2022
Na‘e ʻIa Siosefa ʻa e ʻEikí
Māʻasi 2022


“Naʻe ʻia Siosefa ʻa e ʻEikí,” Liahona, Māʻasi 2022.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Sēnesi 37–41

Naʻe ʻia Siosefa ʻa e ʻEikí

ʻI heʻetau foua e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí, te tau lava ʻo ako ha meʻa lahi mei he sīpinga ʻa e palōfita ʻo e kuonga muʻa ko Siosefá.

ʻĪmisi
Ko hono fakamatalaʻi ʻe Siosefa ʻo ʻIsipité e ngaahi misi ʻa Feló

Ko Hono Fakamatalaʻi ʻe Siosefa e Ngaahi Misi ʻa Feló, fakahoko ʻe Jean Adrien Guignet, Musée des Beaux-Arts, Rouen, France / Bridgeman Images

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, naʻe fiefia homau fāmilí ʻi heʻemau ʻilo ʻoku feitama hoku uaifi ko Telí, ʻi heʻema pēpē fika faá. Ka neongo iá, hili ha ngaahi māhina ʻo e feitamá, naʻá ma ʻilo naʻe ʻi ai ha tuʻunga fakatuʻutāmaki fakafaitoʻo ʻo Teli. Ko e fili malu tahá ke ʻave ia ki falemahaki, ʻa ia ʻe lava ke tokangaʻi maʻu pē ia ai. Naʻe fie maʻu ia ke tokoto mālōlō ʻi hono mohengá ʻi he feinga ke kei hokohoko atu ʻene fietamá ʻi he fuoloa taha ʻe ala lavá.

Naʻe hoko ʻeni ko ha taimi faingataʻa ki homau fāmilí, tautautefito kia Teli. Naʻá ne ongoʻi tuenoa ʻaupito. Pea naʻe faingataʻa kiate au ke tokangaʻi ha fānau iiki ʻe toko tolu lolotonga ʻeku ngāue maʻuʻanga moʻuí mo hoko foki ko ha pīsopé. Naʻe ngali moveuveu mo faingataʻa ʻa e moʻuí.

ʻI he taʻelata ʻa Telí naʻá ne maʻu ai ha fiefia ʻi he fakalea ʻo ha himi fakaʻofoʻofa:

ʻAofi au he taimi kotoa.

Hoku filí na ke ngalomia.

Tokoni mai ʻEiki hoʻo māmá.

Tolona ʻa e loa ta nofo ā!1

Naʻe ʻIate Kimautolu ʻa e ʻEikí

Ko hono aofangatukú, naʻe fie maʻu ke fakahoko ha tafa fakavavevave kae lava ke toʻo homa foha ko Seisí. Ka naʻe tokangaʻi lelei ʻaupito ʻa e faʻeé mo e fohá fakatouʻosi koeʻuhí he naʻe ʻosi ʻi falemahaki ʻa Teli ia. Ne mau ongoʻi hono maluʻi ʻe he ʻEikí ʻemau moʻuí.

Naʻe fāʻeleʻi ʻa Seisi ʻi ha uike ʻe fā kimuʻa he ʻaho totonú pea naʻe fakatokoto ia ʻi he ʻiuniti tokangaekina ʻo e fānau valevalé. Ne ma foki ki ʻapi taʻe kau ai ʻema pēpeé. Ne mau ʻalu fakaʻaho ki falemahaki ʻi he māhina hono hokó, . Naʻe hangē ne aʻu e moʻuí ki ha tuʻunga maʻulalo.

Ka neongo ia, ne mau toe mamata tonu ki he toʻukupu ʻo e ʻEikí. Naʻe fakalakalaka ʻa Seisi ʻo aʻu ki ha tuʻunga ne mau lava ai ʻo ʻomi ia ki ʻapi, ko ha tuʻunga māʻolunga ʻi heʻemau faaitaha ko ha fāmilí.

Ne mau toki ʻiloʻi leva naʻe maʻu ʻe Seisi ʻa e sagittal synostosis, ko ha tūkunga naʻe fepikipikiʻi fakataha ai e ngaahi hui ʻi he ngeʻesi ʻulú ʻoku teʻeki taimi ke fāʻeleʻí. Ko hono ikuʻangá, he ʻikai toe tupu e ʻulu ia ʻo e pēpeé. Ko e faitoʻó pē ke toʻo ha konga lahi ʻo e ngeʻesi ʻulu ʻo Seisí ʻi hono māhina tolú pē. Ne mau kātekina e faingataʻa ko ʻení ʻi he lotu mo ha ngaahi tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki. Ne mau toe mātā pē e toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi heʻemau moʻuí. Naʻe tali e ngaahi lotú. Naʻe hoko e ngaahi tāpuaki. Naʻe ola lelei ʻa e tafá. Naʻe toe aʻu ʻa e moʻuí ki ha tūkunga māʻolunga.

He toki hala fononga fakaofo ia! Ka naʻe akoʻi kimautolu ʻe he ʻEikí ha ngaahi lēsoni lahi ʻi he fononga ko ʻení. ʻOku mau ʻiloʻi naʻá Ne ʻiate kimautolu talu mei he kamataʻangá.

Naʻe Aʻusia e Siosefa ha Ngaahi Taimi Fakaʻofoʻofa mo ha Ngaahi Taimi Faingataʻa

ʻĪmisi
Ko hono fakatau ʻo Siosefa ki ʻIsipité

Fakatau ʻo Siosefa ki ʻIsipité, tā fakatātaaʻi ʻe William Brassey Hole, © Look And Learn / Bridgeman Images

ʻI heʻetau ako ki he moʻui ʻa Siosefa ʻi he Fuakava Motuʻá, ʻoku tau ʻiloʻi ai naʻe hoko foki ʻene moʻuí ko ha fononga mei he ngaahi tuʻunga maʻolungá ki he ngaahi tuʻunga maʻulaló pea toe foki ki he ngaahi tuʻunga maʻolunga ʻo e moʻuí. Pea ʻoku tau ʻilo naʻe ʻiate ia maʻu pē ʻa e ʻEikí, ʻi he leleí mo e koví fakatouʻosi.

Ko e kote naʻe ʻoange ʻe Sēkope kia Siosefá ko ha fakataipe fakaʻofoʻofa ia ʻo e ʻofa ʻa Sēkope kia Siosefá. Ka naʻe hoko foki ia ko ha fakamanatu fakatupu ʻita ki he ngaahi tokoua ʻo Siosefá, ʻa e vā fetuʻutaki ʻo Siosefa mo ʻene tamaí.

ʻI he ʻalu e kau tautehiná ke fafanga e tākanga monumanu ʻa ʻenau tamaí, naʻe kole ʻe Sēkope kia Siosefa ke ʻalu ʻo vakaiʻi kinautolu. Naʻe ʻalu ʻa Siosefa ʻo fakatatau mo ʻene kolé. Ka neongo ia, ʻoku hangē naʻá ne hē ʻi he halá. Ko ia naʻe fekauʻi atu ʻe he ʻEikí ha tangata ke fakahinohino kia Siosefa e halá koeʻuhí ke ne lava ʻo maʻu hono ngaahi taʻoketé (vakai Sēnesi 37:15–17).

ʻI he alēlea fūfū e ngaahi taʻokete ʻo Siosefá ke fakapoongi iá, ʻoku hangē naʻe ʻikai hoko noa pē ʻa e fononga atu ha kulupu fononga ʻi he hala ki ʻIsipité. Naʻe ʻikai ai ke nau fakapoongi ʻa Siosefa, pe tuku ke ne mate ʻi ha luo, ka naʻe fakatau ia ʻe hono ngaahi taʻoketé ki he kau fonongá. (Vakai Sēnesi 37:25-28.)

Naʻe hā lelei e tataki ʻa e ʻEikí ʻi he taimi naʻe fakatau atu ai ʻe he kulupu fonongá ʻa Siosefa kia Potifā, ko ha kapiteni ʻo e kau tangata leʻo ʻa Feló. Naʻa mo ʻene hoko ko ha tamaioʻeikí, naʻe liliu ʻe Siosefa e ʻausia kotoa pē ki ha meʻa lelei. Naʻe fokotuʻu ʻe Potifā ʻa Siosefa ke ne tokangaʻi hono falé. Naʻá ne fakafalala e meʻa kotoa naʻá ne maʻú kia Siosefa. (Vakai, Sēnesi 39:4.) Naʻe fononga ʻa Siosefa mei ha tūkunga faingataʻa ki ha tuʻunga fakaʻofoʻofa. Kuó ne fiefia ʻeni ʻi he ngaahi faingamālie mo e tāpuaki ʻo e fale ʻo Potifaá.

Ka neongo ia, naʻe ʻikai fuoloa ʻa e tuʻunga fakaʻofoʻofa ko ʻení. ʻI he taimi naʻe hola ai ʻa Siosefa mei he ngaahi tōʻonga taʻetaau ʻo e uaifi ʻo Potifaá, naʻá ne tukuakiʻi ia ki he angaʻuli. Neongo naʻe loi ʻene tukuakí, naʻe faingofua pē ke fakapoongi ai ʻa Siosefa. Ka ʻoku fakaofo, he naʻe ʻikai, kae tuku pē ia ki he fale fakapōpulá. Naʻe toe fakahaofi pē ʻe he toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻa Siosefa.

Tui Fakaofo

Kapau ko koe naʻe fakahū taʻetotonu ki he fale fakapōpulá, ko e hā naʻá ke mei fakahokó? Kapau naʻe ʻi ai ha taha naʻe tonu ke loto-foʻi mo ʻita, ko Siosefa ia. Mahalo naʻe fakatupu ʻe heʻene hifo mei he tuʻunga fakaʻofoofá ki he faingataʻá ke fakakaukau, “Ko e hā hono ʻaonga ʻeku feinga ke tauhi ki he ʻOtuá? Ko ʻEne meʻa pē ʻoku fakahokó ko hono tauteaʻi au.” Ka naʻe ʻikai loto mamahi pe tukuakiʻi ʻe Siosefa ʻa e ʻEikí, pea naʻe ʻikai ke ne foʻi. Naʻe ʻikai teitei tūkia ʻene tui fakaofó.

Pea naʻa mo e ngaahi ʻaho faingataʻa ʻo hono tuku pōpula iá, naʻe ʻikai liʻaki ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa. ʻUluakí, naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ha faingamālie kia Siosefa ke fakaʻuhingaʻi e misi ʻa e tangata fua ipú mo e tangata ngaohi maá (vakai, Sēnesi 40). Pea hili ha ngaahi taʻu siʻi mei ai, ʻi he aʻu ki he faingamālie ke ne fakaʻuhingaʻi e misi ʻa Feló, naʻe fakahā ʻe Siosefa ko ʻene malava ko ia ke fakahoko iá naʻe mei he ʻOtuá ia (vakai Sēnesi 41:16). Naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono toe fakafoki mai ʻe Felo ʻa Siosefá, ka “naʻá ne fakanofo ia ke pule ki he fonua kotoa pē ko ʻIsipité” (Sēnesi 41:43). Hili e faingataʻaʻia mo e fāinga ʻa Siosefa ʻi ha ngaahi taʻu lahí, naʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa Siosefa ke hoko ko ha taha tākiekina mālohi ʻi he fonuá, ʻo fika ua hake kia Felo—ko ha tuʻunga fakaʻofoʻofa ʻe taha ʻi he moʻui ʻa Siosefá.

ʻOku Fakataumuʻa Ia ʻe he ʻOtuá ki Heʻetau Leleí

Naʻe faifai pea toe fetaulaki ʻa Siosefa mo hono ngaahi taʻoketé, ʻa kinautolu naʻe faʻufaʻu ke fakafepakiʻi mo fakatau pōpula iá. Naʻá ne mei lava pē ke ʻita. Naʻá ne mei tukuakiʻi kinautolu ʻi he “taʻetotonu fakatupu loto-lili” ne nau fakahoko kiate iá.2

Ka naʻe ʻiloʻi ʻe Siosefa naʻe tokangaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tuʻunga māʻolunga mo e ngaahi tuʻunga māʻulalo kotoa pē ʻo ʻene moʻuí. ʻOku ʻomi ʻe heʻene lea ki hono ngaahi taʻoketé ha fakakaukau ki he mahino ko iá:

“Ka ko kimoutolu, naʻa mou mahalo kovi kiate au, ka naʻe puleʻi ia ʻe he ʻOtuá ke lelei, koeʻuhí ke fakahoko ʻa ia ʻoku fai he ʻaho ní, ke fakahaofi ʻa e moʻui ʻa e kakai tokolahi.

Pea ko ʻeni, ke ʻoua naʻa mou manavahē; he teu tauhi ʻa kimoutolu mo hoʻomou fanau iikí. Pea naʻá ne fakafiemālieʻi ʻa kinautolu, ʻo lea ʻofa kiate kinautolu” (Sēnesi 50:20–21).

ʻI heʻetau fonongaʻia e ngaahi tuʻunga māolunga mo e ngaahi tuʻunga māʻulalo ʻo e moʻuí, ko ha fakamanatu maʻongoʻonga ia, ʻoku fakataumuʻa ia ʻe he ʻOtuá ki heʻetau leleí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e tefitoʻi moʻoni tatau ki ha Siosefa ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní:

“Kapau ʻe fie maʻu koe ke ke fepaki mo e faingataʻá; …

Kapau ʻe tukuakiʻi koe ʻaki ʻa e ngaahi tukuakiʻi taʻe-moʻoni kehekehe kotoa pē; kapau ʻe ʻoho mai ʻa ho ngaahi filí kiate koe; kapau te nau ʻave fakamālohi koe mei he feohi mo hoʻo tamaí mo e faʻeé … pea toho atu koe ki he fale fakapōpulá, …

“… Ke ke ʻiloʻi, ʻe hoku foha, ʻe foaki ʻe he ngaahi meʻá ni kotoa pē ʻa e poto kiate koe, pea ʻe hoko ia ʻo ʻaonga kiate koe” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:5–7).

Kuo ʻi ai Maʻu Pē Ha Ngaahi Faingataʻa

ʻI he taimi ne ma foua ai mo Teli homa ngaahi faingataʻaʻiá, ne ma maʻu ha fakafiemālie ʻi he fakamatala ko ʻení mei ha palōfita ʻa e ʻOtuá:

“ʻOku ou loto ke mou ʻiloʻi kuo ʻi ai maʻu pē ha ngaahi faingataʻa ʻi he moʻui fakamatelié, pea ʻe ʻi ai maʻu pē. Ka ʻi heʻetau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku tau ʻiló, mo moʻui ʻi he tuʻunga ʻoku totonu ke tau moʻui aí, ʻoku ʻikai ha toe potu ia, ʻikai ha toe ʻuhinga, ki he fakatuʻatamakí mo e mole ʻo e ʻamanakí. …

“… Ko ia ʻoku ou fakatauange he ʻikai ke mou tui kuo hoko kotoa ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e māmaní ʻi homou kuongá, pe kuo teʻeki ke kovi pehē ʻa e ngaahi meʻá ʻo hangē ko ʻene hoko fakatāutaha atú, pe he ʻikai ke nau toe sai. ʻOku ou fakapapauʻi atu naʻe kovi ange ʻa e ngaahi meʻá pea te naufakaʻau ʻo sai ange maʻu pē. ʻOku nau pehē maʻu pē—tautautefito ʻi heʻetau moʻui ʻaki mo ʻofa ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo tuku ha faingamālie ke tupulekina ʻi heʻetau moʻuí.”3

Mei he talanoa ʻo Siosefá mo e ngaahi meʻa fakaʻofa ʻoku hoko ʻi he māmani ʻoku tau ʻi aí, ʻoku faingofua ke ʻiloʻi ʻoku hoko ha ngaahi meʻa kovi ki he kakai leleí. ʻOku ʻikai ʻuhinga e moʻui angatonú ia he ʻikai ke tau foua ʻa e faingataʻá mo e mamahí ʻi heʻetau moʻuí. Ka neongo ia, ʻe ʻiate kitautolu ʻa e ʻEikí ʻo hangē pē ko ʻEne ʻia Siosefa ʻi heʻene faingataʻaʻiá. Kuo pau ke hoko mai e ngaahi ʻahiʻahí. Ka ʻo kapau te tau foua kinautolu mo ha loto fakapapau ke fanongo kiate Ia, ʻe tataki mo ueʻi fakalaumālie kitautolu ʻe he ʻEikí, ʻo hangē ko ia naʻá Ne fakahoko kia Siosefá.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Afe Mai Hē!Ngaahi Himí, fika 87.

  2. Vakai, Dale G. Renlund, “Taʻetotonu Fakatupu Loto-Lili,” Liahona, Mē 2021, 41–45.

  3. Howard W. Hunter, “An Anchor to the Souls of Men,” Ensign, Oct. 1993, 70.