e lahi fau ʻo e ngaahi fakahalá mo e ngaahi fili ke faí, ʻoku kei tuʻu pē ʻa e Tangata loto-fakatōkilalo ʻo Kālelí kuo fakamafao hono ongo toʻukupú, ʻo tatali. Ko ʻEne pōpoakí ʻoku mahinongofua: “Haʻu ʻo muimui ʻiate au” (Luke 18:22). Pea ʻoku ʻikai ke Ne folofola ʻaki ha meʻa fakaongo leʻo lahi ka ʻi he kihiʻi leʻo mālie (vakai, 1 Ngaahi Tuʻi 19:12). ʻOku fuʻu faingofua ke mōlia e tefitoʻi pōpoaki ʻo e ongoongoleleí ʻi he lotolotonga ʻo e fakamatala hulu fau ʻoku fasitanunu mei he ngaahi tafaʻakí.

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he folofola māʻoniʻoní mo e lea kuo fai ʻe he kau palōfita moʻuí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻingá pea mo e ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí. Ko e ʻuhinga ʻoku tau toe foki ai ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻingá, ki he ngaahi tokāteline haohaoá, koeʻuhí he ko e matapā hūʻanga kinautolu ki he moʻoni ʻoku ʻuhinga lolotó.

Ko e Kamataʻangá: Ngaahi Vā Fetuʻutaki Mahuʻinga ʻe Fā

ʻOku tau toutou ako ʻi heʻetau tafoki ki heʻetau Tamai Hēvaní mo kolea Hono potó fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá, hono mahuʻinga ʻo ha ngaahi vā fetuʻutaki mahuʻinga ʻe fā: ʻOtuá, mo hotau fāmilí, mo hotau kāingá, pea mo kitautolu. ʻI heʻetau vakavakaiʻi ʻetau moʻuí ʻaki ha ʻatamai loto leleí, te tau fakatokangaʻi ʻa e feituʻu ne tau hē ai mei he founga lelei angé. ʻE fakaava ʻa e mata ʻo ʻetau ʻiló, pea te tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke fakamaʻa ai hotau lotó mo toe fakatonua ʻetau moʻuí.

ʻĪmisi
A young man reading scriptures.

ʻUluakí, ko hotau vā fetuʻutaki mo e ʻOtuá ʻoku mātuʻaki toputapu mo mahuʻinga tahá. Ko ʻEne fānau ʻi he laumālié kitautolu. Ko ʻetau Tamaí Ia. ʻOkú Ne fakaʻamua ke tau fiefia. ʻOku pau mo malu ange ʻetau moʻuí ʻi heʻetau fekumi kiate Iá, ʻi heʻetau ʻilo ki Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ʻi he fakaava hotau lotó ki he ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku tau aʻusia ha nonga, fiefia, mo e lavameʻa lahi ange ʻi heʻetau fai hotau lelei tahá ke moʻui fakatatau mo e palani taʻengata ʻa e ʻOtuá mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

ʻOku tau fakaleleiʻi ʻetau fetuʻutaki mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻaki ʻetau ako kiate Iá, ʻaki ʻetau fetuʻutaki mo Iá, ʻaki ʻetau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, pea muimui moʻoni kia Sīsū Kalaisí, he “ʻOku ʻikai haʻu ha tangata ʻe taha ki he Tamaí, kae [ʻia Kalaisi] pē” (Sione 14:6). Koeʻuhí ke fakamālohia ʻetau fetuʻutaki mo e ʻOtuá, ʻoku tau fie maʻu ha taimi mahuʻinga fakatāutaha mo Ia. Ko hano fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻeni hotau taimí mo e ngaahi ngāué ke tau ofi ange ai ki heʻetau Tamai Hēvaní—ke fakakaukau fakalongolongo ki he lotu fakatāutahá mo e ako folofola fakaʻahó mo taumuʻa maʻu pē ke moʻui taau ke maʻu ha lekomeni temipale. Tau tokanga muʻa ki he fakaafe ʻi he tohi Sāmé: “Mou longo pē, pea ʻilo ko aú ko e ʻOtua” (Saame 46:10).

ʻĪmisi
Family members sitting around a table. They are talking to each other.

Ko hotau vā fetuʻutaki mahuʻinga hono mo hotau ngaahi fāmilí. Koeʻuhí “ʻoku ʻikai ha lavameʻa te ne lava ke fetongi huhuʻi ha fehalaaki”3 kuo pau ai ke tau fakamuʻomuʻa taha heni ʻa hotau fāmilí. ʻOku tau fokotuʻu ha ngaahi fetuʻutaki fakafāmili loloto mo ʻofa ʻaki ʻetau fakahoko fakataha e fanga kiʻi meʻa īkí, hangē ko e maʻu meʻatokoni efiafí mo e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí pea mo e fiefia fakatahá. ʻI he vā fetuʻutaki fakafāmilí ko e ʻofá ʻoku sipela ai ko e t-a-i-m-i, taimi. Ko e kī ki he uouangataha ʻi he ʻapí ko e tuku ha taimi moʻó e taha takitaha. ʻOku tau pōtalanoa mo ia, kae ʻikai kiate ia. ʻOku tau feakoʻaki, pea ʻoku tau fakahoungaʻi hotau faikehekehé pea pehē ki he meʻa ʻoku tau faitatau aí. ʻOku tau fokotuʻu ha fehokotaki fakalangi ʻi heʻetau fakataufolofola fakataha ki he ʻOtuá ʻi he lotu fakafāmilí, ako ʻo e ongoongoleleí, mo e lotu ʻi he Sāpaté.

ʻĪmisi
A young man showing something on his smartphone to another young man.

Ko e vā fetuʻutaki mahuʻinga hono tolu ʻoku tau maʻú mo hotau kāingá. ʻOku tau fokotuʻu tahataha ʻa e vā fetuʻutaki ko ʻení—ʻaki ʻetau ongoʻi ngofua e ngaahi fie maʻu ʻa e niʻihi kehé, tokoniʻi kinautolu, pea foaki hotau taimí mo e talēnití. Naʻe ongo moʻoni kiate au siʻa fefine naʻe mafasia ʻi he ngaahi palopalema ʻo e taʻu motuʻá mo e mahakí ka naʻá ne fakakaukau neongo ʻoku ʻikai ke ne lava ʻo fai ha meʻa fēfē, ʻe lava pē ke fanongo. Pea ko ia, ʻi he uike kotoa pē naʻá ne fakasio ai e kakai naʻe fotu faingataʻaʻia pe loto-foʻí, peá ne tuku hano taimi mo kinautolu, ʻo fakafanongo. Naʻe hoko ko ha tāpuaki lahi ki he moʻui ʻa ha kakai tokolahi.

ʻĪmisi
Informal portrait of a young woman at the General Women's Meeting, March 2014.

Ko e vā fetuʻutaki mahuʻinga hono faá mo kitautolu. Mahalo ʻe ngali faikehe ke fakakaukau ke ʻi ai ha vā fetuʻutaki pē mo kitautolu, ka ʻoku ʻi ai. ʻOku ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo fiefia pē ʻiate kinautolu. ʻOku nau fakaangaʻi mo tukuhifo pē kinautolu ʻi he ʻahó kotoa kae ʻoua kuo nau kamata ke fehiʻa ʻiate kinautolu pē. Tuku muʻa ke u fokotuʻu atu ke holoki hoʻo femoʻuekiná kae tuku ha kiʻi taimi lahi ange ke ke ʻiloʻi lelei ange ai koe. ʻEveʻeva ʻi natula, mamata ʻi he hopo ʻa e laʻaá, fiefia ʻi he ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá, fakakaukau ki he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, pea fekumi pe ko e hā honau mahuʻinga fakatāutaha kiate koé. Ako ke ke vakai kiate koe ʻo hangē ko e ʻafioʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní—ko Hono ʻofefine pe foha mahuʻinga mo ha ivi fakalangi.

Ko e Mālohi ʻOku Maʻu ʻi he Faingofuá

ʻOku ʻikai maʻu ʻa e mālohí mei he ngāue ʻoku fakatovavé ka ʻi he tuʻu maʻu ʻi ha fakavaʻe mālohi ʻo e moʻoní mo e māmá. ʻOku maʻu ia mei he tuku ʻetau tokangá mo hotau iví ki he ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻinga ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki mai ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku maʻu ia mei he tokanga ki he ngaahi meʻa fakalangi ʻoku mahuʻinga tahá.

Tau ʻai muʻa ke kiʻi fakafaingofua ange ʻetau moʻuí. Tau fai ʻa e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ke tukutaha ai ʻetau moʻuí ki he fakaʻofoʻofa hulufau ʻo e hala faingofua, fakatōkilalo ʻo e tuʻunga fakaākonga ʻo e Kalisitiané—ʻa e hala ʻoku taki maʻu pē ki ha moʻui ʻoku ʻi ai hano ʻuhinga, fiefia, mo nongá.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Mahatma Gandhi, ʻi he Larry Chang, Wisdom for the Soul (2006), 356.

  2. Dallin H. Oaks, “Lelei, Lelei Ange, Lelei Tahá,” Liahona, Nōvema 2007, 104, 105.

  3. J. E. McCulloch, Home: The Savior of Civilization (1924), 42; vakai foki, Conference Report, Apr. 1935, 116.