Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 11: Maʻu ha Fiefia ʻi he Moʻuí


Vahe 11

Maʻu ha Fiefia ʻi he Moʻuí

Ko e meʻa ia ʻa e [Kāingalotú] ke nau puke ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku leleí, mo ʻosi palani ke ne aʻusia ʻa e fiefia ʻi he fāmili ʻo e tangatá.1

Mei he Moʻui ʻa Sione Teilá

ʻI he konga ki mui ʻo Sune 1847, ne fononga fakahihifo ai ha falukunga kakai tokolahi ʻo e Kāingalotú ʻo taki ʻe ʻEletā Sione Teila mo ʻEletā Paʻale P. Palati ʻo nau mavahe mei he Nofoʻanga ʻo e Faʻahitaʻu Momokó. ʻI he aʻu mai ki Sepitema ʻo e 1847 kuo nau aʻu mai ki he tafaʻaki fakahahake ʻo e ʻOtu Moʻunga Maká, ko ha maile nai ia ʻe meimei 300 ki he 400 hono mamaʻó mei he Teleʻa Sōlekí. ʻI he lolotonga ʻo e ʻuluaki uike ʻo Sepitemá, kuo tō ha sinou ʻo aʻu ʻo lauʻinisi hono matolú, pea kamata ai ha tokolahi ʻo e Kāingalotú ke nau loto-siʻi. Ne feʻunga ʻeni mo ha fononga mai ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi mo ha niʻihi ʻo e Toko Hongofulu Mā Ua mei he Teleʻa Sōlekí ki he Nofoʻanga ʻo e Faʻahitaʻu Momokó ʻo nau fetaulaki ai heni mo e kau fononga ʻo ʻEletā Teilá. Neongo ʻa e sinoú mo e fakalalahi ʻo e hohaʻa kiate kinautolu ne fononga ki he Teleʻa Sōlekí, ka ne fakalotolahiʻi ʻe ʻEletā Teila ʻa e taha kotoa pē ke nau fiefia pea nau fakataha ai mo Palesiteni ʻIongi, fakataha mo e kau mēmipa kehe ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ne fononga mai mo iá, pea pehē mo e houʻeiki taki kehe ʻi he kulupú.

ʻI he lolotonga ʻo e fakataha ʻa e houʻeiki tangatá ni, kuo tolona atu ʻa e ngaahi konga ʻaó pea ʻikai hano taimi kuo fakavaiaʻi ʻe he laʻaá ʻa e sinoú. Naʻe ʻikai ke nau toe fakahā ʻeni ki he toenga ʻo e kulupú, ka ne fononga atu ha niʻihi ʻo e houʻeiki fafiné ki ha feituʻu mohukuʻia naʻe takatakaiʻi ʻe ha ʻuluʻakau. Ne nau kamata ke fokotuʻu heni ha ngaahi tēpile fakataimi pea teuteu ʻaki ha ngaahi tupenu līneni hinehina pea mo ha ngaahi nāunau kai lelei moʻoni. ʻOku hiki ʻi ha fakamatala fakahisitōlia ʻo pehē “’naʻe tāmateʻi ha pulu mui sino; teuteu mo ha fanga manu kaivao mo ha ika lahi; fuaʻi ʻakau, ne ʻomi mo ha ngaahi seli pea mo ha ngaahi meʻa fakaifo kai ne tuku pē ki ha ngaahi meʻa lalahi, kae ʻoua kuo hoko ko ha kātoanga molumalu moʻoni.”

ʻI he ʻosi ʻo e fakataha alēlea ne faí, ne taki atu leva ʻa e kau taki ne ʻi he fakatahá, fakataha mo ha kau tangata ʻe 100 tupu kehe ʻo e kāingalotú he kulupú ki he keinangaʻanga fakaʻohovalé ni, ʻo nau maʻu meʻatokoni ai. ʻOku pehē ʻi he fakamatalá ni: “Ne ʻosi ʻa e maʻu meʻatokoni efiafí pea fakamaau, hoko atu leva mo ha teuteu ki ha hulohula; pea ʻikai hano taimi kuo tānaki atu ki he ongo fakafiefia ʻo e kakatá mo e fiefiá ʻa e ngaahi ongo manifi ʻo e vālingí. … Ne fakavaha ʻaki ʻa e hulohulá ha ngaahi hiva mo ha ngaahi lau maau. Peá ne tohi ai ʻe ʻEletā Teila ʻo pehē: ‘Ne mau ongoʻi felangahake ʻaki pea mo monūʻia, pea mau fakahikihikiʻi ai ʻa e ʻEikí mo fefakamonūʻiaʻaki.’ ”2

ʻOku tui maʻu pē ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ki he fekumi ki he fiefia ʻi he moʻuí, ʻo tatau ai pē pe ʻoku fakafou ia ʻi heʻete fakaʻofoʻofaʻia he matamatalelei mo e mahu ʻo natulá, fakataha ke fai ha ngaahi ʻekitivitī langaki moʻui, pe fakakaukau loto ki he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Naʻe akoʻi ʻe Sione Teila, “Ko e ‘moʻuí mo e tūlifua ki he fiefiá’ ʻoku totonu ke ne fakafemoʻuekinaʻi e tokanga ʻa e kakai poto kotoa pē.” Neongo naʻe tui te tau lava ʻo maʻu ha fiefia lahi ʻi he moʻuí ni, ka naʻá ne toe akoʻi pē foki ko e “fiefia lahi taha te tau lava ʻo maʻú ko haʻatau maʻu e hōifua ʻa ʻetau Tamai Fakalangí, ʻi he ʻaʻapa ki he ʻOtuá, ʻi heʻetau feangainga mo ʻene ngaahi fonó—mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻoni taʻengatá, pea fakataha mo e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tau pehē he ʻikai ngata pē haʻanau tokoniʻi ʻetau fiefia fakataimí, ka mo ʻetau fiefia taʻengatá foki.”3

Ngaahi Akonaki ʻa Sione Teilá

ʻOku fie maʻu ʻe he ʻOtuá ke tau fiefia ʻi heʻetau moʻuí.

ʻOku tau fie fiefia ʻi heni. ʻOku tonu ia. Naʻe palani ʻe he ʻOtuá ke tau fiefia. ʻOku ʻikai ke u tui au ki ha tui fakalotu ʻoku nau ʻai ʻa e kakaí ke nau fakafulofula, loto mamahi, taʻe fiefia, pea mo taʻe oli-ʻia,. … ʻOku ʻikai totonu ke u fakakaukau ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa maʻongoʻonga pe lelei ʻoku fekauʻaki mo ia, kae lolotonga iá, ʻoku fakafiefia ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú ne ʻātakaiʻi iá, ʻo hangē ko e ʻuluʻakaú, fanga manupuná, ʻa e ngaahi matalaʻi ʻakaú mo e maʻui-ʻui ʻo e fonuá, ʻa e fanga ʻinisēkité mo e ʻalamuhu ʻa e fanga honé mo ʻenau kapapuná, ʻa e topuna takai ʻa e fanga kiʻi lamí mo ʻenau vaʻingá. ʻI he fiefia ko ia ʻa e meʻa kotoa ʻi he moʻuí, ko e hā ha totonu ke tau taʻe fiefia ai mo kitautolu? Ka ʻoku fie maʻu foki ke tau fai ia ʻi he founga totonu ʻo ʻikai fakakeheʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá ki he fāmili ʻo e tangatá.4

ʻOku ʻi ai nai ha faʻahinga meʻa fakatupu fakafulofula ʻi he ngaahi meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻOtuá? Ko fē pē te tau tafoki ki ai, te tau mamata ai ki he melinó, matamata-leleí, fiefiá, pea mo e fakaʻofoʻofá.

Naʻe ngaohi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe he ʻOtuá maʻá e tangatá, ke fiefia ai; he kuo fokotuʻu ia ko e mahuʻinga taha he ngaahi fakatupu kotoa pē. Koeʻuhí ko ia, kuo fonu mahuohua ai ʻa māmani; ʻi he keleni lanu koulá, ʻi he ngaahi fuaʻiʻakau poloʻutó, ʻi he ngaahi kālepi lelei tahá maʻana; ʻa e ʻakau īkí, mo e ʻakau matala ʻokú ne ʻuʻufi ʻa e māmaní, ʻa ʻenau ʻalahá, pea mo ʻenau fotu faka-ʻofoʻofá; … Koeʻuhí ko ia, ʻoku fisi ai mo matala ʻa e ʻakau īkí mo e vainé, pea mo ʻai ai ʻe natula ʻa hono teunga matamatalelei tahá; ʻa e fanga kiʻi vaitafe īkí, ʻa e matavai mapunopuna ʻoku maʻá, pea tafe ai mo e vaitafe maʻa ekiakí maʻana, pea ʻoku ʻai ai ʻe natula ʻa hono fakaʻofoʻofa tahá mo fakaafeʻi ia ke ne maʻu ʻa hono fiefiá, fakaʻofoʻofá, ʻa hono haohaoá, pea mo hū ki hono ʻOtuá.

ʻOku makehe atu pē ʻetau lau ʻatautolu ki he ʻaʻapa ki he ʻOtuá pea mo ʻene ngāué! Ka ko e faihala ʻo e māmaní, kuó ne hanga ʻo ʻai ʻa e tangatá ke mamahí; pea ko e fakahokohalaʻi ʻo e lotú kuó ne ʻai ke fakaʻuliʻulilātaí: ko e ngaahi fakamamahi ʻeni kuo fakatupu ʻe he tangatá, kae ʻikai ko e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá. Meʻa fakalangalea ko e fakaʻuliʻulilātaí! He ʻoku toe fakaʻuliʻulilātai ʻa e hiva ʻa e fanga manupuná, ʻi he fute takai ʻa e hōsí, ʻi he punopuna holo ʻa e lamí, pe ko ha ʻuhikiʻi kosi; ʻi he fakaʻofoʻofa ʻo e matalaʻi ʻakaú, pe ʻi ha taha ʻo e ngaahi meʻa- foaki ʻo Natulá pe fakaʻofoʻofá, pe ʻi he ʻOtuá, ʻa ē naʻá ne fakatupu kinautolú, pe ʻi heʻene ngāué?5

ʻE lava pē ke fenāpasi ʻa e fakafiefia fakasōsialé mo e tui fakalotu moʻoní.

Heiʻilo, ka ʻoku ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ʻoku fakakaukau ko e vālingí, ko ha meʻangāue ia ʻa e tēvoló pea ʻoku hala ʻaupito ke ngāueʻaki. ʻOku ʻikai ke u fakakaukau pehē, ka te u pehē ko ha meʻa fakaʻofo-ʻofa moʻoni ke hulohula ki ai. Ka ʻoku pehē ʻe ha kakai ʻe niʻihi ia ʻoku ʻikai totonu ke tau hulohula. ʻIo, ʻoku totonu ke tau fiefia ʻi he moʻuí ʻi ha faʻahinga founga te tau lavá. ʻOku fakafepaki ha kakai ʻe niʻihi ki he mūsiká. Koeʻuhí ko e hā, naʻe ʻi he langí ʻa e mūsiká, pea ʻoku ʻi he fanga manupuná ia! Kuó fakafonu kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki ia. ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe fakafiemālie mo fakafiefia ange ka ko haʻate hū atu ki ha loto vao ʻakau pe ki he vaó ʻi he pongipongí ʻo fanongo ki he hiva pea mo e leʻo mālie ʻo e fanga manupuná, pea ʻoku fakatatau moʻoni pē ia mo e anga ʻo ʻetau fakahoungaʻi ʻa natulá.

ʻOku ʻikai haʻatau momoʻi ʻilo ki hono fakaʻofoʻofa ʻo e ngaahi fasi te tau maʻu ʻi he langí. Mahalo naʻa lava pē ke tau pehē, ʻo hangē ko e lea ʻa e taha ʻo e kau ʻAposetoló, neongo naʻe fekau-ʻaki ia mo ha meʻa kehe—“ ʻOku teʻeki ai mamata ʻe ha mata, pe fanongo ʻe ha telinga, pea ʻoku teʻeki ai hū ki ha loto ʻo ha tangata ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia ʻoku teuteu ʻe he ʻOtuá maʻanautolu ʻoku ʻofa kiate iá” [Vakai, 1 Kolinitō 2:9]. ʻOku ʻikai haʻatau misi ki hono fakaʻofoʻofa, ki hono matamatalelei, ki heʻene ongo-mālie pea mo hono tā ʻo e ngaahi fasi ʻi he langí.

Ko ʻetau taumuʻá ke tau maʻu pea mo pīkitai ki he meʻa kotoa pē ʻoku leleí, pea siʻaki ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku koví. Ko e taha e ʻuhinga ʻoku fakafepakiʻi ai ʻe he kakai lotu ʻo māmaní ʻa e ngaahi fasí pea mo e ngaahi tulamá koeʻuhí ko e ngaahi meʻa hala ʻoku tuifio mo kinautolú. ʻOku mahino ki he kakai angahala mo fai koví ʻa e ngaahi meʻá ni, pea ʻoku nau tuku hifo ai kinautolu; ka ko ha ʻuhinga nai ia ke tuku ai e fiefia ʻa e Kau Māʻoniʻoní ʻi he ngaahi meʻa-foaki ʻa e ʻOtuá? Ko ha tefitoʻi moʻoni mo tonu nai ia? ʻOku ʻikai ʻaupito. Ko e meʻa ia ʻanautolu ke nau puke ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku lelei pea mo faʻufaʻu ke ne paotoloaki ʻa e fie-fia ʻa e fāmili ʻo e tangatá. …

ʻI heʻetau ngaahi ʻekitivitī fakafiefia kotoa pē, ʻoku totonu ke tau fakapapauʻi ʻoku tataki tonu ia, pea ʻoku totonu ke ʻoua naʻa teitei ngalo ʻiate kitautolu ke tau ʻai ke ngali fefine mo ngali fakamatāpule, pea ʻoku totonu ke tau tuku ʻa e pāngataʻá [pe talangataʻá] mo e taʻe naá, kae anga- lelei ki he taha kotoa pē mo fakaʻatuʻi pea mo fakaʻapaʻapa.6

Ko e ngaahi ʻekitivitī fakasōsiale mo fakafiefiá ʻoku ʻikai fepaki ia mo e ʻulungāanga totonú pea mo tui fakalotu totonú. ʻOua naʻa tau taʻofi ʻa e ngaahi fale tulamá mo tapui fakaʻaufuli, he ne hoko maʻu pē ko ha moto ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ke nau mapuleʻi ia pea mo maluʻi ia mei he ngaahi mālohi ʻoku taʻe maʻá, pea mo tauhi ia ko ha feituʻu ʻe lava ke lōnuku ki ai ʻa e taha kotoa ʻi he taumuʻa ke fiefia lelei ai. Ne ʻosi ʻalu atu hotau kau tangata takí ki he ngaahi feituʻu mo e taumuʻa, ʻi heʻenau ʻi aí, ke taʻofi ʻa e ngaahi tōʻonga mo e ngaahi mālohi kotoa ʻe tuʻu fakatuʻutāmaki ki he fānaú mo e toʻu ʻoku ʻalu haké. ʻOku totonu ke tau mātuʻaki tokanga ke ʻoua naʻa hoko ʻa e tauʻatāina ke fakahaaʻi hoto lotó ko ha meʻa ia ke fakahaaʻi ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻuli mo fulikivanú, pea ʻoua naʻa tau liliu ʻa e meʻa ʻoku totonu pe fulihi ʻa e meʻa ko ē ʻoku totonu ke ne ʻomi ʻa e fiefiá pea mo ha kihiʻi fakafiemālié ke hoko ia ko ha founga ke fakatupu ai ha ongoʻi taʻe totonu pe anga taʻe taau. … ʻOku totonu ke fakapapauʻi ʻe he kau tangata mo e kau ʻōfisa kotoa ʻo e kōmití ʻoku fakahoko ʻa e faʻahinga hulohula kotoa pē ʻi he founga fakamatāpule mo taau pea ʻoua naʻa tuku ke fai ha faʻahinga tōʻonga taʻe taau pe fakangofua ha meʻa ʻe fakaiku ki ha kovi pe ʻe kaunga kovi ki ha kihiʻi meʻa pelepelengesi he moʻuí.7

ʻOku ʻomai ʻe heʻetau uouangataha ʻi he ongoongoleleí ʻa e fiefiá.

ʻOku mātuʻaki fakafiefia ki he Kau Māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá ke nau fakakaukau atu ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻoní, kuo akoʻi kiate kinautolú. Kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku fekauʻaki mo e fiefia pea mo e faʻahinga ʻo e tangatá, kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ne pa-lani ke ne fakalahi ʻa e ʻilo pea mo e loto ʻo e fāmili ʻo e tangatá, ke ne langaki ʻetau ʻamanakí mo ʻetau fakaʻānauá, mo ne ʻomi ha nonga, mo ha fiefia, pea mo ha loto lahi, ko e foʻi fakakaukau ko ia kuo ʻosi fakahā mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e ngaahi akonaki ʻo e moʻoni taʻengatá; kuó Ne ʻosi tō ia ki hotau lotó mo fakapapauʻi mai fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tau pehē ʻoku tau tui ki aí, pea mo tau ʻiloʻi moʻoní.8

ʻOku ʻikai ke u fakakaukau au ki ha faʻahinga meʻa ʻe toe fakaʻofo-ʻofa mo fakalangi ange ʻi he uouangataha fakatokouá, ʻo fokotuʻutuʻu fakatatau mo e sīpinga ne ʻomai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá; ʻa ia ʻoku ngāue ai ʻa e taha kotoa maʻá e lelei ʻa e taha kotoa pē—pea ʻi he lolotonga ʻo ʻetau ʻofa he ʻOtuá ʻaki hotau lotó kotoá, ʻoku tau toe ʻofa ai ki hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē kiate kitautolú; pea ʻi he ʻi ai hotau taimí, mo ʻetau koloá, mo hotau ngaahi talēnití, fakataha mo hotau ivi fakaʻatamaí mo fakaesinó ʻoku fakamoleki ki ha lelei ʻa e taha kotoa; pea ʻoku ʻikai siokita pe kumi ʻene leleí; ʻi he meʻa ʻoku tatau ai ʻa e tokangá, ʻo paʻanga taha, mo meʻa taha; ʻo hangē ko ia ne nau fai ʻi he konitinēniti ko ʻení, ʻoku lau kiate kinautolu ʻo pehē “naʻe fefaitotonuʻaki ʻa e kakai fulipē,” pea mo ngāue kotoa ki he lelei ʻa e taha kotoa pē, “ ʻo lava ai ʻa e tangata kotoa ke fetaulaki ʻi he feituʻu kotoa pē mo hano tokoua pe kaungā-meʻa,” pea ʻoku fakahoko ai ʻa e tōʻonga foaki ʻofa mo e ngaahi anga fie foaki pea mo e manava ʻofa ʻo e lotó ko hotau natulá, pea ikunaʻi ai ʻa e mānumanú, mo e fiemeʻá, mo e tāufehiʻá, mo e hikisiá, pea mo e kovi kotoa pē mo fakamoʻulaloaʻi ki he finangalo mo e Laumālie ʻo e ʻOtuá. Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoní ni ʻoku mātuʻaki fakaʻofo-ʻofa pea fakatupu fiefia ki ha kolo, potu fonua, siteiti, puleʻanga pe ko māmaní.9

Kuó u ongoʻi fiefia ʻi he ʻEikí, pea ʻoku ou fakamonūʻiaʻi ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtua ʻo ʻIsilelí ʻi heʻeku fengāueʻaki mo hono siasí pea mo hono puleʻanga he māmaní. ʻOku ou fakaʻamu ke u maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi ongó ni ʻi hoku lotó pea mo fakahoko ia ʻi heʻeku moʻuí; pea ʻoku ou tui ʻoku ʻi ai ha laungeau, ka ʻikai pea ta ʻoku lauafe, ʻi muʻa ʻiate au, kuo nau maʻu ʻa e laumālie tatau mo e ongo tatau, pea mo e ngaahi fakaʻānaua tatau. …

Ko e hā ʻokú ne ʻai ke tau fiefia pea mo nēkeneka pehē ʻi he ngaahi meʻa pehení? … ʻOku tupunga ia he ʻoku tau ongoʻi kotoa ha fiefia, mo ha holi ʻoku lelei pe fakaʻānaua, pea ʻoku tataki fakalaumālie ai ʻe he laumālie pē taha ʻa e taha kotoa, ʻo ne fakatupu ha faʻunga [pe sino pē taha] ʻo e mālohí, mo e tuí, pea mei he Laumālie ʻo e ʻEikí. ʻE lava ʻe ha kiʻi maama [pe foʻi teʻelango] ke ne foaki ha maama, pea ʻoku matamata-lelei ia ke vakai ki ai, ka ʻe lava ʻe ha faʻahinga maama pehē ʻe lauiafe ʻo fakatupu ha maama fakakātoa ʻoku lahi ange. Kiate kitautolú, ko ha taimi ia ʻo e ngāue fakataha, ko e taimi ʻo e maama, ʻo e moʻui, ʻo e poto, ko e taimi ki he Laumālie ʻo e ʻOtua moʻuí; ʻoku taha ai hotau lotó, ʻoku taha ai ʻetau tuí, pea hanga ʻe he kakai taʻe faʻalaua ʻoku nau maʻu ʻa e uouangataha ko ʻení ʻo fakatupu ha sinoʻi mālohi ʻoku ʻikai ke teitei lava ʻe ha faʻahinga mālohi ia ʻi he tafaʻaki ko ʻeni ʻo e māmaní pe ʻo heli ke ne matuʻuaki pe ikunaʻi. …

ʻOku tau tui ʻi heʻetau femoʻuekina ʻi he ngāue maʻongoʻongá ni, ko e falukunga kakai pē taha kitautolu, ʻoku fālute ai ʻa e ngaahi kōlomu kehekehe ʻo e siasí ni pea mo e puleʻangá ni; pea ʻi heʻene peheé ʻoku ʻi ai ha ongoʻi tui, uouangataha, pea mo ha fōngia, pe mālohi, kapau te mou loto ki aí, ʻo e Laumālie ʻo e ʻOtua moʻuí, ʻokú ne fakaʻaiʻai mo fakalongomoʻuiʻi ʻa e ʻatamaí, mo foaki ivi ki he sinó, pea mo ha fiefia ki he moʻuí. ʻOku tau loto fie tokoni kotoa ʻi he meʻá ni. ʻOku ʻi heni ʻa e ʻEikí ʻi hono Laumālié mo hono mālohí, pea ʻoku fonu fiefia ai hotau lotó.10

ʻOku ʻomi ʻe he mahino ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻoní ʻa e fiefiá mo e nēkeneká.

ʻI heʻetau vakavakai lelei kiate kitautolú—pea ʻi he taimi ʻoku mahino moʻoni ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻoní—ko e hā ha toe meʻa he ʻikai te tau taʻe malava ke foaki ke maʻu ʻa e fakamoʻuí? Ko e taimi ʻoku ongo mālohi ai ʻa e Laumālié ki he loto ʻo e kāingalotú—pe ko e taimi ʻoku fakahā ai ʻe he maama mo e poto ʻo e langí iá—pe ko e taimi ʻoku hā ai ʻa e ʻEikí ki he kāingalotú ʻi heʻenau fakatahatahá, ko e hā ʻa e faʻahinga ongo ʻoku nau maʻú? ʻi heʻenau ʻilo ko e kakai tāpuekina kinautolu ʻa e ʻEikí. Ko e tuʻo fiha nai ʻenau faʻa fakataha ʻi ha ngaahi meʻa mahuʻinga ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mei he toʻukupu ʻo e ʻOtuá, ka ne ʻiate kinautolu nai ʻa e laumālie ʻo e fakahaá, pea fakahā mai mo e ngaahi meʻa ʻo e kahaʻú ke nau mamata ki hono ngaahi fakaʻofoʻofá, nāunauʻiá, ʻa hono leleí, pea mo ʻene haohaoá; pea ʻi he taimi ʻoku fakamāfanaʻi ai honau lotó ʻe he laumālié, hono ʻikai lahi ʻenau fiefiá! Kuo fēfē nai ʻenau vakai ki he ngaahi meʻa ʻo māmaní, kae ʻumaʻā ʻa e tuʻunga ʻoku hanganaki maí! ʻI he ngaahi monūʻia heʻenau hoko ko e kāingalotu ʻo e ʻOtua Fungani Māʻolungá; pea mo e ngeia te nau maʻu ʻo kapau te nau faitotonu ʻo aʻu ki he ngataʻangá!

Mahalo kuo mou ʻosi aʻusia ʻa e faʻahinga ongo ʻoku fakatupu ʻe he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi meʻa peheé ʻi he loto ʻo e ta-ngatá. Ka ko e hā ʻoku toe kehe ai hotau lotó he ngaahi taimi ʻe niʻihí? ʻOku tuʻunga ia ʻi he ngalo ke tau lotu mo ui ki he ʻOtuá, pea mo fakatapui kitautolu kiate iá, pe ʻi haʻatau tō ki he anga-halá, fai ha angahala, pea mole ai ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá, pea ngalo mo e ʻamanaki nāunauʻia ʻo hotau uiuiʻí; ka ʻo kapau te tau fakatokangaʻi mo ʻiloʻi pea mo mahino kiate kitautolu he taimi kotoa pē hotau tuʻunga totonu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻe fekumi taʻe tuku maʻu pē hotau ʻatamaí ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku totonu ke tau fekumi maʻu pē ke ʻilo ia ʻi he ʻahó kotoa, ʻa e meʻa ko ē te tau lava ʻo fai ke tanumaki ai ʻa e fiefia mo e fakamoʻui ʻo e māmaní, ʻa e meʻa te tau lava ʻo fai ke fakahoko totonu ai hotau uiuiʻí—ke fakalāngilangiʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, mo e meʻa ke fai ke fakalāngilangiʻi ai hotau ʻOtuá, pea mo fakaleleiʻi hotau toenga taimi he funga māmaní, mo e ivi ʻo hotau sinó ki hono fakahoko ʻo ʻene ngaahi taumuʻá, pea mo hono faka-mafola atu ʻo hono puleʻangá—mo hono fakahoko ʻo ʻene ngaahi palaní, koeʻuhí ʻo ka tau ka tuʻu ʻi hono ʻaó, te ne lava ʻo folofola mai, “[ʻa ʻeku] tamaioʻeiki lelei mo anga-tonu, kuó ke faitotonu ʻi he meʻa siʻi, te u fakanofo koe ke ke pule ki he meʻa lahi; hū koe ki he fiefiaʻanga ʻo hoʻo ʻEikí” [Vakai, Mātiu 25:21].11

Ko ʻeku fakakaukau fakafoʻituitui ʻaʻakú, ʻoku ou ʻi hení ko ha taha ʻoku feinga ki ʻitāniti, ki hēvani pea ki he fiefiá. ʻOku ou fakaʻamu ke maʻu ʻaki ʻeku ngaahi angafaí ha nonga ʻi ha maama ʻe taha, ʻa ē te ne ʻomi ʻa e fiefia mo e nēkeneka ko ia ʻoku ou fekumi ki aí.12

Ngaahi Fokotuʻu ki he Akó mo Hono Aleaʻí

  • Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Teila naʻe ngaohi ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní e māmaní mo ke ongoʻi ofi ange ai ki he ʻEikí? ʻE anga fēfē hano ʻomi ʻe he ngaahi fasi, ngaahi maau, ngaahi tulama, pe ko ha toe faʻahinga fakafiefia ʻoku langaki moʻuí, ha

  • mo hono ngaahi fakaʻofoʻofá ke tau fiefia ai. Ko e hā ha meʻa kuo hoko kiate koe ne ke maʻu ai ha fiefia ʻi he fakaʻofo-ʻofa ʻo fiefia kiate kitautolu? Ko e hā te tau lava ʻo fakahoko ke ʻomi ai ʻa e mālohi mo e fiefia ʻo e ngaahi fasi ʻoku langaki moʻuí ki heʻetau moʻuí pea mo e moʻui ʻa e kau mēmipa hotau fāmilí? ʻE anga fēfē haʻatau poupouʻi mo taukaveʻi ʻa e ngaahi fakafiefia ʻoku langaki moʻuí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e mūsiká ko e konga mahuʻinga ʻo ʻetau tui fakalotú? Ko e hā ha founga kuo fakafiemālieʻi pe fakamālohia ai koe ʻe he ngaahi himi ʻo e Siasí he lolotonga ʻo ha ngaahi taimi faingataʻa?

  • Kuo ʻomi fēfē ʻe hoʻo feohi mo e toenga ʻo e Kāingalotú ha fiefia kiate koe? Ko e hā te ke lava ʻo fai ke poupouʻi ha uouangataha lahi ange ʻi he kāingalotu ʻo homou uōtí pe koló?

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kia koe ke te ongoʻi “fiefia ʻi he ʻEikí?” Ko e hā ha ngaahi tokāteline ʻo e Ongoongoleleí ʻokú ne ʻoatu ha fiefia kia koe? ʻI heʻetau feinga ke fiefia ʻi he moʻui ní, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau toe fakakaukau ki ʻitānití?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻi hoʻo moʻuí ne ne ʻomi ha fiefia kia koe? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke pukepuke ai ʻa e laumālie ʻo e fiefiá ʻi heʻetau moʻuí neongo ʻa e ngaahi faingataʻá? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻetau fānaú ke nau maʻu ha fiefia ʻi heʻenau moʻuí?

Ngaahi Potu folofola fekauʻaki mo iá:Saame 118:24; ʻĪsaia 12:2–3; Mātiu 25:21; 2 Nīfai 2:25; Mōsaia 2:41; Ngaahi Tefitoʻo e Tuí 1:13

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Deseret News (Fakauike), 15 Sānuali 1873, 760.

  2. Vakai, B. H. Roberts, The Life of John Taylor (1963), 186, 188–92; vakai foki, B. H. Roberts, A Comprehensive History of the Church, 3:293–98.

  3. The Gospel Kingdom, sel. G. Homer Durham (1943), 342.

  4. Deseret News (Fakauike), 15 Sānuali 1873, 760.

  5. The Government of God (1852), 30.

  6. Deseret News (Fakauike), 15 Sānuali 1873, 760.

  7. ʻI he James R. Clark, fakatahatahaʻi ʻo e Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latterday Saints, voliume 6 (1965–75), 3:121–22.

  8. Deseret News (Fakauike), 8 Nōvema 1871, 463.

  9. The Gospel Kingdom, 258.

  10. Deseret News (Fakauike), 28 Tīsema 1859, 337.

  11. Deseret News (Fakauike), 25 Mē 1854, 2; ne liliu e fakapalakalafí.

  12. Deseret News (Fakauike), 11 ʻEpeleli 1860, 41.

ʻĪmisi
pioneers dancing

“Naʻe palani ʻe he ʻOtuá ke tau fiefia. ʻOku ʻikai ke u tui au ki ha tui fakalotu ʻoku nau ʻai ʻa e kakaí ke nau fakafulofula, loto mamahi, taʻe fiefia, pea mo taʻe oliʻia.”