2019
ʻOku Teʻeki ai … Ke u Haohaoa
Sepitema 2019


Kakai Lalahi Kei Talavoú

ʻOku Teʻeki ai … Ke u Haohaoa

ʻOku nofo ʻa e taha naʻá ne faʻú ʻi Netaleni.

Naʻe tokoni ʻeku fefaʻuhi mo e holi ke haohaoá ke mahino lahi ange ai kiate au e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
young adult looking up

ʻOku akonaki ʻa Sīsū ʻi he 3 Nīfai 12:48, ʻo pehē, “Ko ia, ʻoku ou fakaʻamu ke mou haohaoa ʻo hangē pē ko aú, pe hangē ko e haohaoa hoʻomou Tamai ʻa ia ʻoku ʻi he langí.” ʻOku ongo maʻu pē kiate au e potufolofolá ni koeʻuhí kuó u fefaʻuhi mo e holi ke haohaoá ʻi he kotoa ʻeku moʻuí. Pea neongo e lahi ʻeku fie maʻu ke fakahoko hoku lelei tahá ʻi he meʻa kotoa pē, ʻe lava ke matuʻaki fakamamahi e holi ke haohaoá. ʻI ha vahaʻataimi lōloa, ko e taimi pē naʻá ku fakahoko ai ha fehalaaki, pe naʻa mo e taimi naʻá ku lavameʻa aí, naʻe ʻikai pē ke u teitei ongoʻi naʻe feʻunga.

Ko e Fiemaʻu ʻo Fuʻu Tōtuʻa Meiate Aú

Kuó u fie maʻu maʻu pē ha meʻa lahi kiate au, tautefito ʻi he ako māʻolungá. Pea ʻoku ou faʻa tōnounou koeʻuhí naʻá ku feinga ke fakahoko fakaʻangataha ha ngaahi meʻa lahi ke fakapapauʻi naʻá ku feʻunga. Naʻá ku fakakaukau ʻi ha taʻu ʻe taha ke u ako hulohula, toʻo ha ngaahi kalasi mūsika pea kau ki ha kiʻi kulupu hiva. Naʻá ku fakakaukau naʻe fie maʻu ke u fakahoko e lahi taha te u lavá ke u fakalakalaka mo fakahaohaoaʻi hoku ngaahi talēnití. Ka ʻi ha taimi ʻe taha, naʻe pau ke u liʻaki e meʻa kotoa koeʻuhí naʻe fuʻu lahi kotoa ia ke u lavaʻi. Naʻe fuʻu lahi e meʻa naʻá ku fokotuʻu kiate aú. Naʻá ku ongoʻi kuó u tōnounou pea ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻa naʻá ku tailiili lahi taha ki aí.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku ʻikai ko au pē ʻoku fefaʻuhi mo e holi ke haohaoá. ʻOku fakahoko ʻe hotau tokolahi hotau tūkuingatá he ʻaho kotoa pea ongoʻi lotosiʻi ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau fakahoko haohaoa ai e meʻa kotoa pē. Ka neongo ʻetau ngaahi feingá, he ʻikai ʻi ai ha taha ʻiate kitautolu ʻe haohaoa kakato ʻi he māmaní. Ko ia te tau lava fēfē ʻo fāifeinga ki he haohaoá ʻi he taimi ʻe ngali taʻeʻaonga ai e feinga kotoa? ʻOku vahevahe ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha tali ʻo pehē: “Ko ia [‘e faifai pea]—mou haohaoa.”1

Ko ha meʻa lelei ʻa e fāifeinga ki he haohaoá, ka ʻe lava ke hoko ia ko ha meʻa ʻoku ʻikai lelei kapau te tau tuku ke ne lōmekina kitautolu. ʻI he meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu fakatuʻasino, fakaʻatamai, fakaeloto, pea mo fakalaumālie ʻe he moʻuí ni meiate kitautolú, ʻoku mahuʻinga ke ʻoua naʻa tau fakaongosiaʻi kitautolu ʻaki ʻetau taumuʻa ki ha meʻa ʻoku ʻikai toe siʻi ʻi he haohaoá. Pea ʻoku toe mahuʻinga ange ke tau fakakaukau ki he meʻa ʻoku kole ʻe he Tamai Hēvaní meiate kitautolú. ʻOku ʻikai ke Ne finangalo ke tau ongosia ʻi he feinga ke fakahoko ha meʻa ʻoku fuʻu tōtuʻá.

Naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10:4, “ʻOua naʻá ke lele ʻo vave ange pe ngāue ʻo lahi ange ʻi he ivi mo e ngaahi founga ʻoku ʻoatu ke ke lava ai ʻo liliu leá; ka ke faivelenga ʻo aʻu ki he ngataʻangá.” Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau fiefia, pea te tau fiefia kapau te tau fai e meʻa ʻokú Ne folofola mai ke tau faí ʻi he founga lelei taha te tau lavá. Neongo kapau ʻoku teʻeki ai haohaoa ʻetau ngaahi feingá.

ʻOku ʻUhinga e Haohaoá ko e “Kakato”

ʻOku maʻu e foʻi lea haohaoá mei he foʻi lea faka-Latina ko e perficere, ʻa ia ʻoku vahevahe ki he per- (“kakato”) mo e facere (“fakahoko”). Ko ia ai ko e ʻuhinga moʻoni ʻo e haohaoá ko e “kakato.” Pea he ʻikai ke tau lava ʻo kakato taʻekau ai ʻa Sīsū Kalaisi (vakai, Molonai 10:30). ʻOku ou tui ʻoku faʻa fakakaukau hotau tokolahi ʻoku ʻikai ke tau feʻunga. Pea ko hono moʻoní ʻoku ʻikai! ʻOku ʻuhinga ia ʻoku ʻikai ke tau haohaoa taʻekau ai ʻa Kalaisi. Hangē ko ia naʻe lea ʻaki ʻe ʻĀmoní: “ʻOku ou ʻiloʻi ko e meʻa noa pē au; pea ko e meʻa ki hoku mālohí ʻoku ou vaivai; ko ia ʻe ʻikai te u pōlepole ʻiate au, ka te u pōlepole pē ʻi hoku ʻOtuá, he te u lava ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻi hono māfimafí” ( ʻAlamā 26:12).

Te tau lava maʻu pē ʻo fāifeinga ke tau hoko ʻo lelei ange ʻia Sīsū Kalaisi, ʻo hulu fau pea tau hoko ai ʻo haohaoa mo kakato ʻi ha ʻaho koeʻuhí te Ne fakakakato hotau ngaahi tōnounoú. “ʻIo, haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate ia, pea fakafisi ʻa kimoutolu mei he anga taʻe-māʻoniʻoni kotoa pē; pea kapau te mou fakafisi ʻa kimoutolu mei he anga taʻe-māʻoniʻoni kotoa pē, pea ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki homou iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa pē, pea ʻe toki feʻunga ʻa ʻene ʻaloʻofá kiate kimoutolu, koeʻuhi ke tupu ʻi heʻene ʻaloʻofá ʻa hoʻomou haohaoa ʻia Kalaisí” (Molonai 10:32).

Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi ha ngaahi taʻu lahi naʻe ʻikai mahino kakato kiate au e ʻuhinga ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí maʻakú. Naʻá ku fakakaukau ne fie maʻu ke u fakahoko ha ngāue haohaoa ʻi he māmaní pea naʻe tuku mai ke u fakakaukauʻi toko taha e founga ke fakahoko ai e ngāué ni. Ka ʻoku ou ʻiloʻi he taimí ni ʻoku ʻikai ke tau teitei tuenoa. Kapau te tau fāifeinga ke nofotaha ʻia Sīsū Kalaisi pea tuku Ia ʻi hotau lotó mo ʻetau fakakaukaú, ʻe liliu leva hotau ngaahi vaivaí ʻo hoko ko e ngaahi mālohinga—ʻo hangē pē ko e founga ʻoku liliu ai ʻeku fefaʻuhi mo e holi ke haohaoá. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke u haohaoa. Ka ʻe lava ʻe Kalaisi ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau ikunaʻi ha faʻahinga vaivai pē, angahala, faingataʻa, pe tailiili. ʻOku mahino kiate Ia hotau tuʻungá pea ʻokú Ne ʻafioʻi e founga ke tokoniʻi ai kitautolú. ʻOku ou ʻamanaki te tau fiefia kotoa ʻi Heʻene ʻofa taʻefakangatangatá. Pea ʻiloʻi neongo ʻoku ʻikai ke tau haohaoa he taimí ni, ka ʻo kapau te tau fāifeinga ke muimui kiate Ia, te tau haohaoa ʻi ha ʻaho.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Jeffrey R. Holland, “Ko ia Ke Haohaoa ʻA Kimoutolu,” Liahona, Nōvema 2017, 40.