2015
Kamarurungaki Man Ana Kamwamwane Tamnei aika Buakaka
Okitobwa 2015

Kamarurungaki man ana Kamwane Tamnei aika Buakaka

Iroun Unimwaane Dallin H. Oaks

Man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman

Tamnei
Elder Dallin H. Oaks

Ngaira ni kabane ti riai n reireinaki ni kaeka n ae riai nakon taabo ni kareke rongorongo ma kanoana ae te kareke nano.

Tamnei
Silhouette of a man kneeling in prayer. Rays of light are around him.

N oki nakon te Uea n te nanorinao e kaira temanna ni butimwaai koaua aika a bon koaua, are, ngkana e tabwanin te ota, e karekea te korakora ao ni katoka te maamaa.

KABWARABWARAAKI TAMNEI IROUN domi8nic/iStock/Thinkstock

Tebwina te ririki n nako I taetae n te maungatabu ni kabuta iaon tamnei aika buakaka. I anga bwanaau n reirei ni boutokai aia reirei taan kairiiri tabeman ake a tia ni kauring ni korakoran mwiin te urubwai n te maiu n tamnei n tamnei aika buakaka. I kauring bwa a mwaiti mwaane ao ataeinimwaane ake a rootaki man te bwai are I aranna bwa “katanoataan waaki ni kareke nano aika aki riai man riaon te tua.”1 Kamanenaan Tamnei aika buakaka n aki akaka e bon buakaka—iai ana urubwai nakon te maiu n tamnei, e kamamaara te konabwai ni kamwakuran mwaakan te nakoaniboonga, ao e urui reitaki aika kakawaki.

Ngkai, n riaon te 10 te ririki imwiina, I kakaitau bwa angiina, a ongo ao n toumwiin taetae ni burabeti ibukin taian kauring, a kararoaai ao n teimatoa n itiaki ao n aki kabarekaaki man memean tamnei aika buakaka. I bon kakaitau naba bwa angiina a tia n butimwai taian kakao man taian taetae ni burabeti bwa ti na tannako man tamnei aika buakaka, ni kamaoi naano aika uruaki ao reitaki, ao ni waaki nako ni waakin kawaia ana reirei. Ma I tabeaianga riki n aroia tabeman mai ibuakora a teimatoa ni bwaka n rotaaki man tamnei aika buakaka, ai moarara riki ara ataeinimwaane ao n rikiraken mwaitiia naba ataeinaine.

Oin bukin te kanganga ibukin rikiraken tamnei aika buakaka bwa n te aonaaba ni boong aikai, taeka ao tamnei ma kanoana waaki ni kareke tangira aika a mena n taabo nako: a kona ni kuneaki n te tamnei, burokuraem n te TV, taabo ni kareke rongorongo, rongorongo iaon te tekiti, nambwan taian tareboon, katanoata, taian boki, katangitang, ao maroro ni katoa boong. N tokina, e kakoauaaki bwa ngaira ni kabane ti kai reketaati n rongorongo ni kareke nano n ae taneiai te aba iai.

I. Rinan aika Irekereke

Ni buokiira n taobara te buakaka ae rikirake aei, I kan kaoti tabeua rinan aika irekereke ma tamnei aika buakaka ao ni bairei kawai ake ti riai ni kaekai n tatabeua.

N taai ake rimoa ao ni bwaai aika riki, ara reirei n taekan tamnei aika buakaka e katuruturuaki iaon buokakia aomata n tatabemaniia nako bwa a na totokoa tei irarang ke ni kamarurungaki man waaki ni kareketaati. Ngkai a teimatoa ni kakawaki konabwai aikanne, taneiai ake mai mwaaina ao bwaai aika riki ngkai a kaota te kainnnano ni maroroakina te reirei n tein rinanin tamnei aika buakaka ni kamanenaki imarenan mwakuri ni kakaitara n tutuki ao waaki ni kareketaati. E ibuobuoki katuruan te taratara iaon aua rinan aika irekereke aika kakaokoro ma tamnei aika buakaka: (1) noorakina ae aki kantaningaki, (2) kamanenana n angin te tai, (3) kamanenana tii tetaina, ao (4) kamanenanan n akea totokoana (waaki ni kareketaati).

  1. Noorakin Tamnei aika aki Kantaningaki. I kakoaua bwa aomata n tatabemaniia nako a karaoia n ae aki kantaningaki n noori tamnei aika buakaka. Akea te bure n aei ngkana ti tannanko mai iai n aki kataia ni karaoia. Kanga ti tebo ma te kairua, are e riai ni karaoa kaetakina nakon ae te rairannano.2

  2. Kamanenana n ae Karina. Kamanenan te tamnei ae buakaka aei e kona ni karina ke n angin te tai, ma e karaoaki n te nano, ao anne buakakana.

    Tamnei aika buakaka e kauekea ao ni kakorakorai namakin ni kareke nano. Te Tia Karikibwai e anganiira namakin aikai ibukin Ana kantaninga aika wanawana, ma E anga naba tuua ake e na tiatiani aia taratara nakon te mwaane ao te aine ake a iein. Tamnei aika bubuaka e karaoi mwakuri aika aki riai ao ni kaunga te namakin ni kareke nano mai itinanikun tuan te mare. Te koraki ake a kamanenai tamnei aika buakaka a irekereke ma kairoro aika korakora are a kona ni karika te maiu ke n uruanna. Tai nako ikekei!

    Te kabuanibwai ma kamanenan te tamnei ae buakaka n oin te nano, e aki kakawaki ngkana e aki baireaki ke n aki bati n riiriki, bwa e bon kairiiri nakon te kai irarang, are e na karikirakea te tabeaianga ma te namakin ni kareke nano ao te anua. Taan rabakau a kunea bwa tamnei ni kareke nano a karaoi kemikoo n te kaburoro are a na kakukurei riki taian namakin n noorakina, are e kaunga riki te anainano nakon anua ni kareke nano.3 Te anua ni kareke nano ae buakaka n aekaia nako ke e bon kariki namakin aika kamaama, are, n tokin te tai, e kona ni kateaki ni kamatoaki ma te aomata.

  3. Kamanenana n ae Bati. Kaokiokan kamanenan tamnei aika buakaka e kona n riki bwa te katei, “te anua ae iriraki ni karokoa ae e nang riki bwa te bwai ae e a kareke.”4 Ni kamanenana ma te katei, aomata a rinanon te kainnano n tangiran te namakin are a na kona n rauaki iai.

  4. Kamanenana n ae Baireaki (Waaki ni Kareketaati). Katein te aomata e kareketaaki ngkana e karika te “inaomata” (te taetae ni bwainaoraki ae kaineti ma kamanenan taian turaki, arekooro, te kemboro mwane ae baireaki, ao a mwaiti riki.) ma mwaitin “bairean te bwai ae kainnanoaki” are “e moanibwaia moa ae kakawaki iaon bwaai ni kabane n te maiu.”5

II. Kakawakin Ataakin Rinan Aikai

N te tai are ti atai rinan aika kakaokoro aikai, ti ataia naba bwa tiaki aomata n tatabemaniia nako ake a kamanenai tamnei aika buakaka a reketaati ni karaoia ma nanoia. Ni koauana, angiina ataeinimwaane ma ataeinaine ake a rootaki ma tamnei aika buakaka a aki reketaati iai. Anne te kaokoro ae rangin kakawaki ni karaoaki—tiaki tii ibukiia kaaro, buu aine ke buu mwaane, ao taan kairiiri ake anga nanoia n ibuobuoki ma ibukiia naba ake a rootaki ma te kanganga aei. Aei Bukina.

Te moana, temanna are e korakora rekerekena ma ngaia―man tiaki oin nanom, nakon kamanena ae karina ke ae kaokiokaki n oin te nano, ni kamanenana n ae bati, ni kamanenana n ae baireaki (te reketaati)—e na korakora riki te kanganga ni kamarurungaki mai iai. Ngkana te anua e kairiruaki ni karinanaki bwa te reketaati, teuane ke neiene e kamanena e na taku bwa e a bua inaomatana ao ana konabwai n totokoa te kanganga. Aei e kona ni kamamaara te kamarurungaki ao te rairannano. Ma e boni ngae n anne, ni karekean te atatai ibukin korakoran te kanganga―are e tuai ni matoa raoi ke ni kakaiaki n aron kakamakuna―e kona n anga te kantaninga ao ni karikirakea te konabwai ni kamwakura te inaomata ni katokia ao n raira n nano.

Te kauoua, n aron anua aika bure, kamanenan tamnei aika buakaka ma nanom e kabirinakoa te Tamnei ae Raoiroi. Tabeman ake a tia n rinanon aei a anaaki nanoia bwa a na rairinanoia. Tabeman, e ngae n anne, a na namakina te maama ao a ukoria ni karabai aia kairua rinanon te uarao. A na moanna n namakina naba te maama, are a na namakina te bwainrang i bon irouia. Ngkana e riki aei, taan kamanena a na moanna ni kakaoua teuana ana kewe Tatan ae te kabanea ni korakora: bwa te bwai are a tia ni karaoia ke n reitinako ni karaoia e karikiia bwa aomata aika buakaka, a aki tau ibukin ana akoi te Tia Kamaiu ao akea korakoraia ni karaoa te rairannano. Anne e bon aki koaua. Ti aki rang raroanako man Ana Mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu.

N te kabane, e kakawaki bwa ko na aki kanikinaea kamanenan tamnei aika buakaka ae karaoaki ni katoa tai bwa te reketaati ibukina bwa anne e aki kamatata raoi te bwai ae riki ke ni kabwanina rikin te rairannano ae riai ke te kamarurungaki. Ni karekean ataakina bwa e mena iai te aomata inanon te waaki e na karekea naba te atatai ae tamaroa riki bwa tera te mwakuri ae riai nakon te kamarurungaki.

III. Birinako man Tamnei aika Buakaka

Ngkai ti na iangoia bwa a na kanga aomata n tatabemaniia nako ni kona ni birinako ao ni kamarurungaki man ana kamwamwane tamnei aika buakaka. Aei e ibuobuoki tiaki tii nakoia naake a rootaki n totokoakin kamanenan tamnei aika buakaka ma nakoia naba kaaro, ao taan kairiiri ake a buokiia. Aomata n tatabemaniia nako a na tokanikai totokoakin ao kamarurungakiia man tamnei aika buakaka ngkai a maroroakin bwaai aikai ma kaaro, buu mwaane ke buu aine, ao taan kairiiri.6

N aki tabe ma rinan aika irekereke ni karaoana ma oin te nano ni matakuakin tamnei aika buakaka, te kawai nakon te kamarurungaki, te itiaki, ao te rairannano ane imwiina ao e kainnanoi aan reirei aika ti te arona: nanorinano, n riki bwa ana reirei, te motinnano n te babaire ae onoti n te bitaki, te bukinaki ao te boutoka, ao te teimatoa n ua te toki inanon te onimaki.

Tamnei
Silhouettes of a man and woman sitting with their backs together. They are reading scriptures.

Ni kamwakuri koaua aikai e kainnanoia naba aomata ni motinnanoia ni maiu kanga ana reirei te Uea Iesu Kristo ao ni karaoan bwaai aikanne ake a na kaitiakiia ao ni kakorakoraia n totokoi kariiri n taai aika imwaaira.

KABWARABWARAAN TAMNEI IROUN majivecka/iStock/Thinkstock

A. Nanorinano

N tokanikai ni koaua iaon tamnei aika buakaka ao anua iai rekerekeia ma ngaia, aomata n tatabemaniia nako a riai ni karikirakea te nanorinano (taraa Ita 12:27). N oki nakon te Uea n te nanorinao e kaira temanna ni butimwaai koaua aika a bon koaua, are, ngkana e tabwanin te ota, e karekea te korakora ao ni katoka te maamaa. Tabeua koaua aikai iai inanona:

  • Ngaira n tatabemaniira nako bon naati iroun te Tama are i Karawa ae tatangira.

  • Ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo, e tangiriira ao ni kinaira n tatabemaniira nako.

  • Ana Mwakuri ni Kamaiu ara Tia Kamaiu e kaineti nakoia ni kabane natin te Atua.

  • Rinanon ana akoi Iesu Kristo, ni kabane a kona ni kabwaraaki aia bure ao ni karekea te mwaaka ni bitaki.

  • Ngaira n tatabemaniira nako iai iroura te bwaintangira n rinerine ae aki kabooaki, are ti kona ni kamanena mwaakan ao korakoran te Mwakuri ni Kamaiu.

  • Aomata ake a rootaki ma tamnei aika buakaka a kona ni karekea te kantaninga mairouia naake a tia n tokanikai n te buaka aei.

  • Tamnei aika buakaka a bon buakaka, ma te rekenako iai e aki kabuakaka te aomata.

  • Aomata n tatabemaniia nako a kona ni birinako man ana kamwamwane tamnei aika buakaka ao ni kamarurungaki raoi, ma e kona n riki aei tii man kamanenan mwaakan te Mwakuri ni Kamaiu.

  • Te rairannano ae koaua man tamnei aika buakaka e kainnanoa riki katokan kamanenana. Te rairannano e kainnanoa te bitaki n nano rinanon ana Mwakuri ni Kamaiu Kristo.

Butimwaean kawai aikai e katauraoa temanna n te maiu n tamnei ni kamwakuri, are e na karekea ana ibuobuoki te Uea ni karaoi bitaki ake a kainnnanoaki n te rairannano ao te kamarurungaki.

B. N riki bwa ana reirei

Ni kamwakuri koaua aikai e kainnanoia naba aomata ni motinnanoia ni maiu kanga ana reirei te Uea Iesu Kristo ao ni karaoan bwaai aikanne ake a na kaitiakiia ao ni kakorakoraia n totokoi kariiri n taai aika imwaaira. Nanon aei te motinnano nakon anua n aro aika onoti: te tataro ae nanonaki raoi ni katoa boong ao kamatebwaian booki aika tabu, kakaean bootakin taromauri, mwakuri n ibuobuoki, aki mamatam, ao (ngkana e kariaiakaki mairoun te bitiobi) kanakin te toa ao te nebonebo n te tembora.

C. Motinnanoan te Babaire ae Onoti

Ana reirei Iesu Kristo aika nanorinano a na ko na ni karekea te namakin ao ni kinai namakin aika nano, waaki n rereitaki, taabo aika katobibira are a kanakoa te kariiri ni kamanenan tamnei aika buakaka. Ni karekea tuoakin kanoa aikanne, a na ko na ni karikirakea te babaire ae onoti ni birinako ni buokiia:

  • Kinaakin taian kanoa ao bwaruakiia ngkana a kaoti.

  • Katei mwakuri aika onoti ni buokiia ni birinako man taian kariiri.

  • Manga moan bairei am iango ao korakoram nakon te Uea.

  • Bairei mwakuri aika onoti ni katoa boong ni kamanoa aia motinannano ae onoti ni maiuakina ae raoiroi.

Ni karikirakean te babaire ae onoti, a riai aomata ni kamanenai raoi bwaai n ibuobuoki aika katauraoaki man te Ekaretia. Ibukin te katoto, ana webutiaite te Ekaretia overcomingpornography.org iai kanoana ibukiia aomata ni kabane n ai aroia naba kaain te utu ao taan kairiiri n te nakoaniboonga ake a boutokaiia. N reitaki ma anne, Ana Burokuraem te Ekaretia ni Kamarurung n te Reketaati e tauraoi nakoia ni kabane kaain te aro ake a rootaki te anua ae kareketaaki, ao e na buokiia naba kaain aia utu.

D. Bukintaeka ao Boutoka

Ana reirei Iesu Kristo aika nanorinano ake a ataia bwa a kainnanoa te Tia Kamaiu a ukoukora naba ana ibuobuoki aia bitiobi, are e weteaki mairoun te Uea bwa aia tia kairiiri n te nakoaniboonga ao are e taui kiing aika kainnanoaki bwa a na kona n rairinanoia. Ma aia kariaia aomata ake a irekereke iai ao ngkana e karekea te namakin te bitiobi, e riai ni wetea temanna ni mwakuri ma ngaia ao ni buokiia. E aki kakawaki te bwai ae riki, te reirei aei mairoun Beretitenti Gordon B. Hinckley (1910–2008) e kaineti:

“Onnon nakon te Uea mai kabin nanom bwa E na kanakoa te waaki ni kareketaaki are e a tautoroniko. Ao ko bia karekea te ninikoria ni ukoukora ana kairiiri am bitiobi ae tatangira ao, ngkana e riai, aia reirei naake a rang mwaatai.”7

Ni kaineti iaon korakoran te kanganga, aomata n tatabemania nako a na bae ni kainnanoa ana boutoka te aomata ae onimakinaki, ae e a tia n rinanona ke te kauntira ae e mwaatai are a kona ni kawaria n taai ake a kainnanoaki bwa a na kakorakoraki n taai ni mamaara ao are a na bon bukintaeka iai nakon aia babaire.

E. Teimatoa n te Onimaki

Aomata ake a tia n rairinanoia ao n tia ni kakabwaiaki man aia kanganga n totokoa kamanenan tamnei aika buakaka a bon riai n tatauraoi, ibukina bwa teuare e buakaka e na teimatoa n ukoukora mamaaraia n aomata. Baika aki karaoaki n oin te nano a teimatoa n riki n aki ongei konabwai n totokoakiia. Rinanon maiuia, a riai aomata n reiakina aron taobaran aia namakin ni kareke nano ake a tia n anganaki iroun Atuaia ao ni kateimatoa aia konabwai bwa a na itiaki.

IV. Te Nanoanga Ibukiia Aomata ni Kabane

Ngkai te taeka ni kaineti bwa ti na kanga n taokitania naake a mwane n tamnei aika buakaka. Ngaira ni kabane ti kainnanoa ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo. Naake a rootaki ma tamnei aika buakaka a kainnanoa ara nanoanga ao ara tangira ngkai a ririmwin reirei aika rang kainnanoaki ao mwaneka ibukin te kamarurungaki. Taiaoka tai kabuakakaia. A bon aki buakaka ke tao akea aia kantaninga. Bon naati mwaane ao aine iroun Tamara are i Karawa. Rinanon te rairannano ae kororaoi, a kona n rangin itiaki, ao n kororaoi n tau ibukin berita aika tabu ao kakabwaia man te tembora are e a tia ni berita te Atua nakoia.

Ngkana e roko te tai ni mare, I kaungaia kairake n ataeinaine ao ataeinimwaane bwa a na taratara raoi n rineiia raoi raoia te maiu ae akea tokina are e itiaki imatan te Uea ao ni kororaoin rin n te tembora. Aomata ake a rairinanoia raoi man tamnei aika buakaka a na karekei kakabwaia aikai.

V. Kabaneana

Ni maiura n te maiu aei, ngaira ni kabane ti na kaitibo ma bwaai ake kanoana tamnei aika buakaka. Ma ana kairiiri ara Tia Kamaiu ae tatangira, n raonaki ma kakoaua man berita aika tabu n te toa bwa ti na raonaki iroun Tamneina n taainako (taraa D&C 20:77), ti kona ni kaeka n ae riai n taainako. I kakoaua bwa aei ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni kukurei ni katoong Ana kakawabwaia Teuare ti taromauria. Ngkana ti karaoia, ti na karekea riki bwaninin ana rau te Tia Kamaiu ao ti na teimatoa ni kawaira nakon tokina kawaira ae akea tokina ni karietataki.

Bwaai aika a na taraaki

  1. Taraa Dallin H. Oaks, “Tamnei aika Buakaka,” Riaona, Meei 2005, 87–90.

  2. Taraa Dallin H. Oaks, “Sins and Mistakes,” Ensign, Okitobwa 1996, 62–67.

  3. Taraa Donald L. Hilton Jr., M.D., “Pornography Addiction—a Supranormal Stimulus Considered in the Context of Neuroplasticity,” Socioaffective Neuroscience and Psychology, vol. 3 (2013), socioaffectiveneuroscipsychol.net/index.php/snp/article/view/20767; taraa naba “Porn Changes the Brain,” fightthenewdrug.org.

  4. Webster’s Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language (1989), “habit.”

  5. American College of Physicians Complete Home Medical Guide (1999), 564.

  6. N reitaki ma anne, te roronrikirake ao aia karo a riai ni maroro n ae riai n taekan ana karikibwai te aomata. Te roronrikirake ake a ongo taekan te kareke tangira mairouia aia roro nako nakon ae bon mairouia aia karo a kan ukoukora riki rongorongona rinanon tamnei aika buakaka.

  7. Gordon B. Hinckley, “A Tragic Evil among Us,” Liahona, Nobembwa 2004, 62.

Ni kaineti ma mwaitin te kangaanga, temanna e kona ni karekea ana boutoka ae onimakinna, ae mwaatai ke ae te tia rabwakau ni kauntira.

KABWARABWARAAN TAMNEI IROUN Ingram Publishing/iStock/Thinkstock