2017
Ngaahi Fakakaukau mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo kau ki he Tamaí pea mo e ʻAló
January 2017


Ngaahi Fakakaukau mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo fekauʻaki mo e Tamaí pea mo e ʻAló

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he tohi ko ʻeni ʻo e fakahaá, ha ngaahi moʻoni kuo mole fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá pea mo e founga ʻe lava ke tau toe nofo ai mo e Fakamoʻuí pea mo e Tamai Hēvaní.

ʻĪmisi
First Vision

Ko e ʻUluaki Mata-meʻa-hā-maí, tā ʻe Walter Rane; mei muí © iStock/Thinkstock

Kuo ʻomi hono Toe Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí, ha ʻilo lahi faufaua ange ki he māmaní ki he natula ʻo e Toluʻi ʻOtuá mo ʻEnau ngaahi taumuʻá. ʻI he ʻilo ko ʻení, ʻoku toe tuʻulaki ange ai ʻetau tui kiate Kinautolú pea mo ʻetau holi ke tauhi ʻEnau ngaahi fekaú.

Kae meʻatēpuú, ʻoku tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi he ʻokú ne akoʻi mai ha ngaahi moʻoni mālohi fau fekauʻaki mo “Hono fakalangí, ko ʻEne haohaoá, ko ʻEne ʻofá, mo Hono māfimafi huhuʻí” (talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá). ʻOku kau he tohi fakahā fakaeonopooni ko ʻení e fakaafe ʻa e ʻEikí ke “ako ʻiate au, pea fanongo ki heʻeku ngaahi leá” (T&F 19:23). ʻE lava ke toe loloto ange ai ʻetau mahino kiate Iá, hotau vā mo Iá, meʻa kuó Ne fai ke huhuʻi ai kitautolú pea mo e meʻa ʻokú Ne ʻamanaki mai ke tau faí.

Te tau lava ʻo fanongo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ki he leʻo ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Joseph Smith

Naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha ngaahi fakahā lahi mei he Fakamoʻuí.

Ko e Maʻu Fakahā ʻa Siosefa Sāmita ko e Siʻí, tā ʻe Daniel Lewis

Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻoku ʻikai ko ha folofola ia ʻo e kuongamuʻá, ka ʻoku ʻi loto ai e ngaahi fakahā naʻe fai kia Siosefa Sāmita mo e niʻihi ne nau fetongi ia ʻi hotau kuonga fakaeonopōní. ʻOku ongona e leʻo fakalangi ʻo Sīsū Kalaisí, Heʻene folofola ko e fakafofonga ʻo e Tamaí.1 ʻOku toutou lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá e leʻo ʻo e folofola tonu ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻo lahi ange ia ʻi hono fakatahaʻi e Fuakava Foʻoú, Tohi ʻa Molomoná pea mo e Mataʻi Tofe Mahuʻingá.2

  • T&F 18:33–35 “Ko au, Sīsū Kalaisi, ko homou ʻEikí mo homou ʻOtuá, kuó u leaʻaki ia. Ko e ngaahi leá ni ʻoku ʻikai mei ha kau tangata… , ka ʻoku meiate au ia ; … he ko hoku leʻó ʻoku lea ʻaki ia kiate kimoutolú.”

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ha ngaahi fakamatala ʻa kinautolu ne nau mamata ki he ʻOtuá

ʻĪmisi
Joseph and Oliver

Ko e mamata ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele kia Sīsū Kalaisi ʻi he Temipale Ketilaní.

Ko e Hā ʻa e ʻEikí ʻi he Temipale Ketilaní, tā ʻe Del Parson

Ko hono ola ʻo e ʻUluaki Mata-meʻa-hā-mai ʻi he 1820, ko e maʻu ai ʻe he talavou ko Siosefa Sāmitá ha ʻiloʻi pau ʻoku moʻui e Tamaí mo e ʻAló. ʻOku hiki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá foki ha ngaahi fakamatala makehe ki he taimi naʻe mamata ai ʻa e Palōfitá mo ha niʻihi kehe ki he Tamaí mo e ʻAló ʻi ha ngaahi meʻa-hā-mai pe ʻasi fakatāutaha kiate kinautolu. ʻOku hoko e ngaahi fakamatalá ni ko ha ngaahi fakamoʻoni fakaeonopooni ʻokú Na moʻui pea naʻá Na tataki ʻa Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí.

  • T&F 76:19–23 Naʻe mātā e Tamaí mo e ʻAló ʻi ha meʻa-hā-mai ʻi Fēpueli 1832.

  • T&F 137:1–3 Naʻe mātā e Tamaí mo e ʻAló ʻi ha meʻa-hā-mai ʻi Sānuali 1836.

  • T&F 110:2–4 Naʻe hā mai ʻa Sihova māfimafi, ʻa ia ko Sīsū Kalaisi, ʻi ʻEpeleli 1836.

ʻOku tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau ʻilo fekauʻaki mo e ʻOtua ko e Tamaí

ʻĪmisi
Stephen being stoned

Naʻe mamata ʻa Sitīveni ki he Tamaí mo e ʻAló lolotonga hono tolomakaʻi iá.

Fakaikiiki mei he I See the Son of Man Standing on the Right Hand of God, tā ʻe Walter Rane

Naʻe akoʻi mai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē: “Ko e taimi ʻoku mahino ai ʻa e ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá, pea tau ʻilo e founga ke tau fakataufolofola ai kiate Iá, ʻoku kamata leva ke Ne fakaava ʻa e langí kiate kitautolu. … ʻI he taimi ʻoku tau mateuteu ai ke haʻu kiate Iá, ʻokú Ne mateuteu foki ke hāʻele mai kiate kitautolu.”3 ʻOku tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau toe ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní, ʻi heʻetau akonaki ʻo fekauʻaki mo Hono natulá, ʻulungāangá pea mo e ngaahi taumuʻá.

  • T&F 20:12, 17–18 ʻOku ʻikai hano ngataʻanga ʻo e ʻOtuá pea ʻoku ʻikai feliliuaki ia.

  • T&F 76:20, 23 ʻOku sino mavahevahe mo kehekehe pē ʻa e Tamaí mo e ʻAló.

  • T&F 93:3–5 ʻOku taha pē ʻa e Tamaí mo e ʻAló.

  • T&F 130:22 ʻOku maʻu ʻe he Tamaí mo e ʻAló ʻa e sino ʻo e kakano mo e hui.

  • T&F 138:3–4 ʻOku ʻofa e Tamai Hēvaní ʻi Heʻene fānaú ko ia naʻá Ne tuku mai ai Hono ʻAló ke fakahaofi e faʻahinga ʻo e tangatá.

ʻOku tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi

ʻĪmisi
Moses sees Jehovah

Naʻe folofola ʻa Sihova (Sīsū Kalaisi) kia Mōsese, ko e mata ki he mata.

Fakaikiiki mei he Moses Seeing Jehovah, tā ʻe Joseph Brickey

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻUluaki Fānau ʻi he fānau fakalaumālie kotoa ʻa e Tamai Hēvaní. ʻI he maama fakalaumālié, naʻe maʻu ai ʻe Sīsū ʻa e ʻilo mo e mālohi kotoa pē ke fakafofongaʻi ʻa e Tamaí ʻi hono Fakatupu ʻo e ngaahi māmaní. ʻOku fakafou ʻi he mālohi fakalangi ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻa ʻEne hoko ko e tupuʻanga ʻo e māmá mo e moʻuí ki Heʻene ngaahi fakatupú kotoa. ʻOku hanga ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo fakamaʻalaʻala mai ha konga lahi ʻo Hono ngaahi fatongia ʻi he palani ʻa e Tamaí.

  • T&F 93:21 Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻUluaki Fānau ʻi he fānau fakalaumālie kotoa ʻa e ʻOtuá.

  • T&F 38:1–3 Naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisi e ʻilo mo e mālohi kotoa kimuʻa pea faʻu e māmaní.

  • T&F 76:24 Naʻe fakafofongaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e Tamaí ʻi hono Fakatupu ʻo e ngaahi māmaní.

  • T&F 88:6–13 Ko Sīsū Kalaisi ʻa e tupuʻanga ʻo e māmá mo e moʻuí ki Heʻene ngaahi fakatupú kotoa.

  • T&F 45:11; 136:21, 22 Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Sihova maʻongoʻonga ʻo e Fuakava Motuʻá.

  • T&F 43:34 Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Fakamoʻui ʻo e māmaní.

  • T&F 18:11–13; 20:21–25 Naʻe mamahi ʻa Sīsū Kalaisi pea tutuki, pekia peá Ne toetuʻu.

  • T&F 29:10–12 Kuo talaʻofa mai ʻa Sīsū Kalaisi ʻe toe foki mai ki he māmaní ʻi he mālohi mo e nāunau.

ʻOku tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau ʻilo e meʻa ʻoku finangalo ʻa e Tamaí mo e ʻAló ke tau faí.

ʻĪmisi
Family reading scriptures

Tuʻunga ʻi ha fakahā fakaeonopooni, ʻe lava ke tau ʻilo ai ki he founga ke tau hoko lahi ange ki he Tamaí pea mo e ʻAló.

ʻOku hanga ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo fakamahino mai e ʻuhinga e moʻui taʻengatá, ʻo mahulu hake ia ʻi ha toe faʻahinga tohi folofola: ʻa ia ko e toe foki ia ʻo nofo mo e Tamaí pea mo e ʻAló, maʻu kotoa e ngaahi meʻa ʻoku ʻa e Tamaí pea hoko ʻo hangē ko Kinauá. ʻOkú ne fakahā mai foki e founga ne malava ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí, pea ke tau faí ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke fai ke fakakakato e ngaahi fie maʻu kuó Ne fokotuʻú. ʻIkai ngata aí, ʻoku tau ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻa e ʻuhinga ke muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí, pea hangē ko kitautolú, naʻe ʻikai maʻu fakaʻangataha ʻe Sīsū Kalaisi ʻa hono fonú, ka ʻi he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó ne maʻu kotoa e mālohi mo e nāunaú.

  • T&F 1:32; 19:16–19; 58:42–43; 95:1–2 ʻOku foaki ʻe he Fakamoʻuí ha fakamolemole ki he niʻihi ʻoku fakatomalá.

  • T&F 20:37, 41, 72–74; vakai foki, 33:11 ʻOku hanga ʻe he Toluʻi ʻOtuá ʻo fakaafeʻi e niʻihi ʻoku tuí ke nau papitaiso pea maʻu e Laumālie Māʻoniʻoní.

  • T&F 84:19–21 ʻOku fakafōtunga mai e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  • T&F 93:12–14, 16–17 Naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisi e ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuó Ne maʻu kotoa hono fonú.

  • T&F 20:30–31 ʻOku foaki ʻe he Fakamoʻuí ha ʻaloʻofa ki he niʻihi ʻoku ʻofa mo tauhi kiate Iá.

  • T&F 35:2; 50:40–43 Te tau lava ʻo hoko ʻo taha mo e Tama pea mo e ʻAló.

  • T&F 93:19–20 Te tau lava ʻo maʻu e nāunau mo hono fonu ʻo e Tamaí.

ʻOku ʻomi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ha sīpinga ki hono maʻu ʻo ha ʻilo fakalaumālié

ʻĪmisi
Women praying

ʻE lava ʻe he akó mo e lotú ʻo fakaava e matapā ki he ʻilo fakalaumālié.

Makehe mei he akonaki mo fakamoʻoni kau ki he Tamaí pea mo e ʻAló, ʻoku ʻomi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ha sīpinga ke maʻu ʻaki ʻa e ʻilo fakalaumālie fekauʻaki mo e kau mēmipa ʻo e Toluʻi ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he tokoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní: ako e folofola ʻa e ʻEikí, kole ki he Tamai Hēvaní ha loto mahinó pea mo fakahaaʻi ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú.

ʻOku talaʻofa mai e māmá mo e moʻoní ki he niʻihi ʻoku moʻui ʻo fakatatau mo e folofola ʻa e ʻEikí. ʻOku mahuʻinga ke tau ʻilo e fakaikiiki ki he natula ʻo e Toluʻi ʻOtuá mo ʻEnau ngaahi taumuʻá. ʻE lava ke taki e ʻilo ko ʻení ki he fekumi faivelenga ki ha mahino fakalaumālie pea mo ha fakapapauʻi ʻo e moʻoní. ʻOku hanga ʻe he ʻiló ni ʻo fakapapauʻi mai ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, pea ʻokú Na ʻofa ʻiate kitautolu, pea ʻokú Na finangalo ke tāpuekina kitautolu ʻaki e moʻui taʻengatá.

  • T&F 6:5; 76:5–10, 114–118 ʻOku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau kolea ha ʻilo pea ʻokú Ne talaʻofa te Ne vahevahe mai ia.

  • T&F 84:43–48 ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he Tamaí he taimi ʻoku tau muimui faivelenga ai ki Heʻene folofolá.

  • T&F 88:118 Fekumi ki he ʻiló ʻi he ako pea ʻi he tui.

Fakamāʻopoʻopó

ʻĪmisi
Joseph Smith preaching

Naʻe fakahā mai ʻe Siosefa Sāmita e ʻulungāanga mo e ngaahi taumuʻa ʻa e Tamaí pea mo e ʻAló.

Fakaikiiki mei he Joseph Smith preaching, ne tā ʻe Sam Lawlor

ʻOku tokoni e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tau toe ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupu ko Sīsū Kalaisí, ʻi Heʻene fakahaaʻi mai Hona ʻulungāangá mo ʻEna ngaahi taumuʻá. Naʻe fakanounouʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ʻuhinga te tau lava ai ʻo falala mo fakafalala ki he ʻOtuá: “Ko e ngaahi taumu‘a ‘a e ‘Otuá ‘oku ma‘ongo‘onga, kilukilua mo Ene ‘ofá, ta‘e ngata Hono potó, pea ta‘e fakangatangata Hono mālohí; ko ia, ‘oku ‘i ai ha ‘uhinga ke fiefia mo nēkeneka ‘a e Kāingalotú ‘ko e ʻOtuá ni ko hotau ʻOtua ʻo lauikuonga pea taʻengata’ (Ngaahi Saame 48:14).”4

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972) ʻo pehē: “Ko e fakahā kotoa pē talu mei he hingá kuo fakafou mai ia ʻia Sīsū Kalaisi, ʻa ia ko Sihova ia ʻo e Fuakava Motuʻá. ʻI he folofolá kotoa, ko e taimi kotoa pē ʻoku fakamatala ai ki he ʻOtuá mo e feituʻu naʻá ne hā aí, ko Sihova ia. … Kuo teʻeki ai teitei ngāue fakahangatonu pe fakafoʻituitui mai ʻa e Tamaí mo e tangatá, talu mei he hingá, pea kuo teʻeki ai pē ke Ne hā tuku kehe pē ke fakafeʻiloaki mai mo fakamoʻoni ki he ʻAló” (Doctrines of Salvation, fakatahatahaʻi ʻe Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 1:27).

  2. Vakai, Gordon B. Holbrook, “The Voice of Jesus Christ in the Doctrine and Covenants,” Ensign, Sept. 2013, 40, 45 (note 2).

  3. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 54–55.

  4. Ngaahi Akonaki: Siosefa Sāmita, 45.