Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 26: ʻE Lava Ke Nofo Fakataha ʻa e Fāmilí ʻo Taʻengata


Lēsoni 26

ʻE Lava Ke Nofo Fakataha ʻa e Fāmilí ʻo Taʻengata

Taumuʻá

Ke tokoniʻi ʻa e fānaú taki taha ke mahino ko e ngaahi temipalé ko e ngaahi feituʻu ʻoku toputapu ʻa ia ʻe lava ke fakamaʻu ai ʻa e ngaahi fāmilí ki he taʻengatá, pea mo fakalotolahiʻi ʻa e fānaú taki taha ke nau teuteu ke hū ki he temipalé.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 97:15–17 mo e 124:37–41. Vakai foki ki he Ko e Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Ongoongoleleí (31110 900), vahe 36.

  2. Ngaahi nāunau ʻoku fiemaʻú:

    1. Ko ha Tohi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

    2. Fakatātā 1–5, Ko e Fāmili mo ha Pēpē (62307); fakatātā 1–7, Ko ha Fāmili ʻOfa; fakatātā 1–54, Ko e Temipale Sōlekí (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 502; 62433); mo e ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi temipale kehe ʻa ia ʻoku ala maʻú (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 505; 62434–62448, 62566–62569, 62583–62601, 62614–62619); mo e ngaahi fakatātā ʻi he ngataʻanga ʻo e lēsoní.

  3. Fai mo e ngaahi teuteu ʻe fiemaʻu ki ha ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulaki te ke fie fakaʻaongaʻi.

Ngaahi ʻEkitivitī ke ako mei aí

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–54, Ko e Temipale Sōlekí, mo e ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi temipale kehe ʻe niʻihi, kau ai ʻa e temipale ʻi ho vahe fonuá, ʻo kapau ʻe maʻu. Tukuange ki he fānaú ke nau tala mai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi temipalé.

ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

  • Kuó ke sio nai ha temipale?

  • Ko e hā e meʻa ʻi hoʻo fakakaukaú ʻi he taimi ʻokú ke sio ai ki he temipalé?

Fealēleaʻaki ki he fakaʻofoʻofa ʻo e ngaahi temipalé, tuhuʻi ange ʻa e ngaahi foʻi tumuʻakí, ngaahi matapā sioʻatá, mo e ngaahi matapaá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he holisi ki tuʻa ʻo e temipale taki taha ʻa e ngaahi leá ni Ko e Fale ʻo e ʻEikí. ʻOku ʻalu ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ki he temipalé ke ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū pea mo ʻena ʻaloʻofa kiate kitautolú.

ʻEkitivitií

ʻAi e fānaú ke hiki honau ngaahi nimá ki ʻolunga ʻi honau funga ʻulú ke fakatātaaʻi ʻa e tumuʻaki ʻo ha temipale. Kole ange ke nau tuʻu hangatonu mo pehē pē ko e temipale fakaʻofoʻofa kinautolu. Peá ke toki kole ange ke nau tangutu fakalongolongo ki lalo.

Ko e feituʻu toputapu ʻa e temipalé

Fakamatalaʻi ange ko e feituʻu toputapu ʻa e temipalé (vakai ki he T&F 97:15- 17). Kole ange ki he fānaú ke nau angimui mai ʻi he foʻi lea ko e toputapu. ʻOku ʻuhinga ʻeni ko e temipalé ko ha feituʻu ʻoku fuʻu makehe ʻa ia ʻoku fakamanatuʻi ʻe hono ngaahi meʻa kotoa pē ʻa kitautolu fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū.

Tala ange ki he fānaú kapau te nau tauhi ʻa e ngaahi finangalo kotoa pē ʻo e Tamai Hēvaní, te nau lava ʻo ʻalu ki he temipalé ʻi haʻanau matuʻotuʻa ange. Fakamatalaʻi ange ʻoku tau fai ʻi he temipalé ha ngaahi fuakava makehe ki he Tamai Hēvaní ke tau tauhi hono finangaló. Te tau lava foki ke mali ʻi he temipalé, pea te tau lava foki ke papitaiso ai maʻá e kakai naʻe ʻikai papitaiso lolotonga ʻo ʻenau moʻui ʻi he māmaní.

ʻAi ke hiki hake ʻe he fānaú ha foʻi tuhu ʻe tolu mo toe lau mai ʻa e ngaahi meʻa ʻe tolu te nau lava ke fai ʻi he temipalé ʻi haʻanau matuʻotuʻa angé:

“Te u lava ke fai ha ngaahi fuakava makehe ki he Tamai Hēvaní ʻi he temipalé.”

“Te u lava ke mali ʻi he temipalé.”

“Te u lava ke papitaiso maʻa ha niʻihi kehe ʻi he temipalé.”

Hivá

ʻAi e fānaú ke nau tuʻu ʻo hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ki he konga ʻuluaki ʻo e “ʻOku Ou Fie Sio ʻI he Temipale” (Children’s Songbook, p.95), mo fakaʻaongaʻi ʻa e founga fakatātaaʻi ko ʻení:

ʻOku ou fie sio he Temipalé (fakafehulunaki e ʻuluʻulutuhú pea fokotuʻu e ongo tuhu ʻuluakí ʻo fetaulaki ki ʻolunga)

Te u ʻalu ki ai ha ʻaho (ʻalu tuʻu maʻu)

Ke ongoʻi ʻa e Laumālié (hili ho nimá ʻi ho funga fatafata hemá)

ʻO fanongo mo Lotu (ʻai e nimá ki he tuʻa telingá, pea toki kūnima)

(Copyright © 1980 by Janice Kapp Perry. Ke fakaʻaongaʻi ʻi hano fakangofua.)

Fakamatalaʻi ange koeʻuhí ko e feituʻu toputapu ʻa e temipalé, ʻoku tau tui leva ʻa e teunga hinehina ʻi heʻetau ʻi lotó. ʻOku fakamanatu ʻe he teunga hinehiná ni kiate kitautolu ʻa e fiemaʻu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū ke tau maʻa mo haohaoa pea mo fili maʻu pē ʻa ia ʻoku totonú.

Hivá

  • Ko e hā e lanu ʻo e vala ʻokú ke tui he ʻaho ní?

  • Ko e hā e lanu ʻo e vala te ke tui ʻi he loto temipalé?

Fakamatalaʻi ange koeʻuhí ko e feituʻu toputapu ʻa e temipalé, ʻoku tau ʻapasia ai ʻi he taimi ʻoku tau ʻi lotó. ʻOku tau fanafana pe talanoa leʻo siʻi pē. ʻAi e fānaú ke nau fanafana ʻaki ʻa e, “ʻOku ou ʻofa ʻi he Tamai Hēvaní mo Sīsū.” Fakamatala ange ʻe lava ke tau ongoʻi fiefia mo nonga ʻi he temipalé koeʻuhí he ʻoku tau ongoʻi ofi ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū.

Talanoá

Fai ange ʻi hoʻo lea pē ʻaʻaú ʻa e talanoa ko ʻení fekauʻaki mo Palesiteni Lolenisō Sinou:

Naʻe meaʻi ʻe Lolenisō Sinou ʻe vave pē haʻane hoko ko e palōfita ʻo e Siasí. Naʻe meʻa leva ki he temipalé, tui hono teunga hinehiná, peá ne tūʻulutui leva ʻi ha loki makehe ke lotu. Naʻá ne fiemaʻu ʻa e Tamai Hēvaní ke ne fakahā ange ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tonu ke ne fai ke tataki ʻaki ʻa e Siasí. Naʻá ne lotu mo lotu ka naʻe ʻikai ke ne maʻu ʻe ia ha tali. ʻI he mavahe ʻa Palesiteni Sinou mei he loki ʻa ia naʻá ne lotu aí, naʻe hā mai ʻa Sīsū kiate ia. Naʻe tui ʻe Sīsū ha ngaahi pulupulu hinehina fakaʻofoʻofa pea naʻá ne fotu ulo mo ngingila ʻo ʻikai faʻa malava ai ʻa Palesiteni Sinou ke mamata kiate Ia. Naʻe hangē naʻe tuʻu ʻa Sīsū ʻi ha koula haohaoá. Naʻe fakahā ange ʻe Sīsū kia Palesiteni Sinou ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne lotua ke ne ʻiló. (vakai ki a Leroi C. Snow, “An Experience of My Fatherʻs,” Improvement Era, Sept. 1933, p. 677).

Talanoá

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke pehē ne lotu ai ʻa Palesiteni Sinou ʻi he temipalé kae ʻikai ʻi ha toe feituʻu kehe? (Koeʻuhí he naʻá ne ongoʻi ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻi he loto temipalé.)

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi temipalé ke nofo fakataha ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻengata

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–5, Ko ha Fāmili mo ha Pēpē, mo e fakatātā 1–7, Ko ha Fāmili ʻOfa. Fakamatalaʻi ange ʻoku tokoni ʻa e ngaahi temipalé ke nofo fakataha ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻengata. ʻI he taimi ʻoku mali ai ha tangata mo ha fefine ʻi he temipalé mo talangofua ki he ngaahi fekaú, ʻoku talaʻofa ange ai ʻa e Tamai Hēvaní kiate kinaua ʻe lava pē ke na nofo fakataha pea mo e kotoa ʻo ʻena fānaú ʻo taʻengata. ʻOku tau ui ʻa e fakamaʻu ko ʻení ko ha fāmili.

  • Ko hai fua e kakai kotoa ʻi ho fāmilí?

  • ʻOkú ke ongoʻi fēfē ʻi he taimi ʻokú ke fakataha ai mo ho fāmilí?

  • ʻE anga fēfē ha nofo fakataha ʻa e fāmilí ʻo taʻengata?

Fakapapauʻi ki he fānaú ʻoku ʻofa mo fiemaʻu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻa e fāmili kotoa pē ke fakamaʻu fakataha ke taʻengata. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi fāmili ko ia ʻoku teʻeki fakamaʻu ʻi he temipalé te nau lava ʻo teuteu kinautolu ʻaki haʻanau talangofua ki he ngaahi finangalo ʻo e Tamai Hēvaní. Pea nau toki o atu ki he temipalé ke fakamaʻu ko ha fāmili.

Hivá

Toutou hivaʻi pe lau mo e fānaú ʻa e ngaahi lea ki he tau ʻo e “ʻE Lava ke Taʻengata ʻa e Ngaahi Fāmilí” (Children’s Songbook, p.188).

ʻE Lava ke Taʻengata ʻa e Ngaahi Fāmilí

ʻE lava ke taʻengata ʻa e ngaahi fāmilí

Tuʻunga he palani ʻa e Tamaí.

ʻOku ou fie fakataha maʻu pē mo hoku fāmilí,

Pea kuo fakahā mai ia ʻe he ʻEikí.

ʻA e meʻa te u lava ke faí.

Te u lava ʻo teuteu ke u ʻalu ki he temipalé

Fakamanatu ange ki he fānaú ko ia kotoa pē ʻoku talangofua ki he ngaahi finangalo o e Tamai Hēvaní ʻe lava ʻo ʻalu ki he temipalé. Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakatātā ʻoku ʻoatu ʻi he konga fakaʻosi ʻo e lēsoní. Tukuange ki he fānaú ke nau aleaʻi ʻa e ngaahi fekau ʻoku fakafōtungaʻi ʻe he ngaahi fakatātaá. Fakamatalaʻi ange ko e talangofua ko ia ki he ngaahi finangalo ko ʻení ʻe tokoni ia ki he fānaú ke nau taau ke hū ki he temipalé ʻi haʻanau matuʻotuʻa ange.

  • Lotu.

  • Talangofua ki he mātuʻá.

  • Feʻofaʻaki.

  • Maʻu lotu.

  • Totongi vahe hongofulu.

  • Kai e meʻatokoni lelei (tauhi ʻa e Lea ʻo e Potó).

  • Fai totonu.

Fakamoʻoní

Fakahā ʻa hoʻo ngaahi ongoʻi fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e nofo fakataha ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻengatá pea toe fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé. Fakamanatu ki he fānaú ko e talangofua ki he mātuʻá mo e tauhi ʻo e ngaahi finangalo ʻo e Tamai Hēvaní ko e ngaahi founga mahuʻinga ia ʻo e teuteu ke hū ki he temipalé.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke fakaʻaongaʻi ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

  1. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke mahino ko e “taʻengatá” ko ha taimi lōloa moʻoni ia. Mahalo naʻá ke fie fakahā ange kiate kinautolu ʻoku lōloa ange ia ʻi he vahaʻa taimi ʻoku nau tatali ai ke hoko honau ʻaho fāʻeleʻí pe ko e ʻaho mālōlō ka hoko maí; ʻoku lōloa ange ia ʻi he moʻui ʻa ha taha moʻui fuoloa taha kuo nau ʻilo ki ai; ʻoku lōloa ange ia ʻi hano toe lau fakafoki ki he taimi ne moʻui ai ʻa ʻĀtama mo ʻIví. Fakamatala ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “taʻengatá” ko e ʻikai toe ngata ha faʻahinga meʻa ia.

    Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakatātaaʻi ʻa e vēsí ni ʻi hoʻo lau atu ʻa hono ngaahi leá:

    ʻOku Lōloa FēFē ʻa e Taʻengatá?

    ʻOku lōloa fēfē ʻa e taʻengatá (tuhu ki he ʻulú ʻo hangē ʻokú ke fakakaukaú)?

    ʻOku lōloa ange ia ʻi he taʻu ʻe tahá (ʻai ho tuké ʻi ho lalo kumukumú, pea hili ho tuiʻi nimá ʻi ho ʻaofinima ʻe tahá).

    ʻOku lōloa ange ia ʻi he taimí (ʻai ho kumukumú he funga tuke ʻe tahá, pea hili ho tuiʻi nimá he nima ʻe tahá.)

    Ke toki aʻu mai ai ʻa e Kilisimasí.

    ʻOku lōloa fēfē ʻa e taʻengatá (tuhu ki ho ʻulú, ʻo hangē ʻokú ke fakakaukaú)

    ʻOku ʻikai fuʻu lōloa ia ke ke nofo (taʻaloʻalo ho foʻi tuhú ʻo hangē ha ʻikaí)

    Fakataha ai mo e ngaahi fāmili ʻokú ke ʻofa aí (fakafehauaki ho ongo nimá ʻi ho fatafatá)

    Koeʻuhí, he ʻikai pē toe ngata ia!

  2. Fakaafeʻi ha mātuʻa ʻa e taha ʻo e fānaú, ʻi ha loto ki ai ʻa e palesiteni ʻo e Palaimelí, ke na fevahevaheʻaki mo e fānaú ʻa ʻena ngaahi ongoʻi fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo ʻena fakamaʻu ʻi he temipalé.

  3. ʻAi ha tatau ʻo e ngaahi fakatātā ʻi he ngataʻanga ʻo e lēsoní maʻá e fānaú taki taha. Tuku ke valivali ʻe he fānaú ʻa e ngaahi fakatātaá.

  4. Fakaafeʻi ha fāmili ʻi ho uōtí ʻa ia naʻe toki huú ni ʻi he temipalé, ʻi ha loto ki ai ʻa e palesiteni ʻo e Palaimelí, ke nau fakamatala ki he kalasí fekauʻaki mo e meʻa ne hoko kiate kinautolú.

Ngaahi ʻEkitivitī Kehe Maʻá e Fānau Iiki Angé

  1. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakatātaaʻi ʻa e veesi ko ʻení ʻi he lolotonga hoʻo lau atu hono ngaahi leá:

    Ko Ha Taha Tokoni Au

    Ko ʻeni kuó u lahi foki, (tuʻu ʻete mo kakapa māʻolunga ho ongo nimá),

    Te u hoko ko e tokoni leleí.

    Tokoni ki heʻeku tamaí (hiki hake e foʻi tuhu ʻuluakí),

    He taha anga-ʻofa mo lelei;

    Pea pehē foki ki heʻeku faʻeé (hiki hake e foʻi tuhu hono uá)

    ʻA ia ʻoku tonu ke u faí.

    Pea tokoni ki hoku tuofefiné (hiki hake e foʻi tuhu hono tolú),

    Pehē foki ki hoku taʻoketé (hiki hake e foʻi tuhu hono faá);

    Ko ha kaumeʻa ki hoku ngaahi kaumeʻa moʻoní (hiki hake e motuʻa tuhú).

    Te u feinga ke hoko ko ha tokoni ki he ʻOtuá

    ʻO ʻofa he niʻihi kehé hangē ko ʻEne ʻofa ʻiate kitá (kūnima hangē ko e lotú).

    ʻOku ou fie tokoni ki hono kotoá (taʻalo ho nimá mei mataʻu ki hema),

    He ko ʻeni kuó u lahi foki (tuʻu ʻete ʻo kakapa ke māʻolunga).

  2. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakatātaaʻi ʻa e veesi ʻekitivitī ko ʻení ʻi he lolotonga hoʻo lau atu hono ngaahi leá. Toutou fai ia ʻo fakatatau ki hono fiemaʻú.

    Tuʻu takai ʻo faʻu ha fuopotopoto mo piki nima. Piki nima maʻu pē he lolotonga ʻo e ʻekitivitií.

    Naʻa tau nofo fakataha mo e Tamai Hēvaní (ngaʻunu kotoa ki loto mo ʻai e ngaahi nimá ki loto).

    Naʻá ne fekauʻi kitautolu ke tau nofo ʻi he māmaní (mafola atu ke fālahi ʻa e fuopotopotó).

    Naʻá ne tuku mai ha ngaahi fāmili ke nau ʻofaʻi mo akoʻi kitautolu (ngaʻunu ki loto ke fāsiʻi ʻa e fuopotopotó).

    ʻE tokoni hotau ngaahi fāmilí ke tau nofo fakataha mo Ia (toe mafola atu ke fālahi e fuopotopotó).

  3. ʻOange ha kiʻi fakatātā faingofua pē ʻo e temipalé ne ke ʻosi tā ke valivali ʻe he fānaú.

ʻĪmisi
prepare

Te u Lava ʻo Teuteu Ke Hū Ki he Temipalé

Talangofua ki he Mātuʻ á

Maʻu Lotu

Kai e Meʻakai Lelei

Lotu

Feʻofaʻaki

Totongi Vahe Hongofulu

Faitotonu