2021
Founga ke Fakaakeake ai mei ha Faʻahinga Faingataʻa Pē—Sitepu ʻe Taha ʻi he Taimi
Sune 2021


Kakai Lalahi Kei Talavoú

Founga ke Fakaakeake ai mei ha Faʻahinga Faingataʻa—ʻi ha Foʻi Sitepu ʻe Taha ʻi he Taimi

Neongo kapau ʻokú ke feinga ke fakaakeake mei haʻo fefaʻuhi mo e ponokalafí, ngaahi palopalema fakaʻatamai, palopalema ʻi he kuohilí, pe ko ha toe meʻa kehe pē, ʻe lava ke tokoni atu e fakahinohino ko ʻení ke ke fakaakeake ʻo fakafou ʻia Kalaisi.

ʻĪmisi
woman climbs stairs going from darkness to light

“Pea ne u sai he taimi pē ko iá!”

“Pea naʻe ʻikai toe ʻahiʻahiʻi au ʻe he ponokalafí!”

“Pea ne mātuʻaki mole ai pē ʻeku loto-mafasiá. Kuo ʻikai pē ke u toe loto mamahi au!”

ʻOku fuʻu ongo lelei ʻaupito e ngaahi fakamatala ko ʻení ke moʻoni, ko ia?

Kuo tau lau kotoa ha ngaahi talanoa mo ha ngaahi “fakaʻosinga fakafiefia” ʻe ala hangē ko e ngaahi meʻá ni. Kuo tau lau fekauʻaki mo ha kakai ʻoku nau fefaʻuhi mo ha ngaahi pole faingataʻa, ʻo iku pē ki ha mōmeniti nāunauʻia, ʻo nau tupulaki ai mei he ngaahi ʻahiʻahí pe vaivaiʻangá pe faingataʻá pea fakamoʻui kakato.

ʻI he taimi ʻoku tau lau ai e ngaahi talanoa pehení, te tau lava lelei ke ongoʻi ha ueʻi fakalaumālie mo ʻamanaki lelei ʻe lava ke mole fakaʻaufuli atu ʻetau faingataʻaʻiá mo e ngaahi polé, ka ʻi he ngaahi taimi lahi ʻe lava ke ʻalu hake māmālie ha ngaahi fakakaukau kehe kiate kitautolu ʻo hangē ko e:

  • “Ko e hā ʻoku ou kei faingataʻaʻia ai he meʻá ni kuó u ʻosi fakahoko ha ngaahi meʻa lahi ke u ikunaʻi iá?”

  • “ʻOku ou fakahoko hoku lelei tahá ke tafoki ki he Fakamoʻuí, ka ʻoku teʻeki pē ke u lava ʻo fakamolemoleʻi ʻa e tokotaha naʻá ne fakamamahiʻi aú.”

  • “ʻOku ou tui ʻi he taimi ní, he ʻikai pē ke u toe lava au ʻo ikunaʻi e faingataʻá ni.”

ʻOku feinga hotau ʻatamaí ke fakalotoʻi kitautolu ki ai, ka ko hono moʻoní, te tau lava kotoa pē ʻo ikunaʻi ia. Ko e talaʻofa ia kuo tuku mai ʻe he Fakamoʻuí kiate kitautolú. Mahalo he ʻikai ke tau lelei ʻaupito ʻi ha miniti pē ʻe taha—ko hono moʻoní, mahalo he ʻikai pehē—ka ʻi heʻetau feinga fakamātoató pea ʻi Heʻene tokoní, ʻoku malava ʻānoa pē ia. Pea ko ha ngaahi founga ʻeni ʻe niʻihi ke fekumi ai ki he mālohi faifakamoʻui ʻa e ʻEikí, ʻi ha foʻi sitepu ʻe taha ʻi he taimi.

ʻIloʻi ko e Fakaakeaké ko ha Hala Fononga Ia

Ko e fuofua meʻa ʻoku totonu ke tau fakatokangaʻi ʻi he taimi ʻoku tau fakalakalaka atu ai ki he fakaakeaké ko ha hala fononga pē ia ʻo e tupulakí. Ko ha ngaahi moʻoni eni ʻe niʻihi fekauʻaki mo e hala fononga ko ʻení ke mou fakakaukau ki ai:

  • ʻI heʻetau kole ki he Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo e hala fononga ko ʻení, te Ne lava ʻo tataki kitautolu ki he ngaahi maʻuʻanga tokoní pea mo e tokoni ʻoku tau fie maʻu ke ʻomi ha mālohi mo ha fakahinohino ʻi heʻetau ngaahi feingá. “[ʻI he] taimi ʻoku ʻafioʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻokú ke fie maʻu moʻoni ke ala hake kiate Iá—ʻi he taimi te Ne lava ai ʻo ongoʻi ko e holi taupotu taha ho lotó ke ʻomi Hono mālohí ki hoʻo moʻuí—ʻe taki koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi pau ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ke faí.”1

  • ʻOku ʻikai hoko ʻa e tupulakí ʻi ha ʻaho pe māhina pē ʻe taha, naʻa mo ha ngaahi taʻu ʻi he ngaahi taimi ʻe niʻihi. ʻE kehekehe pē e taimi fakaakeaké ki he tokotaha kotoa.

  • Neongo ʻokú ke feinga ke fakaakeake mei ha ngaahi tōʻonga moʻui taʻe feʻunga, ngaahi maʻunimā, ngaahi palopalema fakamoʻui lelei, pe naʻa mo ha palopalema faingataʻa, manatuʻi ʻoku faʻa kau ʻi he fakaakeaké hono liliu ʻo e ngaahi tōʻonga moʻui ʻoku ʻikai leleí ʻi he founga ʻetau fakakaukaú mo e talí. Pea ʻoku fie maʻu ha taimi ki ai.

  • ʻOku faʻa fie maʻu ia ke tau ako ke ʻiloʻi e ngaahi palopalema hangē ko e ngaahi fakakaukau taʻeʻaongá mo e ngaahi ongo faingataʻá kimuʻa pea tau toki lava ʻo ngāue ke ikunaʻi ʻetau ngaahi palopalemá.

  • ʻOku fonu faingataʻa ʻa e hala ki he fakaakeaké.

Kapau ʻokú ke ongoʻi loto-siʻi, ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke ke tuenoa—naʻa mo Nīfai naʻá ne faingataʻaʻia he taimi ʻe niʻihi peá ne tō ki hono ngaahi vaivaí (vakai, 2 Nīfai 4). Hili e mālōlō ʻene tamaí, naʻe tohi e palōfita tui taʻeueʻia ko ʻení fekauʻaki mo ʻene taʻefiemālié ʻo ne fefaʻuhi ai mo e lotomamahí mo e ngaahi ʻahiʻahí. Ka naʻe iku ʻo fakamoʻoni ʻa Nīfai te ne kei feinga pē mo falala ki he ʻEikí koeʻuhí naʻá ne ʻiloʻi te Ne tokoniʻi ia ke ikunaʻi hono ngaahi faingataʻaʻiá ʻi he ngataʻangá.

ʻIloʻi ʻa e Mālohi ʻo e Feinga mo Hono Maʻu ha Ngaahi Holi Māʻoniʻoní

ʻOku ʻikai ke tau faʻa ʻamanaki atu ʻoku fonu e hala ʻo e fakaakeaké ʻi he ngaahi aʻusia fakaholomui, ngaahi fehalaaki, fakaloto-siʻi, ʻikai faʻa kātaki pea mo e fetōʻaki. He ʻikai hoko ia ko ha hala hangatonu ʻoku ngāue lelei mo faingofua ʻi heʻetau ʻuluaki feingá pē. Pea ʻoku sai pē ia. Koeʻuhí ko e ngaahi faingataʻa ko iá ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau toe falala ange ki hotau Fakamoʻuí.

ʻOku ʻikai ʻamanaki mai e ʻEikí te tau ikunaʻi e meʻa kotoa pē he taimí ni. Ka ʻokú Ne finangalo ke tau faifeinga mo maʻu ha loto moʻoni ke tau moʻui, koeʻuhí, ko e ngaahi holi moʻoni ʻa hotau lotó ʻa e meʻa ʻokú ne liliu e meʻa kotoa pē ʻi heʻetau ikunaʻi ʻetau ngaahi taumuʻá mo aʻusia e tuʻunga ʻoku tau fie aʻusiá. ʻOku ngāue e ʻEikí ki he ngaahi holi ʻo hotau lotó. Pea hangē ko e ako ne fakahoko ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, “ʻOku hōifua ʻa e ʻEikí ki he feingá he ʻoku ʻomi ʻe he feingá ʻa e totongi he ʻikai lava ʻo maʻu ka ne taʻeʻoua ia.”2

Ko ia ai, ʻi he taimi ʻokú ke kei faingataʻaʻia ai pē ʻi hoʻo fakavaivai ki he filí, ʻi he taimi ʻokú ke kei aʻusia ai e fakapoʻuli ʻo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui lelei fakaeʻatamaí, pe ʻi he taimi ʻoku kei fakaʻaaki ai koe ʻe he ngaahi fakakaukau ʻo e palopalema he kuohilí, feinga pē. Ngāue mālohi, ngāue ke ke maʻu ʻa e faʻa kātaki, pea pikitai ki hoʻo tui mo e ʻamanaki lelei kia Kalaisí.

ʻI hoʻo hokohoko atu ke feinga peé, ʻe fakakakato ai e ngaahi holi māʻoniʻoni ho lotó, pea te ke aʻusia e ngaahi mana ʻo e fakamoʻuí (vakai, Mōsaia 2:41).

Akoako ʻa e Loto-Manavaʻofá

ʻOku angamaheni pē ke tau fakatokangaʻi ʻetau faingataʻaʻiá ʻi ha ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e hala ʻo e fakaakeaké. Ka ʻi heʻetau angaʻofa mo faʻa kātaki ʻiate kitautolu peé, ʻoku mahuʻinga tatau pē ia mo e ngāue ʻoku tau fakahoko ke tau maʻu ʻa e fakamoʻuí. Kuo teʻeki lavameʻa ha taha ʻi heʻene fehiʻa pē kiate iá. Neongo pe ko e hā e tuʻunga ʻo e fakaakeaké ʻokú ke ʻi aí, angaʻofa pē kiate koe mo manatuʻi ʻe kei ʻaloʻofa maʻu mai pē ʻa e Fakamoʻuí kiate koe. Ko ha ngaahi founga ʻeni ʻe niʻihi ke akokako ai ʻa e angaʻofa kiate kita peé:

  • Fakamanatu kiate koe e lahi ʻo e taimi mo e ngāue ʻoku fie maʻu meiate koe ke ke fakaakeake aí.

  • Fakatokangaʻi ʻoku tupu ha ngaahi palopalema lahi mei he ngaahi fie maʻu ʻoku ʻikai fakatōliʻá pe ko e fefaʻuhi ko ia mo e ngaahi meʻa naʻá ke ako hoʻo kei siʻí pea ʻoku mātuʻaki faingataʻa ke toe liliu kinautolu.

  • Fakatokangaʻi naʻa mo e taimi ʻokú ke aʻusia ai ha ngaahi meʻa fakaholomuí, ʻokú ke kei liliu pē. Manatuʻi ʻe tokoniʻi koe ʻe he ngaahi holi ʻo ho lotó ke ke fakahoko ha liliu ʻoku tuʻuloá.

  • Tokanga taha ki hoʻo tupulakí. Vakai ki he lahi ʻo e meʻa kuó ke aʻusiá. (Kapau ʻoku teʻeki ke ke fakahoko ia, kumi ha founga ke ke muimuiʻi ai hoʻo fakalakalaká.)

  • Fakahoko kiate koe ʻa e meʻa tatau mo ia naʻá ke mei fakahoko ki ha tokotaha ʻokú ke ʻofa ai ʻoku feinga ke fakaakeake mei ha meʻa.

  • Fakakaukau ki he meʻa kuó ke akó mo e founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he ngaahi faingataʻa kuó ke maʻú ke ke tupulaki fakalaumālié. ʻOku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ha founga ki hono liliu hotau ngaahi faingataʻaʻiá ki ha ngaahi aʻusia maʻa ʻetau leleí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:7).

  • Vahevahe hoʻo ngaahi faingataʻaʻiá mo ha taha te ne poupouʻi mo ʻofaʻi koe ʻi hoʻo feinga ke fakaakeaké. Ka ke fakapapauʻi ke tauhi e ngaahi fakangatangatá mo kole ange ke nau fakaʻapaʻapaʻi e ngaahi meʻa ʻoku fakataautaha kiate koé.

Fakaʻaongaʻi e Ngaahi Naunau Fakangāué mo e Fakalaumālié Fakatouʻosi

ʻOku mateuteu maʻu pē ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tokoniʻi mo tataki kitautolu ʻi hotau hala ki he fakamoʻuí. Kuó Na ʻomi ha ngaahi naunau fakalaumālie lahi hangē ko e lotú, ʻaukaí, folofolá mo e ʻalu maʻu pē ki he lotú mo e temipalé, ʻa ia ʻoku nau maʻu ha takiekina mālohi ʻi hotau hala ki he fakamoʻuí.

Kuo ʻomi foki ʻe he Tamai Hēvaní ha ngaahi maʻuʻanga tokoni makehe mei he ngaahi naunau fakalaumālié ke tokoni ki heʻetau fakaakeaké, pea ʻokú Ne finangalo ke tau fakaʻaongaʻi lelei kinautolu. Hangē ko ʻení, naʻe lea ʻa ʻEletā Kaili S Makei ʻo e Kau Fitungofulú kau ki ha fefine naʻe maʻunimā ʻe he faitoʻo konatapú. Pea neongo naʻá ne aʻusia e “angalelei vave ʻa e ʻOtuá,” ka naʻá ne kei fie maʻu pē foki ha tokoni mei he niʻihi kehé ʻi hono tūkunga maʻulalo tahá. Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Makei ʻo pehē, “Ne fuoloa ʻaupito e fakaakeake mo hono fakatauʻatāinaʻi ʻo ʻEmelií—ne lau māhina e faitoʻó, akó, mo e faleʻí, ʻa ia ne poupouʻi ia pea taimi ʻe niʻihi ne hiki hake ia ʻe Heʻene angaleleí.”3

ʻE fie maʻu ki heʻetau fakaakeaké ʻetau feingá mo ha ngaahi naunau. Ko e kau toketā, kau faitoʻo, kau mataotao fakaʻatamai, mo e ngaahi kulupu poupoú ko ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ia ke tokoni ki heʻetau fakaakeaké. Naʻe faleʻi ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “Kumi faleʻi mei ha kakai falalaʻanga kuo fakamoʻoniʻi ʻenau akó, kau taukei mataotao pea nau mahuʻingaʻia he meʻa ʻoku leleí. … ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tau fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻafoaki fakaofo kotoa pē kuó Ne foaki mai ʻi he kuonga fakakōsipeli nāunauʻiá ni.”4

Manatu ki he Mālohi Fakahoko fakamoʻui ʻa Sīsū Kalaisí

ʻI hono fakalukufuá, neongo pe ko fē ha feituʻu te tau ʻi ai ʻi hotau hala ki he fakamoʻuí, fakatauange ke tau ʻiloʻi ʻe lava ke fakamoʻui kakato kotoa kitautolu koeʻuhí ko hotau Fakamoʻuí, Sīsū Kalaisi, pea mo ʻEne Fakaleleí.

ʻOku tau talanoa he taimi ʻe niʻihi fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻikai te tau ʻiloʻi pau e founga ke maʻu ai Hono toʻukupu fakahoko fakamoʻuí, ka ʻoku faingofua pē—mo fakataautaha ʻa e founga hono fakahoko iá (vakai, 1 Nīfai 15:14). ʻI heʻetau ngāue ʻaki e ngaahi naunau fakalaumālie kuo foaki maí—hangē ko e lotú, ʻaukaí, ʻalu maʻu pē ki he lotú mo e temipalé—te tau lava ʻo fakafehokotaki mo e Fakamoʻuí ʻi ha founga fakafoʻituitui. ʻE lava foki ke tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau fekumi ki Hono ivi takiekiná he ʻaho takitaha ke tau vakai ʻokú Ne feʻao pē mo kitautolu.

Manatuʻi ʻoku hoko fakatuʻunga ʻa e fakaakeaké ʻi heʻetau fakaofi atu ki he Fakamoʻuí, neongo ʻoku mahuʻinga ke tau ʻiloʻi mahalo he ʻikai fakamoʻui kakato ha konga ʻo e ngaahi kafo mo e faingataʻa lalahi taha ʻoku tau maʻu ʻi he moʻui ko ʻení. Ka ʻe lava ʻe Heʻene ʻaloʻofá ʻo hiki hake mo poupouʻi kitautolu, liliu e anga ʻetau fakakaukaú, pe foaki mai ha mālohi ke tau kei feinga atu pē mo kumi ha fiefia ʻoku moʻoní.

Ka kimuʻa aí, manatuʻi e ngaahi lea ʻa ʻEletā ʻUlise Soalesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻI heʻetau hokohoko feinga ke ikunaʻi hotau ngaahi faingataʻá, ʻe tāpuekina kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki e ngaahi meʻafoaki ʻo e tui ke fakamoʻuí pea mo fakahoko ha ngaahi mana. Te Ne fakahoko maʻatautolu ʻa e meʻa ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo fakahoko maʻatautolú.”5

ʻE ʻi ai pē ha ʻaho, “ʻe toe fakafoki ʻa e meʻa kotoa pē” ( ʻAlamā 11:44), pea ʻe lava ke tau pehē, “Kuo fakamoʻui kakato au.”

Pea ko ha toki ʻaho nāunauʻia moʻoni ia.

Ngaahi Fakamatalá

  1. Russell M. Nelson, “Ko Hono Tohoakiʻi Mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2017, 42.

  2. Russell M. Nelson, in Joy D. Jones, “Ko ha Uiuiʻi Makehe Fakaʻeiʻeiki,” Liahona, Mē 2020, 16.

  3. Kyle S. McKay, “Ko e Angalelei Vave ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2019, 106.

  4. Jeffrey R. Holland, “Hangē ha Ipu Kuo Maumaú,” Liahona, Nōvema 2013, 41.

  5. Ulisses Soares, “Fua ʻEtau Kavengá,” Liahona,Nōvema 2019, 114.