2023
Houngaʻia ke “Fanongo Kiate Ia”
Sepitema 2023


“Houngaʻia ke ‘Fanongo Kiate Ia,’” Liahona, Sepitema 2023.

Houngaʻia ke “Fanongo Kiate Ia”

ʻOku faingataʻa ke u fanongo ʻi he lotú, ka naʻe tokoniʻi au ʻe he talanoa ko ʻeni mei he Fuakava Foʻoú ke makehe ʻeku vakai ki hoku tūkungá.

ʻĪmisi
tangata ʻoku tuʻu ʻi he tuʻunga malangá

Kuo ʻikai ke u lava ʻo fanongo ʻi he konga lahi taha ʻeku moʻuí pea ʻoku lava pē ke mahino kiate au ha peseti ʻe 20 ʻo e meʻa ʻoku lea mai ʻaki ʻi he tuʻunga malangá ʻi he lahi taha ʻo e ngaahi fakataha ʻa e Siasí. ʻOku faʻa hanga ʻe heʻeku tulí ʻo ʻai ke u ongoʻi tuenoa mo tukuhausia, ʻo hangē ko e taimi ʻoku kata ai ʻa e haʻofangá ʻi he lea fakaoli ʻa ha tokotaha lea, ka ʻoku ʻikai ke u kata au koeʻuhí naʻe ʻikai ke u ongoʻi ia. Pea naʻe ʻikai ko au pē. Naʻe talamai ʻe ha kāingalotu matuʻotuʻa ange kiate au naʻe faingataʻa foki ke nau fanongo.

Taimi ʻe niʻihi, hili haʻaku feinga ke mahino kiate au ha taha lea ʻoku leʻo vaivai ʻi he houalotu sākalamēnití pe ʻi he taimi ʻoku pehē ai ʻe ha faiako Lautohi Faka-Sāpate ʻoku ʻikai fiemaʻu ke fakaʻaongaʻi ʻa e maiká he ʻoku lava ʻa e taha kotoa ʻo fanongó, ʻoku ou fifili pe ko e hā ʻoku ou ʻalu ai ki he lotú ʻi he ʻikai ke u lava ʻo fanongo leleí. ʻIkai ʻe ʻaonga ange hoku taimí haʻaku nofo ʻi ʻapi ʻo lau ʻa e ngaahi lēsoni Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au pe ako ʻa e folofolá?

Ka naʻá ku kei loto pē ke talangofua mo hokohoko atu ʻeku maʻulotu mo hoku fāmilí ke fakafoʻou ʻeku ngaahi fuakava ʻo e papitaisó mo manatu ki he Fakamoʻuí ʻaki ʻeku maʻu ʻa e sākalamēnití. Ko ha tāpuaki maʻu pē ke u ongoʻi ʻa e Laumālié, pea naʻá ku ongoʻi maʻu pē ʻoku fakamaamaʻi au ʻe he ngaahi meʻa naʻá ku lava ʻo fanongo ki aí.

ʻĪmisi
Ko Sīsū mo e fefine ʻau totó

ʻI ha Sāpate ʻe taha, naʻe mahino mo ongo lelei ʻaupito ʻa e lea ʻa e alēleaʻanga māʻolunga naʻe lea ʻi he houalotu sākalamēnití pea naʻe faingofua ange ai ʻa e fanongó. Naʻá ne fakamatala ki he talanoa ʻi he Fuakava Foʻoú fekauʻaki mo e fefine naʻe moʻua ʻi he ʻau totó ʻi ha taʻu ʻe 12, pea naʻá ne tui ʻe fakamoʻui ia kapau te ne lava ʻo ala atu ʻo pā ki he pulupulu ʻo Sīsuú ʻi Heʻene hāʻele atú (vakai, Luke 8:43–48).

Naʻe ʻomi leva ʻe he tokotaha leá ha fakakaukau makehe naʻe ongo moʻoni kiate au, ʻo ne fakamatalaʻi, koeʻuhí ko e tuʻunga naʻe ʻi ai ʻa e fefiné, naʻe mei lau ʻoku taʻemaʻa ʻa e fefine ko ʻení pea ʻoku ngalingali he ʻikai fakangofua ia ke ʻalu ki he lotú. ʻI ha taʻu ʻe 12!

Naʻe ʻikai ke u faʻa mahinoʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻo e tūkunga ko ʻení. Neongo naʻe puke ʻa e fefine ko ʻení, kae mahalo naʻ e ʻikai fuʻu ongoʻi puke fēfē ke nofo ai mei he lotú ʻi ha ngaahi taimi. Ka koeʻuhí ko e ngaahi tūkunga fakasōsiale ʻo e taimi ko iá, naʻe ʻikai ngofua ke ne ʻalu ki he lotú. He toki ʻahiʻahi faingataʻa moʻoni ʻeni ki ha tokotaha ʻoku tui!

ʻI heʻeku fakalaulauloto ki he loto-mamahi naʻá ne ongoʻi ʻi hono taʻofi ia mei he moihū ki he ʻOtuá mo hono kaungā tuí koeʻuhí ko hono tuʻunga fakatuʻasinó—ʻo makatuʻunga ʻi ha meʻa naʻe ʻikai ke ne lava ʻo mapuleʻi—naʻe fakaava ʻe he Laumālié hoku matá ki he founga naʻe fakahoa mai ai hono tūkungá kiate aú. Naʻe mahino kiate au neongo he ʻikai ke u lava ʻo kau kakato, ka naʻá ku maʻu ʻa e faingamālie ke ʻalu ki he lotú mo fanongo ki he meʻa ʻoku ou lava ʻo fanongo ki aí. Naʻe ʻikai maʻu ʻe he fefine ko ʻení ha fili pehē. Naʻá ku ongoʻi mā ʻi he taimi naʻá ku kiʻi fakakaukau ai ke u nofo ʻi ʻapí.

ʻI he taimi pē ko iá, naʻe folofola mai ʻa e ʻOtuá ki hoku lotó, ʻo fakahā mai ʻoku ʻikai ke Ne finangalo ke u ongoʻi halaia. Naʻá ne finangalo ke u ongoʻi houngaʻia—houngaʻia ʻi he faingamālie ke ʻalu ki he lotú pea mo hono fakamālohia au ʻe heʻeku feohi mo e kau ākonga faivelenga ʻa Kalaisí. Neongo naʻe ʻikai ke u lava ʻo fanongo ki he meʻa kotoa pē, ka naʻe lava ke mahino kiate au ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi—pea naʻe tāpuekina ʻe he meʻa kotoa pē ʻeku moʻuí. Naʻe ʻi ai foki mo ha ngaahi mōmeniti makehe naʻe tokoniʻi ai au ʻe he Laumālié ke mahino ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke u lava ʻo fanongo ki aí.

Naʻá ku ongoʻi houngaʻia ʻi he tauʻatāina ke moihū ki he ʻOtuá mo fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e ʻalu ki Hono falé. Naʻe fakamoʻoniʻi mai ʻe he Laumālié kiate au naʻe kei lelei fau ange pē kiate au ke u ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Siasí, ʻo maʻu ʻa e sākalamēnití, mo ako ʻa e meʻa te u lavá ʻi haʻaku nofo pē ʻi ʻapí.

Naʻe liliu ʻeku tōʻonga fakakaukaú ʻi he ʻaho ko iá. Naʻe ʻikai ke u toe ongoʻi loto-mamahi ʻi hoku ngaahi fakangatangatá, ka naʻe nonga hoku lotó, peá u fakapapau ke tukutaha ʻeku tokangá ki he ngaahi tāpuaki ʻo e maʻu lotú. Naʻá ku fakapapau ke feinga fakamātoato ke fakahoungaʻi ʻa e meʻa ʻoku ou lava ʻo fanongo ki aí kae ʻoua ʻe loto-foʻi ʻi he meʻa naʻe ʻikai ke u lava ʻo fanongo ki aí.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e fakafetaʻi ia ʻi he taimi ʻo e faingataʻá ʻoku tau fiefia ʻi hotau tūkungá. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku tau sio fakalaka atu ʻi he loto-tui mei hotau ngaahi faingataʻaʻia ʻo e ʻaho ní.”1 Ko ha fakamanatu lelei kiate au ʻa e fefine naʻe taukakapa atu ke ala ki he pulupulu ʻo Sīsuú ke u maʻu ha tui feʻunga ki he ʻEikí, ke u sio ʻo fakalaka atu ʻi hoku ngaahi fakangatangatá pea falala feʻunga ki he ʻOtuá ke ʻiloʻi te Ne tāpuakiʻi au ke u ikunaʻi hoku ngaahi fakangatangata fakaesinó.

ʻOku haʻu fakataha ʻa e moʻuí mo ha ngaahi faingataʻa kehekehe ʻokú ne tukuhauʻi fakalaumālie, fakaeloto, pe fakatuʻasino kitautolu, pea naʻa mo e taimi ʻo e faingataʻá, ʻoku poupouʻi kitautolu ke tau houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau fiefia aí. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē:

“ʻOku ou pehē kiate kimoutolu ʻe hoku ngaahi kaumeʻa, ʻoua ʻe manavahē, tuku ke fiemālie ʻa homou lotó; ʻio, fiefia maʻu ai pē, pea ʻoatu ʻa e fakafetaʻi ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē. …

“… Pea ʻe fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻa ia kuo fakamamahiʻi ʻaki ʻa kimoutolú koeʻuhi ko hoʻomou leleí, pea ki hono fakalāngilangiʻi ʻo hoku hingoá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1, 3).

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻIutā, USA.