2023
O Kopi o Lomiga Muamua e Seāseā Ona Maua ‘Ka Buke a Moramona’
Setema 2023


ITULAU I LE LOTOIFALE

O Kopi o Lomiga Muamua e Seāseā Ona Maua ‘Ka Buke a Moramona’

Saili teu faamatalaga ina ia faasaoina kopi totoe o le Tusi a Mamona i le Gagana Hawaii.

A’o faigaluega Brooks Haderlie i le nofoaga e teu ai faamatalaga a le Iunivesite a le BYU-Hawaii, sa ia iloaina ai le tau leai o ni kopi o le Tusi a Mamona i le gagana faa Hawaii, “Ka Buke a Moramona.”

Sa ia manatu o le a aogā le iloa o le aofa’i o kopi o lo’o iai, pe ana mafai ona faamamalu le taumafaiga a i latou na galulue filiga ina ia mafai ona maua le Tusi a Mamona mo i latou e tautatala i le gagana Hawaii i le vaitaimi o le 1800.

A’o le’i auauna atu o se faifeautala’i o Tala Faasolopito o le Ekalesia i Ausetalia, O Elder Haderlie ma lona faletua o Sister Laurie Haderlie, sa galulue e tu’ufaatasia kopi faalauaitele o lomiga ta’itasi o le Ka Buke a Moramona, aemaise lava le lomiga o le 1855.

I le 1820, o faifeautala’i o le Porotesano na galulue e fausiaina se pi faitau tusitusia i le gagana Hawaii. O le mea lea na i’u na mafai ai ona faaliliu le Tusi Paia ma lolomiina i le gagana Hawaii i le 1838.

I le ogatotonu o le vaitau o le 1800, o Elder George Q. Cannon o ia lea na muamua ona faaliliuina le Tusi a Mamona i le gagana Hawaii i le fesoasoani mai o tagata nu’u Hawaii o Jonathan Nāpela ma J. W. H. Kauwahi. E na o ni nai kopi se selau na tu’ufaatasia ae le’i faaleagaina kopi na totoe i se afi.

I le leiloloa ai o laupepa na, sa le mafai ai ona tu’ufaatasia le lomiga muamua o le Tusi a Mamona—o le mea lea ua matuā maua gatā ai le lomiga muamua o le Tusi a Mamona. Sa avea o se tusi e aofia i le lisi o tusi sili ona taugata a le Au Paia o Aso e Gata Ai ma o se tusi e sili ona taua nai lo lomiga muamua o le 1830 i le gagana peretania o le Tusi a Mamona.

I le 2021, mo le taimi muamua lenei, ua maua ai e tagata Hawaii le atoatoaga o le malamalama i tusitusiga pa’ia faatulagaina a le Ekalesia e ala i le Faletusi o le Talalelei, o se punaoa o tusitusiga paia o lo’o i luga o upega tafa’ilagi mo aoaoga o le talalelei.

O le asō, e na o le 22 kopi o le lomiga muamua a le LDS i le 1855 o le Ka Buke a Moramona o lo’o maua i faletusi e sefululima.

“O lenei faamatalaga e taua tele mo isi atumotu o le Pasefika,” Na faapea mai Elder Haderlie, “ona o le kopi o le Tusi a Mamona i le gagana Hawaii, e lona lima iai lea o gagana ua faaliliuina iai le Tusi a Mamona mai le gagana Peretania, ma o se lomiga muamua i se gagana e ese mai le faaPeretania. O le maitauina o le taamilosaga o le faaliliuga i le gagana Hawaii, o le a mafai ai e isi atumotu ona talia fiafia le faaliliuina o le Tusi a Mamona i a latou lava gagana, ma atonu o le a faaosofia ai i latou e vaai ai pe faapefea ona aumai na faaliliuga ina ia mafai ona a’oa’o ai tagata i a latou lava gagana.”

Na ia faaopopo e faapea, “O i latou uma na vaai i le Tusi a Mamona fa’aHawaii o le 1855 i le nofoaga e asiasi iai tagata i le malumalu i Laie Hawaii na latou faafetaia lenei oloa taua.”