2022
Ka Hili e Faingataʻá ʻe faitāpuekina kitautolu
Māʻasi 2022


NGAAHI PEESI FAKALOTOFONUÁ

Ka Hili e Faingataʻá ʻe faitāpuekina kitautolu

ʻI he fuofua mamata e ongo Mākení ki ai ʻi heʻene tuʻu ʻi he ngaahi ʻeka ʻo e ʻulu painí ʻi he Motu fungani ko Kangikaluú, naʻá na ʻilo kuo pau ke na maʻu ʻa e ʻapi ki he ngaahi ʻaho mālōloó. Naʻe sioloto ʻa ʻĪvoni mo Tevita Senitelini Mākeni ki ha ngaahi hūfanga heni mo ʻena fānau ʻe toko nimá, mo e nofo kemi ʻa e toʻu tupú maʻa honau siteikí ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

ʻI he ngaahi taʻu talu mei aí, naʻe hoko ʻo moʻoni kotoa ʻenau ngaahi fakaʻānauá. Naʻe angaʻofa ʻa e fāmili Mākení ʻo fakaava honau ʻapí ki honau ngaahi kaungāmeʻá mo e ngaahi kulupu toʻu tupu ʻo e Siasí, ʻa ia ʻoku ʻi ai hanau ngaahi manatu fiefia ki heʻenau nofo aí—ko hono aʻusia e mamalu mai ʻo e poʻulí pea ʻakilotoa ʻe he fanga kangikalū, fanga ualapī, mo e fanga pōsomu, mo e fanga koala pulepule ʻoku nau lafilafi mai ʻi he ngaahi vaʻa ʻo e fanga fuʻu ʻakau pulukamú.

Pea fakafokifā pē kuo hoko ha meʻa fakamamahi. ʻI he ʻaho 31 ʻo Tīsema 2019, naʻe kāpui ʻe ha vela afi e vahe ua ʻe tolu ʻo e Motu Kangikaluú, ʻo mole ai ha ngaahi moʻui, mo fakaʻauha ha ngaahi ʻapi, kau ai e ʻapi ʻo e kau Mākení.

Naʻe loto-mamahi ai ʻa Tēvita mo ʻĪvoni ʻi ha lau momeniti pē, ne vela ʻosiʻosi honau potu toputapú ki he kelekelé—ko ha hūfangaʻanga ki he fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá.

Kuo hoko ia he taimí ni ko ha fokotuʻunga veve. Naʻe vaia ʻosi ʻenau tangikē vaí, ka ko e fakaʻofa tahá, naʻe mole meiate kinautolu ʻa e piano lahi ʻa ʻenau kuifefiné, ʻa ia naʻe ako tā piano kotoa ai e fānau Mākení.

ʻI he mahino ki he fāmilí ʻenau molé, naʻe lotu ʻa Tēvita ki he Tamai Hēvaní: “Te mau hoko atu ki fē? Ko e hā e taumuʻa ʻo e meʻá ni? Ko e hā pē Ho finangaló te mau fai ia.”

Ko e mana he naʻe kei tuʻu pē ʻenau fale kosiʻanga fulufuluʻi monumanú! Naʻe tauhi ai ʻenau palaú, ʻa ia ʻe fie maʻu ʻe Tēvita ke fakaʻataʻatā ʻaki ʻa e feituʻu naʻe velá. Naʻe fakafokifā ʻenau ongoʻi nongá, ko e ngaahi kaungāʻapí—naʻe nofo ai e ongomātuʻa ʻa Tēvitá—naʻe fakahaofi foki mo ia, neongo naʻe ʻātakaiʻi ia ʻe he afí.

Naʻe hoko ha kiʻi mana ʻe taha ʻi he māhina ʻe ua kimuʻá, ʻi hono maʻu ʻe ʻĪvoni ha ongo mālohi ʻoku fie maʻu ke na maluʻi fale hona ʻapí. Naʻe fakatupu hohaʻa eni kia Tēvita, he naʻe ʻikai fie maluʻi fale kinautolu ʻe ha taha ʻo e ngaahi kautaha maluʻi ʻe 15 naʻa nau fetuʻutaki ki aí. Naʻá ne lotu, “Tamai Hēvani, kapau ʻoku totonu ke maluʻi ʻa e falé ni, kātaki ʻo tokoni mai ke u maʻu ha kautaha maluʻi fale.” Ko e kautaha hoko pe naʻe tā ki aí naʻa nau loto fiemālie ke maluʻi ʻa e falé ki ha konga ʻo hono mahuʻingá.

Hili ʻa e velá, naʻe mahua mai ha fuʻu ʻofa lahi ki he kakai naʻe nofo ʻi he motu Kangikaluú. Naʻe ʻoange ʻe he kakaí ha ngaahi meʻangāue, vala mo e naunau mohenga, pea naʻe tokoni ʻa e kau mēmipa ʻo e Uooti Gulfview Heights ʻo e kau Mākení ki he fāmilí ke toe langa hake mo fakafoʻou ʻenau meʻatokoni tauhi taʻu ʻe tahá.

Naʻe kamata leva ke fakaakeake ʻa e Motu Kangikaluú, ʻa ia ne kau ai ʻenau ongoʻi moʻoni ʻenau fakamaʻa ʻo e vevé mo e feinga ke fakahaofi e ngaahi meʻa moʻui kotoa ʻi he ʻutá. Ka neongo ia, naʻe matala e ngaahi ʻakaú ʻi he fonuá.

Naʻe kāpui ʻe he teisī engeengá ʻo hangē ha tahí ʻa e kelekele ʻo e kau Mākení, fakataha mo e popi kulokula mo e ngaahi matalaʻiʻakau kehe naʻe teʻeki ke nau sio ai kimuʻa. Naʻe hangē ʻokú ne fakaʻilonga mai ha kamataʻanga foʻou, pea fakapapauʻi ʻe he kau Mākení—neongo ne teʻeki ai ke nau lava fua e fakamolé—te nau toe langa.

Naʻe hoko atu e ngaahi tāpuakí. Naʻe ʻilo ʻa Tēvita ki ha tangata naʻá ne foaki ʻa e fungavaka ua kotoa ʻo hono falé—ʻa e faʻunga, ngaahi matapā sioʻata, ngaahi matapā, mo e ngaahi uaeá—ki ha taha pē te ne toʻo ia ʻo langa foʻou e fungavaka uá maʻana. Naʻe ngāue ʻa Tēvita mo ha kau tangata tokoni, pea hili ha uike ʻe taha, naʻá ne maʻu ʻa e naunau langa maʻa hono ʻapí.

Naʻá ne fakatau mai mo ha toe ngaahi naunau mei he fakatautukí ki ha konga siʻi pē honau mahuʻinga fakatau moveteveté pea naʻe lahi e ʻoneʻone mo e makamaka ʻi he motú ke ngaohi ʻaki ha sima ki heʻene fakavaʻé.

Naʻe foaki tauʻatāina ʻe ha tokotaha tā palani angaʻofa ʻi he Motu Kangikaluú hono taimí ke faʻu ha ngaahi ʻapi foʻou maʻa e kau Mākení mo ha niʻihi kehe ne mole honau ngaahi ʻapí ʻi he afí. Pea ʻi he tokoni ʻa e tokotaha langa mālōlō ko Misa Sione Ueeni, fakataha mo ha toko tolu ʻo hono ngaahi kaungāmeʻa tufungá, naʻe kamata leva ke toe langa e fāmilí.

Naʻa nau ngāue taʻemālōlō ʻi ha uike ʻe tolu ʻo ʻenau ʻaho malōlō he faʻahitaʻu māfaná, naʻe omi ha kāinga ofi ke tokoni lolotonga e Toetuʻú, pea ko eni kuo ʻi he tuʻunga ke loka e falé.

ʻI he fakalaulauloto ʻa ʻĪvoni naʻá ne pehē, “ʻOku ʻi ai e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e meʻa kotoa pē. ʻOku ʻikai ke tau lava ʻo sio ki ai ʻi he taimi ʻoku tau foua ai he ngaahi taimi faingataʻá.”

Tānaki hake ʻe Tēvita, “Falala ki he ʻOtuá neongo ʻoku ʻikai ke ke sio ki he ʻuhingá. Naʻe tokoni ke u maʻu ha mahino ki he loto-mamahí ʻi ha founga kehe, pea ke u maʻu ʻa e manavaʻofá maʻá e niʻihi kehé . . . founga ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku koví, kapau te tau faivelenga, ʻe hoko maʻu pē mei ai ha lelei.”

He ʻikai fuoloa kuo toe aʻusia ʻe honau fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá ʻa e nongá ʻi honau ʻapi ʻi he Motu Kangikaluú.