O Le Oo Mai o le Tusi a Mamona

O le tausaga lona fa mulimuli ane na iu ina saunia ai Iosefa. Ae peitai, o faafitauli i le faaliliuina o papatusi, sa matua faateteleina. Sa manaomia e Iosefa sa faatoa faaipoipo le galue e saunia [mea uma] mo Ema ma mo ia lava, e oo lava i tagata o lona aiga lautele, o e sa faalagolago malosi i lona saofaga atu. Atonu e sili atu le faalavelaveina, le feagai ai o Iosefa ma le faateteleina o feteenaiga o le alalafaga ma le matapeapea na taufaamatau ai le faailoaina ma le leiloloa o papatusi.

Ina ua faatonuina e ni tagata o Palamaira Iosefa e faaali atu ia i latou papatusi po o le valitaina ma faapipii fulu o manu ia te ia, sa ia iloa e tatau ona ia alu ese.⁴ O lea, i le faaiuga o le 1827, na tuu ai e Iosefa ia papatusi i se paelo pi, tapena ni meatotino, nonoina mai le $50 mai i lana uo ma le tagata muamua na talitonu o Matini Harisi, ma ave lona toalua o loo maitaga e silia ma le 100 maila (161 km) i saute i Haramoni, Penisilevania, e nonofo faatasi ma matua a Ema. Sa ia faamoemoe o le suiga o le a faamama ai a latou galuega i aso taitasi, ma faasaolotoina ai i latou mai le tele o le faaloloto ma le ita na faatumulia ai Palamaira.

Na lava le faaleleia o tulaga i lena taumalulu lea na mafai ai e Iosefa ona faaliliu ni nai tusiga o le Tusi a Mamona. Ia Aperila, sa siitia atu Matini Harisi o Haramoni e fesoasoani ia Iosefa o se tusiupu, ma na amata le galuega o le faaliliuina i le faatauanau. E oo atu i le ogatotonu o Iuni—toeitiiti lima tausaga talu mai le aso matautia sa taitai atu ai Iosefa i le Mauga o Kumora e aumai papatusi—sa latou gaosia itulau e 116 o le faaliliuga.⁵

I le taimi lea na aioi ai Matini ia Iosefa mo se faatagaga e ave ia tusitusiga i Palamaira ina ia faaali atu i lona faletua o Lusi, e tatou te malamalama lelei ai sa manao i ni faamautinoaga o mea na faaalu ai le tele o le taimi ma oa o lona toalua. Peitai, ina ua mavae le fesili atu i le Alii, na faalua ona tau atu ia Iosefa ia aua nei faatagaina Matini e ave ia tusitusiga.⁶

O le popole e faamalie le masalosalo ma le malolosi o manaoga a lona toalua, na toe talosaga atu ai Matini ia Iosefa. I le tiga, na alu ai Iosefa i le taimi lona tolu i le Alii. I le tali mai, na fetalai atu le Alii ia Iosefa e mafai e Matini ona ave ia tusitusiga pe afai e na te faaali atu i na o tagata faapitoa e toalima ma vave ona toe faafoi atu. Ma le musuā, na tuuina atu e Iosefa le tusitusiga ia te ia, ae pe a uma ona sainia e Matini se feagaiga tusitusia e faia e pei ona faatonuina e le Alii.⁷

Na amata ai ii se auauai mai o mea na tutupu lea na aumaia ai Iosefa i le faanoanoa o soo se mea e mafai ona tupu ia te ia. E lei leva ona alu ese atu Matini, ae fanauina loa e Ema se pepe tama. Sa laua faaigoa ma Iosefa lo la tama muamua ia Alavini, o se sao faamafanafana i le uso faapelepele o Iosefa ua maliu, o le na maliu i le lima tausaga na muamua atu. O le tulaga e faanoanoa ai, nai lo le faatumuina o se avanoa, sa faateleina e Alavini laitiiti ina ua ia maliu i le aso na fanau ai, le aso 15 o Iuni, 1828.

E pei sa le lava le onosaia o lena mea, i le va o le vaivai ona o se faatiga umi ma tiga ma atuatuvalega faalelagona o le oti o lana tama, na oo ai Ema i se tulaga matautia o le latalata atu o ia lava i le oti. Mo le lua vaiaso na popole ai Iosefa ia Ema, sa tausia o ia seia toe malosi a o ia galue i lona lava faavauvau ia pepe Alavini. Ina ua iu lava ina faaali mai e Ema faailoga o le soifua maloloina, na liliu atu manatu o Iosefa ia Matini ma le tusitusiga.⁸

Ma le iloaina o lona atuatuvale, na uunaia ai o ia e Emma e toe foi atu i Palamaira e siaki Matini ma le tusitusiga. Faatasi ai ma se iloa o ona lagona atuatuvale, na ia aveina ai se taavale solofanua agai i matu. Ma le le mafai ona ai pe moe i le faigamalaga, na taunuu ai Iosefa i le fale a ona matua—o se savaliga atoa e 20-maila (32 km) i le pogisa o le po mai le mea na tuu ai o ia e le taavale solofanua — e na o le aao fesoasoani o se uso pasese popole (se “tagata ese”) o le sa alofa ia te ia.⁹

Ina ua mavae le taunuu atu o Iosefa ma mulimuli ane faia se taumafataga, sa auina atu se feau ia Matini. E na te faatasi ma le au Samita mo le aiga o le taeao ae na te lei alu ane seia oo i le aoauli. Sa savalivali lemu, ma tu i le pa o le fale, ma oso i luga o le pa, ma toso lona pulou i luga ae o ona mata, ma na o le saofai lava.¹⁰

Ata

Smith Family Cabin, Palmyra New York

Mulimuli ane, na alu atu Matini i totonu o le fale. E aunoa ma le talanoa atu i se upu, sa ia avae lana sipuni e ai ai. Ae a o le‘i uina sina meaai, sa ia alaga atu, “Oi, ua maimau lou agaga!”¹¹

I lena mea, na oso ae ai Iosefa ma fai atu: “Matini, ua leiloa ia oe le tusitusiga? [Ua] e solia lau feagaiga, ma tuuina ifo i lalo le tausalaga i luga o lo’u ulu, e faapena foi ma oe?’

Na tali atu Matini ma le faanoanoa, “Ioe, ua leiloa ma ou te le iloa poo fea o i ai.”¹² (“Sa faaali atu e Matini ia itulau o le tusitusiga i isi tagata e ese mai le toalima, ma i se togafiti,” Na tau mulimuli ane ia Iosefa, “sa latou aveesea mai ia te ia.”¹³)

Sa ita Iosefa ma alaga atu i le puipui: “Ua leiloa mea uma! Ua leiloa mea [uma]! O le a se mea e tatau ona ou faia? Ua ou agasala—o au lava na faaosoina le toasa o le Atua.” I lena mea o, “mataofiofia ma oi, ma le auega e sili ona oona na faatumulia ai le fale,” o Iosefa o loo faaalia le popolega sili o i latou uma.¹⁴

Na taofia le galuega faaliliu mo se vaitaimi, ma o papatusi ma faamatala upu sa aveesea mai ia Iosefa seia oo i le aso 22 o Setema—o se faamanatu faamomoiloto o lona vaitau faanofovaavaaia na muamua atu. Sa puapuagatia foi o ia i lenei aoaiga malosi mai le Alii:

“Faauta foi, ua faafia ona e soli o poloaiga ma tulafono a le Atua, ma e alu pea i faatauanauga a tagata.

“Aua, faauta, sa lē tatau ona sili atu lou fefe i tagata nai lo i le Atua. E ui ina tuu faameanoa e tagata fautuaga a le Atua, ma latou inoino i ana afioga—

“Peitai sa tatau lava ona e faamaoni; ma semanu e faaloaloa atu e ia lona aao ma lagolago ia te oe e faasaga i u fanafana mu uma a le fili; ma semanu e faatasi atu o ia ma oe i taimi uma o faalavelave” (MF&F 3:6–8).

Vaai faalemafaufau i le faigata o le mauaina o se faaaliga faapena. Faatoa aveese atu mai ia Iosefa lona atalii ulumatua. Toeitiiti lava a maliu lona faletua. Ma sa tutuli i lana filifiliga e tuu atu ia Matini le tusi e ala i se naunautaiga faamaoni e fesoasoani ai i se uo o le sa fesoasoani ia te ia i se galuega paia. Ioe, ae peitai sa matuai faavauvau Iosefa, ma faalagolago atu ia Matini Harisi e pei ona ia manatu ai, sa ia misia se mea se tasi e faamoemoe atoatoa i ai le Atua i Ana soo: faalagolago lava i taimi uma i le aao o le Alii ae le o le lima o tagata. I le agavaa o Iosefa mo viiviiga e faavavau, sa ia aoaoina le lesona lenei i se auala loloto ma le maoae lea sa ia le’i toe faia ai se mea sese ma, e lei umi ae toe maua papatusi ma faaliliu upu, sa ia amata i se saoasaoa o le saofaga faalelotu o le fiafia lea sa lei vaaia e le lalolagi talu mai le galuega patino a Iesu Keriso. Sa amata i le tautotogo o le 1829, i le taimi nei ma Oliva Kaotui i lona autafa, na faaliliuina e Iosefa se itulau e 588 ofoofogia o le Tusi a Mamona i le tele o le, 65 aso faigaluega.¹⁵ O lenei mea moni o se saoasaoa faatauasoina pe a faatusatusa i ana taumafaiga sa i ai muamua. E aoga foi le tusi o le faaliliuga o le lomiga a King James o le Tusi Paia na alu ai le fitu tausaga mo le 47 tagata aoaoina atamamai, o le galulue i gagana ua latou iloaina e faamaea ai.¹⁶

Ata

Joseph Smith reading from the scriptures to a group of people.

Iosefa Samita o loo Talai Atu, saunia e Sam Lawlor

E le gata i lea, i le totonugalemu o lenei faafiafiaga maoae, sa talai atu foi e Iosefa ma Oliva ia lauga, mauaina ma faamaumauina faaaliga, sa auai i le toefuataiga o le Perisitua Arona ma le Perisitua Mekisateko, na papatisoina, auai i tiute o le aiga, ma siitia atu i Feiete, Niu Ioka, ina ia lolomiina ia tusitusiga. Ae o le vavega aupito sili i nei mea uma sa le i maua i le auala na vave ai ona faataunuuina ai mea, ae i le faigata o mea na maua mai i lena taimi sili ona faigata.

E tusa ai ma se aotelega faaleaoaoga lata mai nei, o le mea lea sa gaosia moni e Iosefa i na aso faigaluega e 65 o le faaliliuga: “E le gata o loo i ai le silia ma le afe tausaga o le talafaasolopito [i le Tusi a Mamona] o loo aafia ai n igoa o tagata taitoatasi e lua selau ma le toeitiiti selau nofoaga mamao, ae o le faamatalaina o ia lava i le avea ai ma le galuega o faatonu/tagata tusi talafaasolopito e toatolu—o Nifae, Mamona, ma Moronae. O nei faamatalaga, ua tau mai e i latou lava o o latou tala na faavae i le tele o faamaumauga na i ai muamua. O le taunuuga o se fefiloi lavelave e aofia ai ma ni ituaiga e tele e amata mai i le faamatalaga tuusao i le faaopoopoina o lauga ma tusi i tala faatusitusiga paia ma solo. E manaomia ai le onosai tele e galueaiina ai faamatalaga uma o le faasologa, faataatiaga faafaafanua, gafa, ma punavai o faamaumauga, ae o le Tusi a Mamona e tulaga ese le tutoatasi i nei mea uma. O le faasologa e toetoe lava e taulimaina e aunoa ma ni faafitauli, e ui lava i ni nai fefoifoiai ma le fesootai faaletino o tala; … ma na tausia e le au faamatala upu le sao uma o faatulagaga ma sootaga faaleaiga i totonu o tausi tusitalafaamaumau sa Nifae e lua sefuluono ma tupu o sa Iareto e fasefulutasi (e aofia ai le tauva i mea tau gafa). O le lavelave e ono manatu ai se tasi na galue le tusitala mai le siata ma faafanua, e ui lava o le ava o Iosefa Samita… na manino le faafitia atoatoa faapea na ia tusia se mea ese muamua lea sa ia taulotoina pe sa faasino i ai a o ia faaliliuina, ma e moni lava sa ia tau mai na amata e Iosefa ni sauniga tau tusitusi e aunoa ma le vaai i le tusitusiga pe lau atu ia te ia le fuaitau mulimuli.”¹⁷

E faaopoopo i nei mea le i ai o fausaga o tusiga atamamai tulaga ese ma e maoae le ogatusa ma faiga faaanamua ma ituaiga o fesootaiga, faatasi ai ma isi mea, e faatatau i le tusi ma lona faaliliuga.¹⁸

I le fetaiai ai ma lenei (faamautinoaga), e tau lava ona fesili se tasi, e faapefea e se tagata—aemaise lava o le tasi e leai ni aoaoga aloaia—ona ausia se mea faapena? I lo‘u mafaufau, pau lava le mea, e le’i fatuina e Iosefa Samita le Tusi a Mamona aua semanu e le mafai ona fatuina. Ae o lenei faamasinoga, e malosi e pei ona foliga mai ai, e le o, mulimuli ane, avea ma faamaoniga taua o le moni o le tusi; e le o avea foi ma faavae o lau molimau. O le mea e na te faia o le faamalosia lena mea na aoao mai e le Agaga ia te au i se taimi e lei mamao atu a o avea ma se faifeautalai faamisiona. I le nofoaga paia o le Nofoaga Autu e Aoao Ai Faifeautalai i Provo ma i le mauga lanulauava matagofie o Sikotilani, sa ou oo i se molimau faaleagaga ina ua mavae le molimau faaleagaga o Iosefa Samita na valaauina e le Atua, e avea o ia ma Ana meafaigaluega i nei aso e gata ai, ma na ia aumaia se tusi ua leva ona i ai muamua ae lei fanau mai o ia, o se tusi e moni e le mafaatusalia—le tulaga ese o le vaega taua o se olaga faaleatua o le fiafia.

Ou te tautino atu foi o le olaga o Iosefa Samita o se molimau faatauanau o se mea e mafai ona avea ma savali soofaatasi o le tusi lava ia. E pei ona amatalia i le Tusi a Mamona, na tautino mai Nifae, “Ae faauta, o a’u o Nifae, o le a ou faaali atu ia te outou le i ai o le alofa mutimutivale agamalu o le Alii i luga o i latou uma o e ua ia filifilia, ona o lo latou faatuatua” (1 Nifae 1:20; faaopoopo le faamamafa). A o tapunia le tusi, ua aioi mai Moronae, “Faauta, ou te apoapoai atu ia te oe e pe a outou faitau nei mea … ia outou manatua le alofa mutimutivale tele o le Alii i le fanauga a tagata, mai i le foafoaga o Atamu e oo mai lava i lalo seia oo mai i le taimi o le a outou maua ai nei mea” (Moronae 10:3; faaopoopo le faamamafa).¹⁹

Mai le amataga i le faaiuga, o le molimau o le Tusi a Mamona ma le talafaasolopito e faaali atu o le Atua o loo mataalia ma le naunautai e galulue faatasi ma, faamalolo ma faamanuia i latou o e—e ui lava i a latou agasala ma lē atoatoa—ia liliu atu ia te Ia i le salamo moni ma le faatuatua.

E faapei o Iosefa Samita, e le manaomia ona e taitaia se olaga atoatoa ina ia e avea ai ma se meafaigaluega mamana i aao o le Atua. O mea sese, toilalo, ma le le mautonu sa avea ma vaega o le olaga ma le misiona a Iosefa, ma o le a avea foi ma vaega o lou olaga. Ae aua le faanoanoa. Aua nei faaosoosoina oe e faapea “ua leiloa mea uma.” E le o leiloloa mea uma ma o le a le leiloloa lava mo i latou o e vaai atu i le Atua o le alofa mutimutivale ma le ola.

E i ai sou Uso o le e leoleo ia te oe, saunia e laveai mai oe ma faalautele lau auaunaga i aao e sili atu ona malosi nai lo lou lima—o le mea moni, nai lo isi aao uma e mafai ona tuufaatasi i le faaletino. O loo i ai iina na aao e lagolagoina ma faamanuiaina oe, “i taimi uma o faalavelave” (MF&F 3:8), tusa lava pe faapei le tuuatoatasi ma le lotovaivai e te lagonaina. O le mea lea, a o e agai i luma i lou olaga, faalagolago i na aao ma “ia outou faamalolosi, ma outou loto tetele, aua tou te fefefe, aua foi nei matatau… aua o Ieova lou Atua lua te o faatasi ma ia; na te le tuuna oe, na te le lafoai ia te oe” (Teuteronome 31:6).

Na mauaina e Iosefa lenei mea ma na suia ai le lalolagi. E mafai foi ona e faia.