Ko e Mãlohi ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní

Na‘e pehē ‘e Palesiteni ‘Iongi: “Na‘á ku mamata ‘i ha me‘a ‘e taha ki ha tangata na‘e ‘ikai ke pōto‘i lea, pe talēniti ke lea ki ha kakai tokolahi, pea ko e me‘a pē ‘eni na‘á ne lava ke lea‘akí, ‘‘Oku ou ‘ilo‘i ‘i he mãlohi ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘oku mo‘oni ‘a e Tohi ‘a Molomoná, pea ko Siosefa Sãmitá ko e Palōfita ia ‘a e ‘Eikí, ‘na‘e ha‘u mei he tangatá ni ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘o ne fakamaamangia ‘a e mahino na‘á ku ma‘ú, pea na‘e ‘i hoku ‘aó ‘a e maama, nãunau pea mo e mo‘ui ta‘e fa‘amaté. Na‘a nau ‘aofia au, na‘a nau fakafonu au, pea na‘á ku ‘ilo‘i na‘e mo‘oni ‘a e fakamo‘oni ‘a e tangata ko ‘ení” (JD, 1:90). Na‘e akonaki ‘a Palesiteni ‘Iongi ‘o pehē ko e Laumãlie Mã‘oni‘oní ko ha “me‘a-foaki makehe ia ‘a e Tamaí (DBY, 160), pea te ne lava ‘o ako‘i kitautolu he me‘a kotoa pē mo ‘oatu ai kitautolu ki he haohaoá.

Ko e ngaahi akonaki ‘a Pilikihami ‘Iongí

Ko e Laumãlie Mã‘oni‘oní ko ha me‘a-foaki ia mei he ‘Otuá ‘oku tau ma‘u ‘o fakatatau mo e poto ‘o e ‘Otuá pea mo ‘etau mo‘ui anga-tonú.

Kuo pau ke ma‘u ‘e he tangatá ‘a e poto ‘oku ha‘u mei ‘olungá kae toki lava ke mahino totonu kiate ia ‘a e ngaahi ‘uluaki tefito ‘o e ongoongoleleí. Kuo pau ke fakamaama ia ‘e he Laumãlie Mã‘oni‘oní. Kuo pau ke fakaava ‘a hono ‘atamaí ke ne lava ‘o mamata ki he kaha‘ú. Kuo pau ke ne ma‘u mo e fiefia ‘i he ngaahi tãpuaki ‘o e fakamo‘uí kae toki lava ke ne foaki atu ia ki ha ni‘ihi kehe (DBY, 153).

Ko e hã e me‘a ‘oku fie ma‘u ke tau fai ‘i he‘etau a‘usia pē ‘a e ta‘u valú? ‘Oku fiema‘u kitautolu ke tau ‘alu hifo ‘i he vai ‘o e papitaisó, pea ‘oku fie ma‘u ke tau fai ia he ko e fono ia ‘o hēvaní pea ‘oku ‘ikai ke ta ‘ilo‘i ‘e kitaua ‘a hono kamata‘angá koe‘uhí he ‘oku ‘ikai hano kamata‘anga ‘o‘ona, pea ‘oku hoko ia mei he ta‘engatá ki he ta‘engatá. Ko e fauniteni ia pe ko e tefito‘i me‘a ‘okú ne fakataipe mai ‘a e me‘a ‘o e ta‘e ngatá. Tau ō hifo ki he vai ‘o e papitaisó, pea papitaiso ai kitautolu ki he fakamolemole ‘o e ngaahi angahalá, mo hilifaki nima kitautolu ke fakama‘u kitautolu ko e mēmipa ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mã‘oni‘oni ‘o e Ngaahi ‘Aho Kimui Ní. Hili iá te tau ma‘u leva ‘a e me‘a-foaki ‘o e Laumãlie ‘o e Mo‘oní, pe ko e Laumãlie Mã‘oni‘oní (DBY, 159).

‘Oku tau ako ‘i he Fuakava Fo‘oú mo e Tohi ‘a Molomoná ko e taimi ko ē ‘oku malanga‘i ai ‘a e ongoongoleleí, ‘oku ako‘i ai e kakaí ke nau tui ki he ‘Eiki ko Sīsū Kalaisí, ke nau fakatomala mei he‘enau ngaahi angahalá, papitaiso kinautolu ki he fakamolemole‘i ‘o e angahalá, mo ma‘u ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘i he hilifaki nima. ‘Oku hoko leva ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní ko e me‘a-foaki makehe ia ‘a e Tamaí pea ko ‘ene tokotaha talafekaú ia. ‘Okú ne toe foaki mai foki ‘a e ‘atamai potó ‘i he kau ‘ãngeló, pea ‘i he ue‘i ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní, pea fakaava mo e ‘atamai ‘o e Kãingalotú ke nau lava ‘o mamata ‘i he vīsone ki he ngaahi me‘a ‘o e ta‘e ngatá. Ko e taimi ko ē ‘oku malanga‘i ai ‘a e tokãteline mo‘oní, mahalo ‘e fo‘ou ia kiate kinautolu ‘oku fanongó, ka ‘oku totonu ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni aí mo mahinongofua pea tupu ai ha fa‘a fakakaukau ‘a e kau fanongó ia ko ha me‘a pē ia kuo nau ‘osi maheni kinautolu mo ia mo ‘ilo‘i. ‘Oku tupu ‘eni mei he ngãue ‘a e Laumãlie ‘o e Mo‘oní ki he laumãlie ‘o e ‘atamai potó, ‘a ē ‘oku ‘i he tangata kotoa peé [vakai, T&F 6:15]. ‘Oku hanga ‘e he mãlohi ko ia ‘oku ‘alu hifo mei he langí ‘o ako‘i e fãnau ‘a e tangatá ‘i he taimi kotoa pē (DBY, 160).

‘Oku foaki mai ‘a e ngaahi me‘a-foaki ‘o e ongoongoleleí ke fakamãlohia ‘a e tui ‘a e tokotaha ‘oku tuí (DBY, 161).

‘Oku tau tui ‘oku ‘i ai ‘etau totonu ke tau ma‘u ‘a e foaki ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní … ‘o fakatatau ki he fa‘iteliha mo e poto ‘o e ‘Otuá pea mo ‘etau mo‘ui anga-tonú. ‘Oku fakamanatu mai ‘e he me‘a-foaki ko ‘ení kiate kitautolu ‘a e ngaahi me‘a kotoa pē ‘oku ‘aonga ke tau ‘ilo‘í, ‘i he kuo hilí, taimi lolotongá pe ‘i he kaha‘ú, pea ke tau ma‘u ‘a e ‘ilo ki he ‘Otuá ‘a ia ‘oku fakahã mai ‘e he Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘o kapau kuo mateuteu hotau ngaahi ‘atamaí ke ma‘u ia. Ko e Laumãlie Mã‘oni‘oní ko e tokotaha talafekau ia ‘a e ‘Otuá, pea ‘oku vahe‘i ki ai ke ne ‘a‘ahi ki he ngaahi foha mo e ngaahi ‘ofefine ‘o e tangatá. ‘Oku fakahinohino‘i ‘a e kakai kotoa pē ‘oku nau ma‘u ‘atamai mo mo‘ui ‘i he mãmaní ‘e he tokotaha tatau pē (DBY, 160–61).

‘E lava ‘e he‘etau fakafanongo ki he ngaahi ue‘i ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní mo ‘etau ngãue ‘o fakatatau ki he ue‘i ko iá ‘o tataki atu kitautolu ki he haohaoá.

‘Oku peheni ‘eku ‘iló, kapau te mou muimui ki he ngaahi akonaki ‘a Sīsū Kalaisí mo ‘ene Kau ‘Aposetoló ‘o hangē ko ia kuo hiki ‘i he Fuakava Fo‘oú, ‘e ma‘u ‘e he tangata mo e fefine kotoa pē ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní … Te nau ‘ilo‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘i aí, pea ‘e ‘i aí, pea na‘e ‘i aí. ‘E mahino kiate kinautolu ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘i he langí, ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘i mãmaní, ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ‘i lolofonuá, ngaahi me‘a fekau‘aki mo e taimi ní, pea mo e ngaahi me‘a ‘o e ta‘e ngatá foki, ‘o fakatatau pē ki honau ngaahi uiui‘i mo e ngaahi me‘a ‘oku nau lavá (DBY, 161).

Kapau ‘okú ke fie ma‘u ‘a e fakakaukau mo e finangalo ‘o e ‘Otuá … pea ke ‘ai ke ke ma‘u ia, he ‘oku ‘i ai ho‘o totonu ki ai ‘o hangē pē ko ha toe mēmipa kehe ‘o e Siasí pea mo e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá. Ko e totonu ia ‘a‘au pea mo ho fatongia ke ke mo‘ui ‘i ha founga mo‘ui te ke lava ke ‘ilo‘i ai ‘a e taimi ‘oku fakahã atu kiate koe ‘a e folofola ‘a e ‘Eikí, pea mo e taimi ‘oku fakahã atu ai kiate koe ‘a e fakakaukau ‘a e ‘Eikí. ‘Oku ou pehē ko ho fatongia ia ke ke mo‘ui taau ke ke ‘ilo‘i pea mahino kiate koe ‘a hono kotoa ‘o e ngaahi me‘á ni (DBY, 163).

Mo‘ui ‘o fakatatau ki he folofola kotoa pē ‘oku ha‘u mei he fofonga ‘o e ‘Otuá, mo fakafou mai ‘i he kau tangata kuó ne ‘osi fakanofo ‘i he mãmaní kae ‘oua kuo tau haohaoa (DBY, 159).

Ngaahi fokotu‘u ki hono Akó

Ko e Laumãlie Mã‘oni‘oní ko ha me‘a-foaki ia mei he ‘Otuá ‘oku tau ma‘u ‘o fakatatau pē mo e poto ‘o e ‘Otuá pea mo ‘etau mo‘ui anga-tonú.

Ko e hã e me‘a kuo pau ke ma‘u ‘e ha tangata kae “mahino totonu” ki ai ‘a e ngaahi ‘uluaki tefito ‘o e ongoongoleleí? Ko e hã hono ‘uhingá? (Vakai foki, ‘Īsaia 55:8–9.)
Fakatatau mo e lau ‘a Palesiteni ‘Iongí, ko e hã e me‘a ‘oku ako‘i ki he kakaí ‘i he “taimi ‘oku malanga‘i ai ‘a e ongoongoleleí?” Na‘e ‘uhinga fēfē ki ho‘o mo‘uí ‘a e ngaahi tãpuaki ko ‘eni ‘oku ma‘u mei hono ako‘i ‘o e ongoongoleleí?
Ko e hã e fatongia ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘i ho‘o mo‘uí? Ko e hã hono ‘uhinga ‘oku ‘ai ai ‘e he mãlohi ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní ‘a e ngaahi tokãteline fo‘oú ke hangē pē ia ha ngaahi me‘a kuo fuoloa ‘etau ‘ilo ki aí? Te ke lava fēfē ‘o tala pe ko e ha‘u ‘a e ngaahi ongó, ngaahi fakakaukaú, mo e ngaahi mahalo ‘okú ke ma‘ú, mei ho lotó pē pe mei he Laumãlie Mã‘oni‘oní?
Ko e hã hono lahi “ ‘o ‘etau totonu ki he me‘a-foaki ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní” hangē ko ia na‘e lave ki ai ‘a Palesiteni ‘Iongí? Ko e hã ‘a e ngaahi fakatu‘utãmaki ‘o e mo‘ui ta‘e kau mai ki ai ‘a e mãlohi ‘o e Laumãlie Mã‘oni‘oní pe ko e mo‘ui ‘oku fakalele ‘aki ‘a e mãlohi ‘o e ngaahi ‘ilo ‘oku ‘ikai mei he ‘Otuá?
Ko e hã e ngaahi me‘a na‘e pehē ‘e Palesiteni ‘Iongi ‘e lava ke tokoni‘i kitautolu ‘e he Laumãlie Mã‘oni‘oní ke tau ‘ilo‘í? Ko e hã hotau fatongia ki hono ma‘u mai ‘o e fa‘ahinga ‘ilo pehení? Ko e hã leva hatau fatongia hili ha‘atau ma‘u ‘a e ‘ilo ko ‘ení?

‘E lava ‘e he‘etau fakafanongo ki he ngaahi ue‘i ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní mo ‘etau ngãue ‘o fakatatau ki he ue‘i ko iá ‘o tataki atu kitautolu ki he haohaoá.

Te tau lava fēfē ke ‘ilo‘i “ ‘a e fakakaukau mo e finangalo ‘o e ‘Otuá?” Ko e hã hono ‘uhinga ‘oku mahu‘inga ai ke ‘ilo‘i ‘ení? Ko e hã ‘a e ngaahi tãpuaki ‘oku ma‘u ‘i he‘etau fekumi pea mo ‘etau muimui ki he ngaahi ue‘i ‘a e Laumãlie Mã‘oni‘oní pea mo e kau tamaio‘eiki ‘a e ‘Otuá?
Ko e hã ha ngaahi me‘a kuó ke a‘usia pe kuo a‘usia ‘e ha ni‘ihi kehe ‘a ia na‘á ne tokoni‘i koe ke ke tui ‘e lava ke tokoni‘i koe ‘e he Laumãlie Mã‘oni‘oní ke mahino peá ke talangofua ki he fakakaukau pea mo e finangalo ‘o e ‘Otuá ‘i ho‘o mo‘ui faka‘ahó? (Vakai foki, 1 Nīfai 22:2 pea mo e 2 2 Nīfai 32:2–3.)