2019
Ko hono Maʻu mo ʻIloʻi e Tataki Fakalangí
Sepitema 2019


Ko hono Maʻu mo ʻIloʻi e Tataki Fakalangí

ʻOku finangalo e ʻOtuá ke ʻomai ha fakahinohino kiate kitautolu, ka kuo pau ke tau loto-fiemālie pea mateuteu ke maʻu ia.

ʻĪmisi
cell phone

ʻI heʻemau hoko ko ha kau faifekau kei talavou ʻi he senitā akoʻanga fakafaifekau ʻi Palāsilá, naʻe ʻi ai ha ʻaho ne vahe ai ke mau ō mo ha ngaahi hoa ki he ngaahi hala ʻo Sao Pauló ke fakaafeʻi e kakaí ke nau fanongo ki he ngaahi lēsoni fakafaifekaú. Hili ha ngaahi houa siʻi naʻa mau foki mai ki he MTC pea fakahoko ha houa fakamoʻoni.

Naʻe lea ha tokolahi kau ki he ngaahi ueʻi ne nau maʻu ke ʻalu ki ha hala pau pe fakalea ki ha tokotaha pau. Naʻe ongo fakaofo e ngaahi aʻusiá ni kiate au. Ka neongo ia, naʻá ku ongoʻi mahalo naʻe ʻikai ke u fuʻu lelei pe mateuteu feʻunga ke hoko ko ha faifekau, koeʻuhí naʻe ʻikai ke u maʻu ha aʻusia tatau.

Naʻá ku kumi tokoni ki he kau taki ʻi he MTC ʻi heʻeku ongoʻi loto-siʻí. Naʻa nau tokoni ke mahino kiate au ʻoku finangalo e ʻOtuá ke foaki mai ha ngaahi fakahinohino ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, pea neongo he ʻikai tatau ʻeku aʻusiá mo e niʻihi kehé, ka naʻe kei fie maʻu pē ke u feʻunga ke maʻu e fakahinohino ʻa e Laumālié. Hangē pē ko e fie maʻu ke fakatonutonu e letioó ki ha kautaha letiō paú, pe ko e fie maʻu ke hoko ha telefoni ki he ʻinitanetí, kuo pau ke tau fakatou ongoʻi mo fakafehokotaki kae lava ke maʻu e meʻa ʻoku fakahā mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolú.

Moʻui Fakalaumālié

Naʻe tuku mai ʻe Palesiteni Nalesoni ʻa e fakatokangá ni, “ʻI he ngaahi ʻaho ka hokó, he ʻikai lava ke tau moʻui fakalaumālie taʻe kau ai ʻa e tataki, fakahinohino mo e tākiekina fakafiemālie ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.”1

Naʻá ne poleʻi kitautolu ke “fakalahi [hotau] tuʻunga fakalaumālie lolotongá ke maʻu e fakahā fakatāutahá, he kuo talaʻofa ʻe he ʻEikí, ‘kapau te ke kole, te ke maʻu ha fakahā hoko mo e fakahā, pea mo ha ʻilo hoko mo e ʻilo, koeʻuhí ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa liló mo e ngaahi meʻa fakamelinó—ʻa e meʻa ʻoku ʻomi ʻa e fiefiá, ʻa e meʻa ko ia ʻoku ʻomi ʻa e moʻui taʻengatá’ [Tokāteline moe Ngaahi Fuakavá 42:61].”2

Lolotonga ʻetau fononga ʻi he māmaní, ʻoku finangalo e ʻOtuá ke tau “fai [ha] ngaahi meʻa lahi [ʻi he] fili tauʻatāina [ʻatautolu] pē, pea fakahoko ʻa e māʻoniʻoni lahi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27). Ka neongo ia, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa te tau toki lava pē ʻo fakahoko ʻi ha tokoni fakalangi. ʻE fakahā mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fakahoko ke tau nofo—pea tupulaki ai—ʻi he hala ki he fiefia ʻi he moʻuí ni pea maʻu e moʻui taʻengatá. “He vakai, ʻoku ou toe pehē kiate kimoutolu, kapau te mou hū ʻi he halá, pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, te ne fakahā kiate kimoutolu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke mou faí” (2 Nīfai 32:5).

Ko e Sīpinga ʻa e ʻEikí

ʻOku fakamatala ʻe he ngaahi folofolá ʻa e founga ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻOtuá e fakahā fakatāutahá: “Te u fakahā kiate koe ʻi ho ʻatamaí pea ʻi ho lotó, ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻe hoko mai kiate koe pea ʻe nofo ʻi ho lotó” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 8:2).

Naʻe toe fakahā mai ʻe he ʻOtuá ke “falala ki he Laumālie ko ia ʻoku tākiekina ke faileleí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:12). Ko e taimi ʻe niʻihi ʻe taki kitautolu ʻe he Laumālié ke tau fai lelei ʻo fakafou ʻi heʻetau ngaahi fakakaukaú, ngaahi fakakaukau hokohoko, ngaahi ueʻi ke taʻofi pe kamata hono fai ha meʻa, ʻiló pe mahinó, ko hono fakahā e ngaahi meʻa he ʻikai ke tau ako ʻiate kitautolu peé, ko e manatuʻi e ngaahi meʻa naʻe ngaló, pea mo ha ngaahi meʻa lahi.3

ʻOku tau ako ʻi he Kalētia 5:22–23, ʻoku faʻa fetuʻutaki mai e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo fakafou ʻi he ngaahi ongo fakaeloto hangē ko e ʻofá, fiefiá, melinó, kātaki fuoloá, angavaivaí, angaleleí, tuí, angamaluú, mo e anga fakamaʻumaʻú. Te tau toutou maʻu e tokoni mei he Laumālie Maʻoniʻoní ko ha ngaahi fakahinohino kuo fakafeʻungaʻi ki heʻetau ngaahi fie maʻu paú, kae manatu, ko e faʻahinga fakahinohino peheé te ne ueʻi kitautolu ke tau fai leleí (vakai Molonai 7:13) pea ʻe fenāpasi maʻu pē ia mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí pea mo e ngaahi folofola māʻoniʻoní.

Maʻu pea ʻIloʻi

Mahalo ko e taha ʻo e ngaahi faingataʻa tefito ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he matelié ko e ʻiloʻi ko ia e founga ke maʻu, ʻiloʻi, pea mo ngāueʻi ai e ngaahi ueʻi mo e fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE lava ke tokoni mai e ngaahi lēsoni ko ʻení kiate kitautolu.

ʻĪmisi
satellite

Lēsoni 1: ʻOku finangalo e ʻEikí ke ʻomi kiate kitautolu ha fakahā fakataautaha, ka ʻoku fie maʻu ke tau mateuteu ke maʻu ia.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “Ko e meʻa ʻe taha kuo toutou ʻomi ʻe he Laumālié ki heʻeku fakakaukaú talu mei hoku uiuiʻi foʻou ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ko e hōifua ko ia ʻa e ʻEikí ke fakahā ʻEne fakakaukaú mo Hono finangaló. Ko e faingamālie ke maʻu e fakahaá, ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻaʻofa lelei taha ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú.”4

Naʻá ku ako ʻi he MTC naʻe fie maʻu ke u mateuteu ke maʻu ha meʻa pē naʻe finangalo e ʻEikí ke ʻomai kiate au, ʻi Heʻene taimí mo ʻEne foungá. Naʻá ku ako ʻe lava ʻe he fakafihí ʻo tohoakiʻi kitautolu pea ʻikai ke tau lava ʻo ʻiloʻi e taimi ʻoku folofola mai ai e ʻEikí kiate kitautolú pe fanongo fakalelei ki he pōpoaki ʻokú Ne finangalo ke tau fanongo ki aí.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻI heʻetau loto-holi mo fakaafeʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí pea ako ke talangofua vave ki he ngaahi ueʻi faingofuá, te tau lava foki ʻo taʻofi e ngaahi longoaʻa ʻo e māmaní ʻokú ne tohoakiʻi kitautolú pea tokanga mahino ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.”5

ʻĪmisi
bar chart

Lēsoni 2: ʻOku fie maʻu ke tau ako pea ʻiloʻi e founga ʻoku ngāue ai e lea ʻo e Laumālié.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lainolo A. Lasipeni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “Ko e fetuʻutaki ʻa e Laumālié ʻoku faʻa hoko mai ia ko ha ongo. ʻOkú ke ongoʻi ia ʻi ha ngaahi lea ʻokú ke angamaheni ki ai, ʻoku mahino kiate koe, mo ne ueʻi koe. …

“… Ko e ngaahi ongo ko ʻení ʻoku angavaivai, ko ha ueʻi ke tau ngāue, ke fai ha meʻa, pe lea, ke tali ʻi ha founga pau.”6

ʻE lava ke fakafehoanaki e ako ke maʻu e fakahaá mei he Laumālie Māʻoniʻoní ki hono ako ha lea fakafonuá. ʻOku ʻuluaki mahino kiate kitautolu ha kiʻi meʻa siʻisiʻi, pe mahalo he ʻikai mahino ha meʻa ʻe taha. Ka ʻi heʻetau hokohoko atu ke fakaʻaongaʻi iá, te tau maʻu ha ngaahi foʻi lea, pea hoko ki ha ngaahi sētesi, pea hoko leva ki ha fakakaukau kakato. Fāifai pea tau ʻiloʻi kuo mahino kiate kitautolu ʻa e lea ʻoku faí. Ke ako e lea ʻo e Laumālié, kuo pau ke tau:

  • Loto-holi ke ako.

  • Ako ʻi he ngaahi folofolá pea ʻi he ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí ʻa e founga ʻoku maʻu ai e fakahaá.

  • Tokanga ki he ngaahi ueʻi fakalaumālié.

  • Kole ki he ʻOtuá ke ne tuku mai ha fakahinohino ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Loto-fiemālie ke maʻu—kae ʻikai tukunoaʻi pe toʻo maʻamaʻa—ʻa e ngaahi fakahinohino ʻoku maʻú.

  • Talangofua ki he ngaahi ueʻí.

  • Fekumi fakamātoato ke maʻu ha toe fakahinohino.

ʻĪmisi
gps pointer

Lēsoni 3: ʻOku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ha founga mo ha taimi pau ke ʻomi ai e ngaahi fakahaá kiate kitautolu.

ʻOku kau ʻi he lēsoni ko ʻení ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu:

  1. ʻE lava pea ʻe fakahā mai ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa ke tau fai ke tau tupulaki aí. Ko e ngāue ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ke tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu e moʻui taʻengatá (vakai, Mōsese 1:39). Naʻe pehē ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi, ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “ʻOku ʻikai ngata pē [ʻEne] tokanga ki heʻetau fiemālié, ka ʻoku lahi ange ʻene tokanga ki heʻetau fakalakalaká.”7

    ʻOku ʻuhinga ʻeni ʻoku tokanga ʻa e Tamai Hēvaní ki he ngaahi sitepu ʻoku tau fononga ai ʻi he māmaní. ʻOkú Ne ʻafioʻi e ngaahi fili mo e ngaahi ngāue kuo pau ke tau faí kae lava ke tau “hoko ko e ngaahi foha [mo e ngaahi ʻofefine] ʻo e ʻOtuá” (Molonai 7:48). Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOkú Ne finangalo ke ke aʻusia ho ikuʻangá ʻo laka ange ʻi he meʻa ʻokú ke mafakakaukauʻí—ke ke foki ki ho ʻapi fakalangí mo e lāngilangi.”8

  2. ʻOku ʻikai mahino kiate kitautolu he taimi ʻe niʻihi ʻa e ʻuhinga ki he ngaahi fakahinohino fakalangí. ʻE faʻa tuku mai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi fakahinohino ʻoku ʻikai ke tau ʻamanaki ki ai. ʻOku ou manatuʻi ʻeku tangutu ʻi ha houalotu sākalamēniti ʻi he taimi naʻá ku maʻu ai ha ueʻi naʻe mahino ki heʻeku fakakaukaú. Ko e fakahinohinó naʻe ʻikai ko ha leʻo pe ko ha fanafana ka ko ha fakakaukau mahino ʻo fakahaaʻi mai ha meʻa ʻoku totonu ke u fai. Naʻe ʻikai te u ʻamanaki ke maʻu ha fakahinohino pehē lolotonga e houalotu sākalamēnití.

    Naʻá ku hanga ki hoku uaifí pea talaange ʻa e ueʻi naʻá ku toki maʻú. Naʻá ne talamai ʻoku totonu ke u talangofua ki he ueʻí, neongo kapau naʻe ʻikai mahino kiate kimaua ʻa hono ʻuhingá.

    ʻI heʻema talangofua ki he fakahinohino ko iá, pea ʻi he fakalau ʻa e taimí, naʻá ma maʻu ha ngaahi fakamoʻoni naʻe ʻomi ʻe he fakahinohino naʻá ma maʻú ha nonga lahi ange kiate kimaua mo fakapapauʻi naʻá ma nofo maʻu ʻi homa hala ki he fakalakalaká.

  3. Kuo pau ke tau loto fiemālie ke fakahoko e finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻI he haohaoa mo e poto ʻo e ʻOtuá, ʻokú Ne ʻafioʻi e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú. ʻOku fakahaaʻi mai ʻe Hono finangaló ha hala lelei ange ʻo fakatefito ʻi ha fakakaukau fakalangi. Ka te ne faʻa poleʻi kitautolu. ʻI he meʻá ni, ʻo hangē ko e ngaahi meʻa kotoa pē, ʻoku hoko ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ko hotau sīpinga haohaoá. Naʻá Ne ʻai e finangalo ʻo e Tamaí ko ʻEne finangalo. Naʻe lotu e Fakamoʻuí ʻi Heʻene mamahi maʻa ʻetau ngaahi angahalá ʻo pehē, “ʻA ʻeku Tamai, kapau ʻe faʻa fai, pea ʻave ʻa e ipú ni ʻiate au: kae ʻoua naʻa faʻiteliha pē au, ka ko koe pē” (Mātiu 26:39).

    Kuo pau foki ke tau loto fiemālie ke fakamuʻomuʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi heʻetau ngaahi holí. ʻI heʻetau tali Hono finangaló mo fakahoko iá, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ke maʻu ha toe fakahinohino. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Petinā “ʻi heʻetau fakaʻapaʻapaʻi ʻetau ngaahi fuakavá mo tauhi e ngaahi fekaú, pea toe lahi ange ʻetau feinga maʻu pē ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú pea ke hoko ʻo lelei ange, te tau lava ke ʻaʻeva mo falala moʻoni ʻe tataki ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi laká.”9

Ko hono Maʻu e Tokoni Fakalangí

ʻOku makatuʻunga ʻetau fakalakalaka taʻengatá ʻi hono maʻu e fakahinohino fakataautaha mei he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOfa ke tau takitaha fakapapau ke muimui ki he faleʻi ʻa Palesiteni Nalesoní ke fekumi ki ha fakahā ki heʻetau moʻuí. ʻI heʻetau tui mo falala ʻoku finangalo e ʻOtuá ke ʻomi kiate kitautolu ha fakahinohino ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, pea ʻi he nofotaha fakamātoato ʻetau moʻuí he tulifua ki he tokoni fakalangí, te tau maʻu leva e fakahinohino ʻoku tau fie maʻú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2018, 96.

  2. Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau ʻEtau Moʻuí,” 95.

  3. David A. Bednar, “Ko e Laumālie ʻo e Fakahaá,” Liahona, Mē 2011, 87–90.

  4. Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau ʻEtau Moʻuí,” 95.

  5. David A. Bednar, “Receiving, Recognizing, and Responding to the Promptings of the Holy Ghost” (Ricks College Devotional, Aug. 31, 1999).

  6. Ronald A. Rasband, “Tuku ke Taki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní,” Liahona, Mē 2017, 94.

  7. Henry B. Eyring, “ʻOku ou Tuku ʻEku Melinó Kiate Kimoutolu,” Liahona, Mē 2017, 17.

  8. Dieter F. Uchtdorf, “Ko Hono Moʻui Fiefia ʻaki e Ongoongoleleí,” Liahona, Nōvema 2014, 123.

  9. David A. Bednar, “Ko e Laumālie ʻo e Fakahaá,” 90.