Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 1: Ko e Tupuʻanga mo e Ikuʻanga ʻo e Faʻahinga ʻo e Tangatá


Vahe 1

Ko e Tupuʻanga mo e Ikuʻanga ʻo e Faʻahinga ʻo e Tangatá

Ko e hako kitautolu ʻo e ʻOtuá, pea kuó Ne ʻafioʻi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ni kuo feʻunga ke tau fetuʻutaki mo Ia. ʻI hono toutou fakahā mai Ia mo hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, pea mo e ngāue mai ʻa e kau ʻāngelo māʻoniʻoní mo hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoni ʻa ia ʻoku mei he ʻOtuá, ʻa ē ʻokú ne puleʻi Iá, kuó Ne tuku ai kitautolu ʻi ha faʻahinga tuʻunga te tau lava ai ke fakahoko ʻa e taumuʻa ʻo hotau fakatupú.1

Mei he Moʻui ʻa Sione Teilá

ʻI haʻane malanga ne fai ʻi heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ne fakamatala ai ʻe Palesiteni Teila ʻa e fakaʻānaua fakalaumālie naʻa ne ongoʻi ʻi heʻene kei siʻí ke mahino ki ai ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí pea mo ʻene fetuʻutaki mo e ʻOtuá. Naʻá ne pehē: “ ʻI heʻeku kei siʻí ne u faʻa fehuʻi pē kia au, Ko hai au? Naʻá ku haʻú mei fē? Ko e hā e meʻa ʻoku ou fai hení? Pea ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku ou ʻi heni aí? ʻOku kei fakapuputuʻuʻi kitautolu ʻe he ngaahi meʻá ni, ʻe hanau niʻihi, ka ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ia ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo taʻofi ʻetau fakakaukau ki aí. ʻOku tau mamata ki hono fanauʻi mai ʻo e fānaú ki māmaní, pea ʻoku tau mamata ki he faʻahitaʻu failaú mo e faʻahitaʻu māfaná, ki he feholoi ʻa e faʻahitaʻu fakatōlaú mo e fa ʻahitaʻu momokó, pea ʻoku tau fehuʻi ai kiate kitautolu, Ko e mā lohi hā ʻoku fakahoko ai ʻa e ngaahi meʻá ni? Ko e hā ʻoku tau ʻi heni aí pea ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e ngaahi meʻá ni kotoa ʻoku tau vakai ʻoku nau takatakaiʻi kitautolú?”2

ʻOku fakasino mai ʻe he ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Teilá ʻa e fiefia naʻa ne maʻu ʻi he ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí ʻa ia naʻá ne tokoniʻi ia ke mahino hono tupuʻanga fakalangí pea mo hono ikuʻanga ko e fānau ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne pehē “ko e taimi ʻoku fakakaukauʻi ai ʻe he tokotaha māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá, pea fakaava mai mo e ngaahi meʻa- hā- mai ʻo ʻitānití ki hono ʻatamaí pea fakatupulaki mo e ngaahi taumuʻa taʻeliliua ʻa e ʻOtuá—ko e taimi ʻoku fakakaukauʻi ai ʻa hono tuʻunga totonu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, kau ʻāngeló, pea mo e tangatá, ʻoku mahiki ia ʻo fakalaka hake ʻi he ngaahi meʻa ʻo māmaní ʻo ne ongoʻi pea ne motuhi ʻa e ngaahi afo ʻokú ne haʻi ia ki he ngaahi meʻa ʻo māmaní. ʻOkú ne fakakaukau ki he ʻOtuá mo hono ikuʻangá ʻi he palani ʻo e Fakamoʻuí pea fiefia ʻi he ʻamanaki lelei lahi ki he nāunau taʻe faʻamaté.”3

Ngaahi Akonaki ʻa Sione Teilá

Ko e fānau kitautolu ʻa e Tamai Hēvaní pea te tau lava ʻo hoko ʻo tatau mo Ia.

“Ko e hā ʻa e tangatá, ʻokú ke tokanga ai kiate iá? Pe ko e foha ʻo e tangatá, ʻokú ke ʻaʻahi ai kiate iá?” (Saame 8:4.)

ʻI he taha e anga ʻo e vakaí, ʻoku hā ngali mātuʻaki masiva, vaivai, pea mo taʻe poto ai ʻa e tangatá, pea ʻikai fuʻu mahuʻinga fēfē: ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ʻasi ngali poto, ʻatamaiʻia, mālohi, fakaʻeiʻeiki, pea mo lāngilangiʻia ai. Ko e faʻahinga vakai ʻokú ke fai ki he tangatá ʻokú ne fakatupu ʻa e anga hoʻo fakakaukau ki aí. ʻI he meʻa ʻe taha, ʻoku fotu ai, ʻo hangē ko e laú, ko e mohuku ʻo e ngoué, ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻi he ʻahó ni, pea laku ki he ngotoʻumú ʻapongipongi. ʻOku feliliuaki pē hono lotó, ʻa ʻene ngaahi fakakaukaú, ʻa ʻene ʻunalotó pea mo ʻene ngaahi tōʻongá. ʻOku fakapikopiko, nofo noa, pea fie mata meʻa- hā- mai, ʻo ʻikai ke puleʻi ia ʻe ha faʻahinga tefitoʻi moʻoni totonu. ʻOku tupu mai, ʻo hangē ko e laú, ʻo hangē ha pepé, ʻo kapa-puna takai ʻi ha vahaʻa taimi nounou, mate, pea ʻosi ai pē.

ʻI ha tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku tau vakai ki ai ko haʻane haʻu mei he ngaahi ʻOtuá—ko ha taha ʻe malava ke hoko ko ha ʻOtua—ko ha taha fakalangi naʻe ʻi ha moʻui ki muʻa pea toki haʻu ki māmani, pea ʻe moʻui ʻo ka hili e foki hono sinó ʻo tuifio mo e efú, ʻa ia ne haʻu mei aí, pea ʻe toe tuʻu mei ai ʻo maʻu ʻa e fiefia ʻoku faka taumuʻa ki aí, pe ko haʻane aʻusia ʻa e nunuʻa ʻo ʻene ngaahi fai koví, ʻo fakatatau mo e ngaahi tūkunga ʻoku ʻi aí. …

… Ko e hā ʻa e [tangata]? Naʻe moʻui ia ʻi ha ngaahi maama taʻengata; naʻe moʻui ia ki muʻa pea toki haʻu ki māmaní. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻene hoko ko e foha ʻo e tangatá, ka ko e foha foki ia ʻo e ʻOtuá. Ko ha taha ia ʻe lava ʻo hoko ko ha ʻOtua, pea ʻoku ʻiate ia ha huelo ʻo e ulo taʻengata ko ia naʻe kamata mei he afi taʻengata ʻa e ʻOtuá ʻi he maama taʻengatá, pea kuo tuku ia heni ʻi māmani ke ne lava ʻo maʻu ʻa e poto moʻoní, maama moʻoní, mo e ʻilo moʻoní,—ke ne ʻiloʻi ai ia—ke ne ʻilo ai ʻa e ʻOtuá—ke ne ʻilo ai ha meʻa ki hono tuʻunga ki muʻa pea toki haʻu ki māmaní—pea ke ne lava ʻo ʻilo ha meʻa fekauʻaki mo e tuʻunga ʻoku fakataumuʻa ki ai ʻi he ngaahi maama taʻengatá.4

Kapau te tau toʻo mai ʻa e tangata, ʻa ē naʻe pehē ne faʻu ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, koeʻuhí pē he ko e foha ia ʻo e ʻOtuá, pea koe ʻuhí ko e foha ia ʻo e ʻOtuá, ʻoku hoko ai ia ko hono hako, ko ha tupu mei he ʻOtuá, ʻi hono tatau moʻoni, ʻo hangē ko hono fakahā kiate kitautolú, naʻe fakatupu ia mei ai. Naʻe ʻikai tupu ia mei ha fakatahatahaʻi ʻo ha meʻa ʻe ʻauhangofua, ʻo ngaue pe tuʻu maʻu, ka ʻoku hoko mai ia ʻokú ne maʻu, pea ʻi ha tuʻunga kei kamakamata, fakataha mo e ngaahi natula mo e ngaahi mālohi kotoa pē ʻo e ʻOtuá. Pea ʻi he taimi ʻe kakato pe haohaoa aí, pea tupulaki ʻo matuʻotuʻá, ʻe tatau tofu pē ia mo ʻene Tamaí—ko ha ʻOtua, he ko Hono hako moʻoni. Hangē ko e hōsí, pulú, sipí, pea mo e meʻa moʻui kotoa pē, ʻo kau ai ʻa e tangatá, ʻoku nau fakatupu honau fa ʻahingá ʻo hangē ko hono fakatolonga ʻe he ʻOtuá hoʻoná.5

ʻOku tuʻu hangatonu ʻa e [tangatá] he kelekelé ʻi he tatau ʻo hono Tupuʻangá, kuo fakatupu lelei hono ngaahi kupu kotoa pē, fakataha mo ha sino kuo fakanāunau ʻaki ʻa e ngaahi fatongia kotoa ʻoku ʻaonga ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá; ʻo tuʻu, ʻo ʻikai ngata pē ʻi heʻene totonú, ka ʻi heʻene malava ke fakahoko ia ʻi he fakaʻofoʻofa, fakatatau mo hono palaní mo hono nāunaú, ʻo muʻomuʻa ʻi he fakatupu kotoa pē; kuó ne ʻosi maʻu foki mo e ngaahi mālohi fakaʻatamai mo lava ke manatu ki he kuo hilí, ʻo ʻiate ia ʻa e ngaahi ivi ke fakaʻuhingaʻi e tupuʻanga mo e ola ʻo ha meʻa, pea ʻi heʻene fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi mālohi fakaʻuhinga hono ʻatamaí, ʻi he ueʻi fakalaumālie ʻe he Fungani Māfimafí, ke mahino ki ai ʻa e ngaahi fono mahuʻinga ʻo natulá ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he ngaahi ngāue ʻo e fakatupú; pea fakataha mo ʻene malava ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi ʻelemēniti mo e ngaahi ivi ʻo natulá, mo filioʻi ia ke ʻaonga ki aí; pea ʻi he tuiaki atu hono ngaahi mālohí ki he moaná, mo ʻalu hake ki he ngaahi langí, pea mo lolofi vave atu moʻoni ʻi he funga ʻo māmaní, ʻo ne fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi ivi movetevete pe fakataha ʻo natula ʻoku nau takatakaiʻi iá pea fakamoʻulaloaʻi kinautolu ʻo fakatatau mo hono lotó; ʻoku tatau pehē pē, ʻa hono potó, he ʻokú ne pule ki he ngaahi ika ʻo e tahí, ki he fanga manupuna ʻo e ʻataá, pea mo e fanga manu totoló.6

ʻOku tau fie maʻu ʻa Sīsū Kalaisi ka tau lava ʻo aʻusia hotau tuʻunga fakalangí.

ʻOku tuʻu hangatonu mo fakalaukau ʻa e [tangatá] ʻo muʻomuʻa ʻi he ngaahi fakatupu kehe kotoa pē he ko e fakafofonga ia ʻo e ʻOtuá he funga ʻo māmaní. Ka neongo ʻene maʻu hono tuʻunga hakeakiʻí, pea ʻoku ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, ka ʻi heʻene hoko ko e tangatá, ʻokú ne maʻu pē ʻa e ngaahi mālohi ko ē ʻoku tonu ke maʻu ʻe he tangatá; pea ʻoku moʻulaloa ai ki he ngaahi vaivai, mo e vaivai ʻo e sinó, mahakí pea mo e maté. Pea ka mate, ʻo ʻikai ha faʻahinga tokoni māʻolunga ange fekauʻaki mo hono kahaʻú, ʻe tokoto fakalongolongo mo taʻemalava ha meʻa ʻa e sino fakaʻeiʻeiki ko iá, ʻa hono ngaahi kupú, ʻa ē naʻe ngaungaué, ʻa ē ne longomoʻui mo ivi lahí, ka kuo nau longo, taʻe toe ngaue mo ʻikai ha mālohi. Kae fēfē ʻa e ʻatamai ʻo e tangatá, ʻi heʻene fakakaukau ki ʻitāniti pea mo e kahaʻú ʻi he teʻeki ai ke maté? ʻE fēfē hono ngaahi mālohí? Pe ʻe fēfē ʻa e laumālie ko iá, ʻa hono ngaahi ivi ngali ʻOtuá, ʻa hono potó [pe tokaimaʻanangá] mo hono mālohi, ʻa ia ʻe lava ʻo mahino ki ai ʻa e kilukiluá? Ko e hā ʻe hoko ki aí, pea ʻoku ʻi fē ia? …

Kapau … ʻoku ʻi ai ha faʻahinga laumālie he tangatá ʻe aʻu atu ki he maama kahaʻú, ʻo lava ke mahino ki ai ʻa e fakalakalaka taʻengatá, fiefia taʻengatá, pea mo e hakeakiʻi taʻengatá; pea ta ko e ngaahi nāunau, ngaahi hakeakiʻi, ngaahi faingamālie mo e ngaahi mālohi ko iá ʻoku pau pē ko ha meʻafoaki mei ha taha māʻolunga ange, ʻi he mālohi, pe mafai ko ia ʻoku ʻi he tangatá. …Koe meʻafoaki ʻeni ʻoku tau talanoa ki aí. ʻOku ʻo ha faʻahinga tefitoʻi moʻoni ia ʻoku haʻu mei he ʻOtuá, pea ʻoku tupu ia mei ha poto ʻoku māʻolunga ange, ʻa ia ko ʻene palaní, mo hono ngaahi mālohí, pea mo hono ngaahi faingamālié ʻoku mahulu hake ʻiate kinautolu ʻoku ʻo e tangata fakamatelié, ʻo hangē ko e māʻolunga ange ʻa e langí ʻi he māmaní, pe ko e māʻolunga ange ʻa e ngaahi ngāue fakaʻeiʻeiki ʻa e Tupuʻanga Maʻongoʻongá ʻi he vavā kilukiluá, ʻi he fanga kihiʻi meʻa ʻoku fai ʻe he fānau ʻo e moʻui fakamatelié.

Naʻe fokotuʻu ʻa e fakalaloa mo e fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí koe ʻuhí ko e hakeakiʻi ʻo e tangatá ki he tuʻunga māʻolunga ange ko ʻení pea mo e tuʻunga ʻo e ʻOtuá; ʻa ia ko ha taha fakaʻeiʻeiki, ʻa e tangata, ne ngaohi ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, ʻo ʻikai ngata pē ʻi heʻene malava ke hoko ko e foha ʻo e tangatá, ka ko ha foha foki ʻo e ʻOtuá, … pea ʻoku malava foki ke ne hoko ko ha ʻOtua, ʻo maʻu ʻa e mālohi, ngeia, hakeakiʻi pea mo e tuʻunga ko ha ʻOtuá. Pea hangē ko hono tohí, “ ʻE kāinga ʻofeina, ko ʻeni ko e fānau ʻa e ʻOtuá ʻakitautolu, pea ʻoku teʻeki ai hā mai pe te tau hoko ko e hā: ka ʻoku tau ʻilo, ʻo ka hā mai ia, te tau tatau pē mo ia; he te tau mamata totonu kiate ia” [1 Sione 3:2].

Te ne lava ʻi heʻene hoko ko e tangata ʻoku ʻi ai e ngaahi mā lohi ʻi hono sinó ʻo aʻusia ʻa e ngeia pea mo e kakato ʻo e tuʻunga ko e tangatá, ka he ʻikai lava ke toe fakalaka atu ai; ʻi heʻene hoko ko e tangatá ʻe fanauʻi, pea ʻi heʻene hoko ko e tangatá ʻoku mo ʻui, pea ʻi heʻene hoko ko e tangatá ʻe mate; ka ʻi he ivi mo e mā lohi ʻo e Toluʻi ʻOtuá, ʻa ia ʻoku ʻi aí, ne hifoaki ki ai ko ha meʻafoaki ʻa e ʻOtuá mei heʻene Tamai fakalangí, te ne malava ai ke fakalaka hake mei hono ngaahi fakangatangata tukupau ʻo e tuʻunga fakaetangatá ki he ngeia ʻo e ʻOtuá, pea ʻi he fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí … ʻe malava ai ke ne aʻusia ʻa e hakeakiʻi taʻengatá, moʻui taʻe ngatá pea mo e fakalakalaka taʻengatá. Ka ko e liliu ko ʻeni mei hono tuʻunga fakaetangatá ki he tuʻunga faka-ʻOtuá ʻe toki lava pē ia ʻo fakahoko ʻi ha mālohi ʻoku māʻolunga ange ki he tangatá— ko ha mālohi taʻefakangatangata, ko ha mālohi taʻengata, ʻa ia ko e mālohi ʻo e Toluʻi ʻOtuá: he hangē ʻoku mate kotoa pē ʻia ʻĀtamá, ʻe pehē ko Kalaisi pē taha ʻe lava ke fakamoʻui ai ʻa e taha kotoa pē [vakai, 1 Kolinitō 15:22].

ʻOku ʻomi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo tuʻunga ʻia [Kalaisi] ke nau taha pea mo fetuʻutaki ai mo e ʻOtuá; ʻo fakafou ʻi Heʻene fakaleleí ʻoku fakaʻatā ai kinautolu, ʻo hangē ko Iá, ke ikunaʻi ʻa e maté; pea tuʻunga ʻi he fakalelei ko iá pea mo e mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki ʻoku fekauʻaki mo iá, ʻoku nau hoko ai ko e kau ʻea hoko ʻo e ʻOtuá pea mo e kaungā ʻea-hoko mo Sīsū Kalaisi, ko ha kakai te nau maʻu ʻa e ngaahi nofoʻa fakatuʻi, ngaahi mālohi, mo e ngaahi puleʻanga mo e ngaahi pule ʻi he ngaahi maama taʻengatá. Pea he ʻikai ke nau moʻulaloa ki he maté, ʻi he taimi ʻe fakaʻauha ai ʻa e fili fakaʻosi ko iá, kuo folo hifo e maté ʻe he mālohí, pea te nau lava—ʻo tuʻunga ʻi he fakalelei ko iá ke nau hoko ko e ngaahi tamai mo e ngaahi faʻē ʻa e kakai moʻuí, pea malava ai ke nau fakatolonga atu pea mo fakalakalaka taʻengata.7

ʻOku tokoni ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ke tau ʻilo ai hotau tuʻunga fakalangí.

Kuo ʻosi fakanofo ʻe he ʻOtuá ʻi homou lotolotongá ha kau palesiteni, kau ʻaposetolo, kau palōfita, kau taulaʻeiki lahi, kau fitungofulu, kau pīsope mo ha kau maʻu mafai kehe; ʻoku fakaivia mo tataki kinautolu ʻi heʻene fakanofó, pea ʻi hono mālohí, mo hono akoʻi ʻo ʻene fonó, pea fakamahino ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻuí, ʻo fokotuʻutuʻu mo fakatefito pē ke taki ʻa e kakaí ʻi he hala ʻo e hakeakiʻí pea mo e nāunau taʻengatá.8

Ne tau taʻe ʻilo tatau pē mo e kakai kehé fekauʻaki mo e ngaahi tokāteline ʻo e fakamoʻuí, kae ʻumaʻā ʻetau fetuʻutaki mo e ʻOtuá pea ʻiate kitautolú foki, ka ne taʻeʻoua hono fakahā mai ʻa e ngaahi meʻá ni kiate kitautolu ʻe Siosefa Sāmitá.9

Ko e hako kitautolu ʻo e ʻOtuá, peá kuó ne ʻafioʻi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ni kuo feʻunga ke tau fetuʻutaki mo Ia. ʻI hono toutou fakahā mai Ia mo hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, pea mo e ngāue mai ʻa e kau ʻāngelo māʻoniʻoní mo hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoni ʻa ia ʻoku mei he ʻOtuá, ʻa ē ʻokú ne puleʻi Iá, kuó Ne tuku ai kitautolu ʻi ha faʻahinga tuʻunga te tau lava ai ke fakahoko ʻa e taumuʻa ʻo hotau fakatupú.10

ʻOku tau loto ke ʻilo pea mo fakahoungaʻi ʻa e tuʻunga ʻoku tau ʻi ai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá kae ʻumaʻā ʻa e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi faingamālie maʻongoʻonga ʻoku malava ke tau maʻú. Ko ʻetau toki kamata pē, ʻo hangē ko e laú, ʻi he ngāue maʻongoʻongá ni. … ʻOku ʻikai mahino maʻu pē kiate kitautolu ʻa e ngaahi meʻá ni, ko ia ʻoku faingataʻa ai ʻetau ngāue fekauʻaki mo e meʻá ni, koeʻuhí he ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata, ʻoku ʻikai mahino kiate kitautolu ʻa e tuʻunga pea mo e fetuʻutaki ko ia ʻoku ʻi hotau vā pea mo hotau ʻOtuá.

Ko e ʻOtuá ko ʻetau Tamaí ia; pea ko ʻene fānau kitautolu. Kuó ne ʻomi kitautolu ki heʻene fuakavá, pea ko hotau monū ke laka atu mei he poto ki he poto, mei he ʻilo ki he ʻilo, mei he mahino ʻo e tefitoʻi moʻoni ʻe tahá ki hono hokó, ke laka atu ʻi hono fakalakalaka ʻo e moʻoní kae ʻoua kuo mahino kiate kitautolu ʻa e ʻOtuá. He ko ʻene fānau kitautolu, pea ko hono ngaahi foha mo hono ngaahi ʻofefine kitautolu, pea ko Ia ʻa ʻetau Tamaí. Kuó Ne fokotuʻu ʻa e Siasí ni ke lava ai ʻo akoʻi kitautolu ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻuí, ke lava ʻo mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻi he fatafata ʻo e ʻOtuá, ke tau lava ai ʻo akoʻi ʻetau fānaú ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú, pea koeʻuhí ke tau lava ai ʻo tuʻu ʻi ha faʻahinga tuʻunga te tau lava ai ʻo hokosi ʻa e tatau ʻo ʻetau Tamai Fakalangí.11

ʻOku totonu ke tau “feinga fakamātoato” ke aʻusia hotau tuʻunga fakalangí.

Kuo ʻosi fakahā mai ʻe he ʻEikí ha ngaahi tāpuaki lahi, pea ʻoku ou faʻa pehē ai ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tau faʻa fakahoungaʻi ʻa e maama ʻo e moʻoni kuo fakatupú, ʻa e nāunau ko ia ʻoku fehokotaki mo e ongoongolelei kuo ʻosi fakafoki maí, ʻa e maama ʻo e fakahā ne fakahoko maí, ʻa e tuʻunga ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau fetuʻutaki mo e ʻOtuá, kau ʻāngeló, hotau hakó, pea mo ʻetau ngaahi kuí; ʻa e ʻamanaki lelei ko ia kuo tohi tongi ʻe he ongoongoleleí ʻi he loto ʻo e tokotaha Siasi faivelenga kotoa pē, ʻa ē ʻokú ne malanga ʻaki ʻa e moʻui taʻe faʻa maté mo e moʻui taʻengatá. …

ʻOku faʻa ngalo ʻiate kitautolu he taimi ʻe niʻihi ʻetau lotú, hotau ngaahi fatongiá, ngaahi ngafá pea mo e ngaahi fuakavá, pea ʻoku tau fakavaivai ʻi ha ngaahi meʻa lahi ʻoku nau ala fakakuihi ʻa e ʻatamaí, fakaveiveiuaʻi ʻa e mahinó, fakavaivaiʻi mo e tuí pea mo tekeʻi atu ai ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá meia kitautolú. Kuo ngalo ʻiate kitautolu ʻa e luo ne keli kitautolu mei aí, pea mo e maka ne tā kitautolu mei aí, pea ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakakaukau ki he tuʻunga ʻoku tau ʻi aí, ki he fetuʻutaki ʻoku tau tauhi fekauʻaki mo hotau ʻOtuá, mo e niʻihi kehé pea mo hotau ngaahi fāmilí, koe ʻuhí ke lava ʻo toe fakafoki ʻetau fakakaukaú ki he ʻOtua naʻá ne ngaohi kitautolú—ʻa ia ko ʻetau Tamai ʻi he langí, ʻoku ʻafio ki heʻetau ngaahi lotú, pea mo mateuteu he taimi kotoa pē ke foaki mai e ngaahi fiemaʻu ʻa hono Kāingalotu faivelengá. ʻOku mahu ʻinga foki he taimi ʻe niʻihi ke tau fakakaukau ki he tuʻunga ʻoku tau ʻi ai fekauʻaki mo e māmani ʻoku tau ʻi aí, ki he moʻui naʻa tau ʻi ai ki muʻa pea tau toki omi ki hení pea mo e ngaahi maama taʻengata ka hoko maí.

ʻOua naʻa tau tōʻohi mo fakatoutoupīkoi mo talatalakehe; kae hangē ko e naʻinaʻi ne fai ki he Kāingalotu ʻo e kuonga muʻá, tuku ke mau naʻinaʻi atu he ʻahó ni—feinga fakamātoato ke maʻu ʻa e tui ne ʻosi foaki ki he Kāingalotú [vakai, Sute 1:3]. …

… ʻI heʻetau hoko ko ha kakai taʻengatá, ʻoku tau feohi mo ha ʻOtua taʻengata, pea maʻu mo ha tui fakalotu ʻoku taki atu ki he ʻOtua ko iá, ʻoku tau fakaʻānaua ai, ʻo hangē ko e kakai ʻo e kuonga muʻá, ke ʻilo ha meʻa fekauʻaki mo ia, ke ʻoatu ke tau fetuʻutaki mo ia, ke fakahoko e ʻuhinga ne fakatupu ai kitautolú pea mo hotau ikuʻanga ʻi māmaní, pea mo tokoni ki he ʻEikí ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻa naʻa Ne faʻufaʻu ʻi he teʻeki ai fokotuʻu ʻa e fakavaʻe ʻo e māmaní, fekauʻaki mo e fāmili ʻo e tangatá. … Kuo teʻeki ke teitei liliu ʻe he Fungani Māfimafí ʻEne taumuʻá, teʻeki ke Ne liliu ʻEne palaní pe fakangata ʻEne ngaahi fonó. … ʻOku tatau ai pē ʻo taʻengata ʻa hono halá. Naʻe taha pē meʻa ne ʻafio ki aí, pea ko e kaveinga ko iá kuo pau ke fakahoko ʻo fekauʻaki mo e tangatá pea mo e māmani ʻoku nofo aí.

Ko e fehuʻi pē kiate kitautolú pe te tau fengāueʻaki mo e ʻOtuá, pe te tau ngāueʻi fakatāutaha pē hotau hakeakiʻí; pe te tau fakahoko fakafoʻituitui nai ʻa e ngaahi fatongia kehekehe kuo tuku kiate kitautolú pe ʻikai; pe te tau fakahoko ʻa e ngaahi ouau kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá pe ʻikai; ke kamata ʻiate kitautolu, hoko mo hotau fāmilí, hoko ki he kakai moʻuí pea toki hoko ki he kau pekiá. Pe te tau tokoni ʻi hono langa ʻo e ngaahi temipalé mo hono fai ʻo e ngaahi ouau kiate kinautolú; pe te tau uouangataha mo e Fungani Māʻolungá, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa Hono lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní, ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻa ne lea ki ai ʻa e kau palōfita māʻoniʻoní talu mei he kamata ʻo e māmaní; pe te tau fekumi faivelenga ki he tui naʻe tomuʻa foaki ki he Kāingalotú. ʻOku fakafalala kiate kitautolu ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he konga lahi. …

… ʻOkú Ne finangalo ki hono kakaí ke fekumi fakamātoato ki he tui ne foaki ki muʻa ki he Kāingalotú, pea ʻi honau tuʻunga taʻefaʻamaté ke nau ngāue fakataha mo e Fungani Māfimafí, ke lava ʻo ueʻi fakalaumālie kinautolu ʻe he tefitoʻi moʻoni ʻo e fakahaá; ke lava ʻo mahino kiate kinautolu ha meʻa fekauʻaki mo honau ngeiá pea mo honau tuʻunga fakaetangatá; ʻa ʻenau fetuʻutaki mo e taʻe ngatá, ʻenau fetuʻutaki mo e maama ʻoku tau moʻui aí ʻo hangē ko e lolotonga ní pea mo ia ʻi he kahaʻú, pea mo e ngaahi maama ʻe hoko maí. …

ʻE hakeakiʻi ʻa e laumālie ʻo e tangatá, ʻi haʻane maʻu ʻa e sinó, tuʻunga ʻi he ongoongolelei taʻengatá; pea ko e tangata ko iá, kapau ʻe faivelenga, ʻe faifai peá ne feohi mo e ngaahi ʻOtuá ʻi he ngaahi maama taʻengatá; pea neongo ʻoku tau tō mo lulu pea mo utu, pea mo fakahoko ʻa e ngaahi ngāue anga-maheni ʻo e moʻuí, ʻo hangē ko e houʻeiki tangata kehé, ko ʻetau tefitoʻi kaveingá pē ʻa e moʻui taʻengatá pea mo e hakeakiʻí; ko ʻetau tefitoʻi kaveingá ke teuteuʻi kitautolu, mo hotau hakó mo ʻetau ngaahi kuí ki he ngaahi nofoʻa fakatuʻi, ngaahi pule mo e ngaahi mālohi ʻi he ngaahi maama taʻengatá.

Ko e meʻa ʻeni ʻoku tau feinga ki aí, mo ia ne feinga ki ai ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he kuonga muʻá. Ko e meʻa ʻeni ne kumi ki ai ʻa ʻĀtama, Noa, ʻπnoke, ʻĒpalahame pea mo e kau palōfitá, ke nau fakahoko ai ʻenau taumuʻa ʻi he māmaní, pea hangē ko e lea ʻa ha taha ʻo e kau palōfita he kuonga muʻá, “ke [ke] tuʻu ʻi ho lakangá ʻi he ngataʻanga ʻo e ngaahi ʻahó,” [vakai, Taniela 12:13] ʻo ka fakaava ʻa e ngaahi tohí, pea ʻo ka hā mai ʻa e nofoʻanga fakatuʻi lahi hinehiná pea ko ia ʻe ʻafio ai ʻa ia ko hono fofongá ʻe hola mei ai ʻa e ngaahi langí mo e māmaní; koeʻuhí ke lava ʻe kitautolu mo kinautolu, ʻo mateuteu, kuo tau fakahoko e ʻuhinga hotau fakatupu he māmaní, ke feohi mo e ngaahi laumālie ne moʻui ki muʻa ʻi he ngaahi maama taʻengatá; pea ke toe fakahū atu ki he ʻao ʻo ʻetau Tamaí, ʻa ia ne tau omi mei aí, ʻo tau kau ai ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni taʻengata ʻoku ʻikai ha ʻilo ki ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻo ka ʻikai ha fakahaá. ʻOku tau ʻi hení koeʻuhí ko ia; … ʻoku tau langa temipale koeʻuhí ko ia; ʻoku tau maʻu hotau ʻenitaumení koeʻuhí ko ia; ʻoku tau fakahoko e ngaahi fuakavá koeʻuhí ko ia; ʻoku tau tokoni ki he kakai mo ʻuí mo e kakai pekiá koeʻuhí ko ia, pea ko hono kotoa ʻetau kaveingá mo ʻetau taumuʻá kotoa, ʻo hangē ko e kaveinga mo e taumuʻa ʻa e kau tangata ne ueʻi fakalaumālie he ngaahi ʻaho ki muʻá, ʻoku fekauʻaki kotoa ia mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni taʻengatá pea pehē ki he kahaʻú. …

Ko e meʻa ia ʻoku tau feinga ki aí, pea kuo pau ke tau lavaʻi ia, he ʻe ʻikai ha tangata te ne lava ʻo taʻofi, he ʻikai ha faʻunga, ha mālohi, pe ha mafai, he ko e ʻOtuá ʻoku ʻi he fohé, pea ʻoku laka atu hono puleʻangá, pea ʻe kei hokohoko atu ai pē, ʻo tupu mo tokolahi kae ʻoua kuo hoko ʻa e ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní ko e ngaahi puleʻanga ʻo hotau ʻOtuá pea mo hono ʻAlo ko Kalaisí.12

Ngaahi Fokotuʻu ki he Akó mo Hono Aleaʻí

  • ʻOku tokoni fēfē kiate koe ʻa hoʻo ʻilo ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá? ʻOku tokoniʻi fēfē hoʻo fakakaukau ki he meʻa te ke lavá, ʻe he ʻilo ko ʻení? ʻOku tokoniʻi fēfē ʻe he ʻiló ni hoʻo ngaahi lotú?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e foʻi moʻoni ko ia ko e kakai kotoa pē koe ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo e ʻOtuá ki hoʻo fakakaukau ki he kakai kehé? Ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe he ʻilo ko ʻení ki heʻetau feohi ʻi hotau lotoʻi fāmilí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau moʻui ʻi ha tuʻunga fakamatelié? (Vakai foki, 2 Nīfai 2:11–13, 24–27; Mōsese 5:9–11.) Ko e hā e tuʻunga ʻoku fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻi Heʻene tokoni ko ia ke tau aʻusia hotau tuʻunga fakalangi totonú?

  • Ko e hā ha founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he ngaahi tokāteline ʻo e Siasí ke mahino ho tupuʻangá pea mo ho ikuʻangá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tokoni mai ai ʻa e Siasí ke tau aʻusia hotau ikuʻanga taʻengatá?

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kia koe ke “feinga faivelenga” ke aʻusia ho tuʻunga fakalangí? Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo ha kakai kuó ke mamata ai ʻoku nau fakahoko ʻa e meʻá ni? ʻE lava fēfē ʻe haʻatau “fengāueʻaki mo e ʻOtuá” ke lavaʻi ʻa e taumuʻá ni?

  • Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Teila ko “ ʻetau tefitoʻi kaveingá ke teuteuʻi kitautolu, mo hotau hakó mo ʻetau ngaahi kuí ki he ngaahi nofoʻa fakatuʻí, ngaahi fonua mo e ngaahi mālohi ʻi he ngaahi maama taʻengatá.” Te tau lava fēfē ke tokanga ki he kaveingá ni ʻi heʻetau foua ʻa e moʻui fakamatelié?

Ngaahi Potu folofola fekauʻaki mo iá:Sēnesi 1:26; Saame 82:6–7; Loma 8:16–17; T& F 76:22–24, 50–70

Maʻuʻanga fakamatalá

  1. The Gospel Kingdom, sel. G. Homer Durham (1943), 70–71.

  2. Deseret News: Semi-Weekly, 24 Sune 1879, 1.

  3. The Gospel Kingdom, 63.

  4. The Gospel Kingdom, 52–54; ne fakaleleiʻi hono fakapalakalafí.

  5. The Gospel Kingdom, 52.

  6. The Gospel Kingdom, 56–57.

  7. The Mediation and Atonement (1882), 139–41; ne fakaleleiʻi hono fakapalakalafí.

  8. Deseret News (Weekly), 8 Mē 1872, 186.

  9. The Gospel Kingdom, 33.

  10. The Gospel Kingdom, 70–71.

  11. Deseret News: Semi-Weekly, 1 Sune 1880, 1; fakaleleiʻi hono fakapalakalafí.

  12. Deseret News (Fakauike), 8 Mē 1872, 186; fakaleleiʻi hono fakapalakalafí

ʻĪmisi
galaxy

“Ko e taimi ʻoku fakakaukau ai ʻe he tokotaha māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá. … ki hono tuʻunga totonu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, kau ʻāngeló, pea mo e tangatá, ʻoku mahiki ia ʻo fakalaka hake ʻi he ngaahi meʻa ʻo māmaní ʻo ne ongoʻi peá ne motuhi ʻa e ngaahi afo ʻokú ne haʻi ia ki he ngaahi taumuʻa fakamāmaní.”

ʻĪmisi
baby

“ ʻI heʻetau hoko ko e fānau ʻa e ʻOtuá, naʻe ʻikai ke “tau tupu mei ha fakatahatahaʻi ʻo ha meʻa ʻe ʻauhangofua, ʻo ngaue pe tuʻu maʻu, ka ʻoku tau hoko mai kuo tau maʻu, pea ʻi ha tuʻunga kei kamakamata, fakataha mo e ngaahi natula mo e ngaahi mālohi kotoa pē ʻo e ʻOtuá.”