Te reo o te ’evanelia
Nā Elder Valeri V. Cordón
Nō te Hitu ’Ahuru
Te ha’api’ira’a pūai nō te pāruru i te ’evanelia i rotō i tō tātou ‘utuāfare, ’e o te tītau i te itoito ’e te tūtava.
I muri i tō’u pi’ira’ahia ’ei Hui Mana Fa’atere, ’ua taui au i te vāhi fa’aeara’a o tō’u ‘utuāfare mai Costa Rica i Rotō Miti nō tō’u pi’ira’a mātāmua. I ’ō nei i te Hau ’Āmui nō Marite. ’Ua ha’amaita’ihia vau i te fārereira’a i te tahi mau ta’ata fa’ahiahia nō te nuna’a tūta’ere ’e’ē ’e tā rātou mau peu tumu. E rave rahi i rotopū ia rātou, mai iā’u te huru, tei fānauhia i te mau fenua amerita latino.
’Ua ’ite au ē, e mea rahi o te mau u’i mātāmua o te mau paniora i’ō nei e parau nei i te reo paniora ’ei reo mātāmua ’e ’ua nava’i ato’a i te reo peretāne nō te paraparau atu ia vetahi ’ē. Te piti o te u’i, o tei fānauhia i te fenua marite, ’aore rā o tei haere mai i tō rātou na’ina’ira’a ’e o tei haere i te ha’api’ira’a i’ō nei, e parau maita’i roa i te reo peretāne e penei a‘e paha te tahi mau parau paniora. E mea pinepine i te toru o te u’i, te reo paniora, te reo tumu o tō rātou mau tupuna, ’ua mo’e te reira.1
I rotō i te fa’anahora’a o te mau reo, e pi’i-’ōhie-hia te reira, te mo’era’a o te reo. E tupu te mo’era’a o te reo ’ia haere ana’e te mau ‘utuāfare i te hō’ē fenua ’e’ē ’aita tō rātou reo tumu i te reo mātāmua. ’Aita te reira e tupu noa i roto i te nuna’a paniora, i roto ato’a i te mau nuna’a ha’ati nei i te ao i reira te reo tumu e monōhia e te tahi atu reo ’āpī.2 ’Ua tapitapi ato’a o Nephi, te hō’ē peropheta o te buka a Moromona, i te mo’era’a te reo tumu o tōna mau metua tāne ’a fa’aineine ai ’oia i te tere i te fenua i parauhia. ’Ua pāpa’i o Nephi : « Inaha, e mea pa’ari i te Atua ’ia noa’a teie nei mau papa’a parau ia tātou nei, ’ia ti’a ia tātou ’ia fa’a’ite atu i te reo o tō tātou hui tupuna i tā tātou mau tamari’i ».3
Are’a rā, ’ua ha’ape’ape’a ato’a o Nephi ’ia mo’e atu te tahi huru o te reo. I roto i te ’īrava i muri iho, tē parau nei, « e ti’a ho’i ia tātou i te fa’a’ite atu ia rātou i te mau parau i parauhia mai ra e te vaha o te mau peropheta mo’a ato’a ra, o tei hōro’ahia mai ia rātou e te Vārua ’e te mana o te Atua, mai te ha’amatara’a o te ao e tae roa mai i teie nei ’anotau ».4
’Ua ’ite au i te hō’ē tueara’a i rōpū i te pārurura’a i te reo tumu ’e te pārurura’a i te ‘evanelia a Iesu Mesia i rotō i tō tātou orara’a.
I teie mahana, i roto i tā’u fa’aaura’a, ’aita vau e hina’aro e ha’apūai i te hō’ē reo ta’a ’ē, tera rā, tītauhia tātou ’ia pāruru i te hō’ē reo mure ’ore i roto i tō tātou mau ‘utuāfare ’e ’eiaha roa atu ’ia mo’ehia. Tē parau nei au nō te reo5 o te ‘evanelia a Iesu Mesia. Nā rotō i « te reo o te ‘evanelia », tē parau nei au i te mau ha’api’ira’a a te mau peropheta, tō tātou ha’apaʻora’a i te reira mau ha’api’ira’a, ’e tō tātou pe’era’a i te mau hiro‘a tumu tano.
E ’āparau atu vau nā rāve’a e toru o te nehenehe e pāruru i teie reo.
A tahi : ’Ia fa’aitoitō ’e ’ia ha’apa’o maita’i i roto i te ‘utuāfare
I roto i te Parau Ha’api’ira’a ’e Te mau Parau Fafau, ’ua ani manihini te Fatu i te tahi mau melo ti’ara’a teitei o te ’Ēkālesia, mai ia Newel K. Whitney, ’ia fa’atiti’aifaro i tō rātou ‘utuāfare. ’Ua parau te Fatu ē : « E tā’u tāvini ra o Newel K. Whitney… e mea ti’a ’ia ta’iri-ato’a-hia ra, ’e ’ia fa’a’āfaro ho’i i tōna ra ‘utuāfare, ’e ’ia mata na i te fa’aitoito ia rātou ’ia ha’apa’o maita’i i roto i te ‘utuāfare ra, ’e ’ia pure noa i te mau taime ato’a, ’ia ’ore rā e fa’ata’a-’ē-hia atu rātou i tō rātou ra vāhi ».6
Hō’ē tumu o te fa’auru i te mo’era’a o te reo o te mau metua, o te ’ore ïa e rave i te taime ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i i te reo tumu. ’Aita e nava’i ’ia parau noa i te tahi noa tuha’a o te reo i te fare. Mai te mea e hina’aro te mau metua e pāruru i tō rātou reo, e ti’a ’ia ha’api’ihia. ’Ua ’itehia i roto i te mau mā’imira’a ē, te mau metua o te tūtava i te pāruru i tō rātou reo tumu, o rātou te manuia.7 Nō reira, e aha ia te reira tūtavara’a nō te pāruru i te reo o te ‘evanelia ?
’Ua fa’aara Elder David A. Bednar nō te pupu Tino ’Ahuru ma Piti ’āposetōlo ē, « te ’erera’a o te ha’api’ira’a i te ‘evanelia ’e te fa’ati’ara’a i te hōho’a i rotō i te ‘utuāfare » o te hō’ē ïa tumu pūai o te nehenehe e fa’a’ere e rave rahi mau u’i ‘utuāfare i rotō i te ’Ēkālesia.8
E nehenehe ïa ia tātou ’ia fa’aoti ē, e mea faufa’a rahi te ha’api’ira’a pūai nō te pāruru i te ‘evanelia i rotō i tō tātou ‘utuāfare, ’e o te tītau i te itoito ’e te tūtava.
E rave rahi taime tātou i anihia ’ia noa’a te peu mātau nō te pure ‘utuāfare i te mau mahana ato’a ’e te tai‘o-tāta‘itahi-ra’a i te pāpa’ira’a mo’a.9 E rave rahi mau ‘utuāfare o tei nā reira tei ha’amaita’ihia i te mahana tāta’itahi nō roto i te auhō’ēra’a rahi atu ā ’e te aura’a fātata e te Fatu.
A hea te tai’o-tāta’itahi-ra’a i te pāpaʻira’a moʻa e tupu ai ? E tupu te reira ’ia rave ana’e te mau metua i te mau pāpa’ira’a mo’a i roto i te rima, ’e nā roto i te here, e ani i te ‘utuāfare ’ia ha’aputuputu nō te tai’o. E mea fifi ’ia ’ite i te reira tai’ora’a ’ia tupu ma te tahi atu rāve’a.
E te mau metua tāne ’e te mau metua vahine, ’eiaha e ma’iri i te reira mau ha’amaita’ira’a rahi. ’Eiaha e tia’i ’ia māoro roa.
Te piti : Hōro’a i te hōho’a maita’i pūai i rotō i te ‘utuāfare
’Ua pāpa’i te hō’ē ta’ata ’aravihi nō te mau reo ē, nō te pāruru i te hō’ē reo tumu « tītauhia ’ia fa’aora i te reo nō tā ’outou mau tamari’i.10 E « fa’aora tātou i te reo » ’ia ’āmuihia te ha’api’ira’a e te hōro’ara’a tātou i te hōho’a maita’i.
I tō’u ’āpīra’a, ’ua rave au i te ’ohipa i roto i te fare nirara’a ’ahu a tō’u metua tāne i te tau fa’aeara’a ha’api’ira’a. Te uira’a mātāmua tā tō’u metua tāne e ui tāmau i muri mai i tō’u fāri’ira’a i tā’u moni ’ohipa : E aha tā ’oe e rave i tā ’oe moni ’ohipa ?
’Ua ’ite au i te pāhonora’a, parau atu ra vau « ’aufau tā’u tuha’a ’ahuru ’e e tu’u te tahi moni i te hiti nō tā’u misiōni.
I muri iho i te ravera’a i te ’ohipa e 8 matahiti nā muri iāna, ’e ma te pāhono-pinepine-ra’a i tāna ā uira’a, ’ua pāpū i tō’u metua tane e ’ua ha’api’i ’oia iā’u nō ni’a i te ’aufaura’a i tā’u tuha’a ’ahuru. Tāna i ’ore i ’ite, ua ha’api’i au i teie parau tumu i roto noa hō’ē hope’a hepetoma. E fa’a’ite atu vau nāhea tō’u ha’api’ira’a mai teie parau tumu.
I muri iho i te tahi mau ’ohipa tei tupu i te tama’i tivira i amerika rōpū, ’ua topatari te ’ohipa moni a tō’u metua tāne. ’Ua topa te fāitō 200 ta’ata rave ohipa i raro mai e pae ta’ata nira e ’ohipa ra ’ia au i te hina’aro i roto i te piha vaira’a pereo’o nō tō mātou fare. I te hō’ē mahana i roto i te reira mau tau fifi, ’ua fa’aro’o vau i tō’u nā metua i te ’āparaura’a, mai te mea e aufau rāua i te tuha’a ’ahuru ’aore rā e ho’o i te mā’a nā te mau tamari’i.
I te sābati, ’ua ’āpe’e atu vau i tō’u metua tāne nō te hi’o e aha tāna e rave. I muri iho i tā mātou mau purera’a a te ’Ēkālesia, ’ua ’ite au iāna i te ravera’a i te hō’ē vehi rata ’e ’ua tu’u atu i tāna tuha’a ’ahuru i roto. O te hō’ē noa ia tuha’a o te ha’api’ira’a. Te uira’a tei toe nō’u, e aha tā mātou e ’amu.
Po’ipo’i roa i te monire, ’ua pātoto te tahi mau ta’ata i tō mātou ’ūputa. I tō’u ’īritira’a, ’ua ani rātou i tō’u metua tāne. ’Ua pi’i au iāna, ’e i tōna haerera’a mai, ’ua parau te mau ta’ata tē vai nei te hō’ē poro’i nira rū o tā rātou e hina’aro i te vitiviti roa a’e. ’Ua parau atu iāna nō te rū o te poro’i, e ’aufau rātou nā mua. I te reira mahana ’ua ha’api’i au i te parau tumu o te tuha’a ’ahuru ’e i te mau ha’amaita’ira’a i te ’āpe’era’a.
I rotō i te Faufa’a Āpī, tē parau nei te Fatu nō ni’a i te fa’ati’a i te hōho’a. ’Ua parau ’oia : Mai tā Iesu i parau : « ’Āmene, ’āmene, e parau atu vau ia ’outou, e’ita e tia tā te Tamaiti ’ia rave ’oia ana‘e iho ra, maori rā o tāna i ’ite i te Metua i te ravera’a ra ; Te mau mea ato’a tāna e rave ra, ’oia ato’a tā te Tamaiti e rave ».11
’Aita e nava’i ’ia paraparau noa i tā tātou mau tamari’i i te faufa’a o te fa’aipoipora’a i roto i te hiero, i te ha’apaera’a mā’a, ’e i te ha’amo’ara’a i te mahana sābati. Tītauhia ’ia ’ite rātou ia fa’ata’a tātou i te taime i roto i tā tātou tārena ’ia haere pinepine i te hiero mai tā tātou e nehenehe. Hina’arohia ’ia ’ite rātou i tā tātou fafaura’a ’ia ha’apae pinepine i te mā’a12 ’e te ha’amo’ara’a i te tā’āto’ara’a o te mahana sābati. Mai te mea ’aita tā tātou mau feiā ’āpī e nehenehe e ha’apae e 2 tamā’ara’a, e tai’o pinepine i te mau pāpa’ira’a mo’a, e tūpohe i te ’āfata teata ’ia pata-ana’e-hia te hō’ē hauti rahi i te mahana Sābati, e noa’a ānei ia rātou i te ha’avī ’ia rātou iho nō te pāto’i i te mau tamatara’a u’ana nō teie mahana i roto i teie orara’a ’ārepurepu, mai te tamatara’a o te hōho’a faufau ?
Te toru : Te mau hiro‘a tumu
Te tahi ato’a rāve’a e fa’ahuru ’ē ’e ’aore rā e ha’amo’e i te reo, ’ia ’āno’ihia te tahi mau reo ’e te mau hiro’a tumu i te reo tumu.13
I roto i te mau matahiti mātāmua o te fa’ati’ara’ahia te ’Ēkālesia, ’ua ani manihini te Fatu i te tahi mau melo ti’ara’a teitei o te ’Ēkālesia, ’ia fa’atiti’aifaro i tō rātou ‘utuāfare. ’Ua ha’amata i tāna anira’a manihini ma te hōro’a atu nā rāve’a e piti e mo’e te māramarama ’e te parau mau i roto i tō tātou ‘utuāfare. « E ’ua haere mai ra taua ta’ata ino ra ’e ’ua ’āfai ’ē atu i te māramarama ’e te parau mau, nā roto i te ha’apa’o ’ore, mai roto mai i te tamari’i a te ta’ata nei, ’e nā roto ho’i i te parau tūtu’u a tō rātou ra mau metua ».14
’Ei mau ’utuāfare, tītauhia ia tātou ’ia fa’a’ore i te mau hiro‘a tumu o te fa’aātea ia tātou ia ha’amo’a i te mahana sābati ’aore rā ’ia tai’o i te mahana tāta’itahi i te pāpa’ira’a mo’a ’e te pure i rotō i te ‘utuāfare. Hina’arohia ’ia ’ōpani i te mau ’ūputa tānumera o tō tātou ’utuāfare i te hōho’a faufau ’e i te tahi atu mau fa’aurura’a a te diabolo. Nō te fa’aū i te mau hiro’a tumu a te ao nei i teie anotau, hina’arohia ’ia fa’a’ohipa tātou i te mau pāpaʻira’a moʻa ’e te reo o tō tātou mau peropheta nō teie anotau nō te ha’api’i i tā tātou mau tamari’i i ni’a i tō rātou huru atua, te fā nō teie orara’a, ’e te misiōni hanahana a Iesu Mesia.
Pū’ohura’a
I roto i te mau pāpa’ira’a mo’a, e ’ite tātou e rave rahi mau hi’ora’a o te mau reo mo’e.15 Mai teie te huru :
« E teie nei, e rave rahi te ta’ata āpī o tei ’ore i ti’a ’ia ’ite i te parau a te ari’i ra a Beniamina, nō te mea e mau tamari’iri’i rātou i te tau i parau mai ai ’oia i tōna ra mau ta’ata ; ’e ’aita rātou i fa’aro’o i te parau tūtu’u a tō rātou mau metua…
« E teie nei, nō tō rātou fa’aro’o ‘ore, i ‘ore ai i ti’a ia rātou ia hāro’aro’a i te parau a te Atua ; e ’ua ’eta’eta tō rātou ’ā’au ».16
Nō te ta’ata āpī, ’ua riro te ‘evanelia ’ei hō’ē reo ’ē. Tē vai nei te mau marora’a o te mau maita’i ’ia tāpe’a i te hō’ē reo tumu, i roto i te tuha’a nō te fa’anahonahora’a o te fa’aorara’a, ’aita e marora’a i ni’a i te mau hope’ara’a mure ’ore ’ia mo’e te reo o te ‘evanelia i rotō i tō tātou mau ‘utuāfare.
’Ei mau tamari’i nā te Atua, e mau ta’ata ’aita i maita’i hope roa te tamatara’a ’ia ha’api’i i te hō’ē reo maita’i roa.17 Mai te hō’ē metua vahine here rahi i tāna mau tamari’iri’i, e mea fa’a’oroma’i tō tātou Metua i te ao ra i tō tātou mau hapehape ’e mau ’ohipa ti’a ’ore. Te poihere ’e te ’ite pāpū nei i tā tātou mau parau paruparu, parau-marū-hia ma te parau ti’a, e au ra i te tahi pehepehe marū ; e ’oa’oa ’oia i tō tātou mau ta’i mātāmua o te ‘evanelia ; Tē ha’api’i mai nei ia tātou i te here maita’i roa.
’Aita e fa’aotira’a rahi i rotō i teie ao, noa atu tōna faufa’a, mai te mea e mo’e te reo o te ’evanelia i roto i tō tātou mau ‘utuāfare.18 Teie tō’u ’itera’a pāpū, e ha’amaita’i tō tātou Metua i te Ao ra ia tātou i rotō i tō tātou mau tūtavara’a a tamata pūai ai tātou i te ha’apa’o i Tōna reo, e tae noa atu i te rirora’a ’ei tuha’a teitei roa nō te reira ’āparaura’a o te riro noa ’ei reo tumu nō tātou. Nā rotō i te i’oa o Iesu Mesia ra, ’āmene.