Konifelenisi Lahi
Founga ʻOku Tāpuekina ai ʻa e Toʻu Tupú ʻe he Lakanga Fakataulaʻeikí
konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2020


Founga ʻOku Tāpuekina ai ʻa e Toʻu Tupú ʻe he Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku foaki kiate kitautolu e faingamālie ke ngāue fakaetauhi tatau mo e kau ʻāngeló, ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi he ngaahi fonua kotoa he māmaní, mo tokoni ke omi ʻa e ngaahi laumālié kia Kalaisi.

Kāinga, ʻoku ou houngaʻia moʻoni ke lea atu ʻi he efiafi fakahisitōliá ni fekauʻaki mo e meʻafoaki toputapu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e mālohi fakaofo ʻokú ne maʻu ke tāpuekina e toʻu tupú ʻi he kuonga fakakosipelí ni. Neongo ʻeku ngaahi tōnounoú ka ʻoku ou lotua ke tokoniʻi au ʻe he Laumālié ʻi hono akoʻi e moʻoní.

Kuo ʻosi fakamanatu ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ki he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻoku “[mou] moʻui ʻi ha kuonga ʻo e ngaahi faingamālie maʻongoʻongá mo e ngaahi faingataʻá—ko ha kuonga kuo toe fakafoki mai ai ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku [mou] maʻu ʻa e mafai ke fakahoko e ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. ʻI hoʻo[mou] fakaʻaongaʻi ʻa e mafai ko iá, ʻi he faʻa lotu mo e moʻui taau te [mou] faitāpuekina lahi ai e moʻui ʻa kinautolu ʻoku mou feohí.” 1 ʻOku toe fakamanatuʻi mai foki, ʻi heʻetau hoko ko e kau talavou ʻo e Siasí, ko kitautolú ko e “ngaahi [foha] ʻofeina ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻi ai Haʻane ngāue ke [tau] fakahoko,” 2 pea ʻoku tau tokoni ʻi Heʻene ngāué “ke fakahoko ʻa e moʻui taʻefaʻamate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39).

Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia ke fakahoko e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e ongoongolelei ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolu ʻoku taau ke maʻu iá. ʻOku maʻu ʻi he ngaahi ouau ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi fuakava toputapú ʻa e ngaahi tāpuaki kakato ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ia ʻoku nau tokoni ke tau aʻusia hotau ikuʻanga fakalangí.

Ko Siosefa Sāmitá ko ha talavou ia naʻe ui ʻe he ʻOtuá ke ne fakafoki mai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, pea ʻi he taumuʻa ko iá, naʻe foaki ai kiate ia ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia naʻá ne fakaʻaongaʻi ke tāpuekina ai e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. ʻOku lave ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 135 ki he tāpuaki lahi naʻe foaki ʻe Siosefa ki he toʻu tupu ʻo e kuonga fakakosipelí ni. ʻOku tau lau ai: “Kuo fai ʻe Siosefa Sāmita … ha meʻa lahi ange, ki hono fakamoʻui ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he māmaní, tuku kehe ʻa Sīsū pē, ʻi ha toe tangata ʻe toko taha ʻa ia naʻe moʻui ʻi ai. … Kuó ne ʻomai ʻa e Tohi ʻa Molomoná … ; kuó ne ʻoatu ʻa hono kakato ʻo e ongoongolelei taʻengatá … ki he ngaahi potu ʻe fā ʻo e māmaní; kuó ne ʻomai ʻa e ngaahi fakahā mo e ngaahi fekau ʻa ia ʻoku kau ʻi he tohí ni [ko] e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá … ; kuó ne tānaki ʻa e lau afe ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, … pea tuku ha ongoongo lelei mo e hingoa ʻa ia ʻoku ʻikai lava ke tāmateʻi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 135:3).

Koeʻuhí ke tau lava ʻo ngāue lelei hangē ko Siosefá, kuo pau ke tau taau feʻunga ke fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻa e ʻEikí. Naʻe fie maʻu ʻe Siosefa mo ʻŌliva Kautele lolotonga hono liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná, ke na papitaiso, ka naʻe ʻikai ke na maʻu e mafai totonú. Naʻá na tūʻulutui ʻo lotu ʻi he ʻaho 15 ʻo Mē 1829, pea naʻe ʻaʻahi mai ʻa Sione Papitaiso, ʻo ne foaki kiate kinaua ʻa e ngaahi kī mo e mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, mo pehē, “ʻI he huafa ʻo e Mīsaiá, ʻoku ou foaki kiate kimoua, ʻa hoku ongo kaungā-tamaioʻeiki, ʻa e Lakanga Fakataulaʻeiki ʻo ʻĒloné, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, pea mo e ongoongolelei ʻo e fakatomalá, pea mo e papitaiso ʻi he fakaukú ke fakamolemole ʻa e ngaahi angahalá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13:1).

ʻOku foaki kiate kitautolu e faingamālie ke ngāue fakaetauhi tatau mo e kau ʻāngeló, ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi he ngaahi fonua kotoa he māmaní, mo tokoni ke omi ʻa e ngaahi laumālié kia Kalaisi. ʻOku ʻai ʻe he ngāué ni ke tau kaungā ngāue fakataha mo Sione Papitaiso, Molonai, Siosefa Sāmita, Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, mo ha kau tamaioʻeiki faivelenga kehe ʻa e ʻEikí.

ʻOku hanga ʻe heʻetau ngāue aí fakataha mo Hono lakanga fakataulaʻeikí ʻo fakatahatahaʻi kinautolu ʻoku līʻoa ke muimui mo moʻui pau ʻaki e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí, ʻa ia ʻoku ou ʻiloʻi ʻiate au ʻe lava pē ke faingataʻa ʻi heʻetau fehangahangai mo e ngaahi pole ʻo e toʻu tupú. Ka ‘i heʻetau kau fakataha mo e kaungā tamaioʻeiki ko ʻeni ʻa e ʻEikí ʻi hono fakahoko ʻEne ngāué, ʻe tokoni ia ke maluʻi kitautolu mei he ngaahi fakatauele mo e olopoto ʻa e filí. Te ke lava ʻo hoko ko ha maama kamo kiate kinautolu kotoa ʻoku kei loto-veiveiuá. ʻE ulo ngingila moʻoni ʻa e maama ʻoku ʻiate koé pea ʻe tāpuekina ai e taha kotoa ʻi hoʻomou feohí pē. ʻE ala faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke ʻiloʻi ʻoku ʻi ai hotau ngaahi hoa fakalaumālié, ka ʻoku ou houngaʻia ke ʻilo ko ha mēmipa au ʻo ha kōlomu faivelenga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia te u lava ʻo ngāue fakataha mo ia ke ofi ange kia Kalaisi.

Ko e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e taha ia hotau hoa mateaki mo falalaʻanga tahá, fakataha mo hotau ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí. Ka kuo pau ke tau ʻi ha ngaahi tūkunga mo ha feituʻu te Ne loto ke ʻi ai, kae lava ʻo fakaafeʻi mai ʻEne takaua maʻu peé. ʻE lava ke kamata ʻeni ʻi hotau ʻapí, ʻi heʻetau ngāue ke ʻai ia ko ha potu māʻoniʻoni ʻaki ʻetau kau ʻi he ako folofola fakaʻahó mo e lotu fakafāmilí, ka ko e mahuʻinga tahá, ʻi heʻetau ako fakafoʻituitui e folofolá mo lotu liló.

ʻĪmisi
Ko ʻEnisou mo hono tuofefiné
ʻĪmisi
Ko ʻEnisou mo hono fāmilí

Naʻá ku maʻu ʻi he konga kimuʻa ʻo e taʻu ní ha faingamālie fakafiefia ke u tokoniʻi hoku kiʻi tuofefine ko ʻOsiení, ke fakalakalaka ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻaki haʻane tali e fakaafe ke papitaiso mo fakakakato e taha ʻo e ngaahi fiemaʻu ke hū ki he puleʻanga fakasilesitialé. Naʻá ne toloi ʻene papitaisó ʻaki ha māhina ʻe taha, kae ʻoua kuo fakanofo au ko ha taulaʻeiki, ke u maʻu e faingamālie ke fakahoko e ouaú, pea maʻu foki ʻe he toenga hoku tuofāfiné e faingamālie ʻi he malumalu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke hoko ko ha ongo fakamoʻoni. ʻI heʻema tuʻu he ongo tafaʻaki ʻo e vai papitaisó, ʻo teuteu ke hifo ki he vaí, naʻá ku fakatokangaʻi ʻene fiefiá, he naʻe tatau ia mo au. Pea naʻá ku ongoʻi ʻokú ma taha ʻi heʻene fakahoko e fili totonú. Naʻe fie maʻu ʻi he faingamālie ko ʻeni ke fakaʻaongaʻi e lakanga fakataulaʻeikí ke u tokanga lahi ange kae siʻi ange ʻeku palahi hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí. Koeʻuhí ke u mateuteu, naʻá ku ʻalu ki he temipalé he ʻaho kotoa ʻo e uike ko iá, ʻo tokoni mai ʻeku faʻeé, kui fefiné, mo hoku tuofefiné, ke fakahoko e papitaiso maʻá e pekiá.

Naʻe akoʻi lahi au ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí mo e founga ke u fakaʻaongaʻi moʻui taau ai iá. ʻOku ou ʻiloʻi ʻe lava ke ongoʻi ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa ʻa e meʻa tatau naʻá ku ongoʻí, kapau te tau muimui ʻi he sīpinga ʻa Nīfaí ke “ʻalu ʻo [fakahokó]” (vakai, 1 Nīfai 3:7). He ʻikai ke tau lava ʻo tangutu noa pē mo ʻamanaki ke fakaʻaongaʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi Heʻene ngāue maʻongoʻongá. Kuo pau ke ʻoua te tau tatali ke kumia kitautolu ʻe kinautolu ʻoku nau fie maʻu ʻetau tokoní; ko hotau fatongia ia ko e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke tā sīpinga mo hoko ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá. Kapau ʻoku tau fai ha ngaahi fili ʻoku nau taʻofi kitautolu mei heʻetau fakalakalaka taʻengatá, kuo pau ke tau liliu he taimí ni. ʻE feinga ʻa Sētane ʻaki hono mālohi tahá ke pukepuke kitautolu ʻi ha tuʻunga fakakakano ʻo e fekumi ki ha meʻa fakafiefia taimi nounoú. Ka ʻoku ou ʻiloʻi kapau te tau feinga, ʻo kumi ʻa kinautolu te nau poupouʻi kitautolú, pea fakatomala fakaʻaho, ʻe hulufau e ngaahi tāpuaki ʻe maʻú pea ʻe liliu ʻetau moʻuí ʻo taʻengata ʻi heʻetau laka atu ki muʻa ʻi he hala ʻo e fuakavá.

ʻOku ou ʻilo ko e Siasi moʻoni ʻeni ʻo Sīsū Kalaisi ko hotau Fakamoʻuí, pea kuó Ne foaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki Heʻene kau ʻAposetoló, ʻa ia ʻoku nau fakaʻaongaʻi ia ke tataki ʻaki kitautolu, tautautefito ʻi he ngaahi ʻaho faingataʻá ni, mo teuteuʻi e māmaní ki Heʻene toe hāʻele maí.

ʻOku ou ʻiloʻi ko Siosefa Sāmitá ko e palōfita ia ʻo e Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí pea ko Palesiteni Nalesoni ʻa hotau palōfita moʻui he ʻaho ní. ʻOku ou fakaafeʻi kitautolu kātoa ke tau ako e moʻui ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki maʻongoʻongá ni mo feinga ke fakalakalaka fakaʻaho koeʻuhí ke tau lava ʻo mateuteu ke feʻiloaki mo hotau Tupuʻangá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.