Wan xk’uub’anb’il na’leb’ li Qaawa’ choq’ qe!
Xb’aan laj Elder Carlos A. Godoy
Re li Setenta
Wi yooqo chi wank jo’ ak yooko chaq, Ma taak’ehe’q qe li osob’tesihom yeechi’inb’il?
K’a’jo’ xchaq’al ru wank sa’ li hoonal a’in b’ar wi’ li te’aatinaq sa’ li Jolomil Ch’utub’aj-ib’ naru neke’aatinak sa’ tz’aqal li ratinob’aaleb’. Naq xin’aatinak chaq sa’ li na’ajej a’in, ki’ok ink’a’uxl xb’aan naq ch’a’aj tawi’ ru li waatin sa’ ingles. Anajwan, yoo ink’a’uxl chirix xjunpaatil li waatin sa’ portugues. Ink’a’ nawaj aatinak sa’ junpaat chiru li tz’iib’anb’il.
Chiqajunilo ak xoonume’ malaj toonume’q sa’ li hoonal b’ar wi’ taqasik’ ru lix b’e li qayu’am. Ma tintaaqe li tzol’leb’ a’in? Ma tinxik sa’ jun li mision? Ma a’in li komon li tinsumlaaq wi’?
A’in li jalan jalanq hoonal re li qawanjik b’ar wi’ rik’in jun ch’ina b’aanuhom naru naxjal li qab’e b’ar wi’ naqaj xik. Jo’ chanru kixye li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf: “Chiru xnumikeb’ li chihab’ sa’ xk’anjel li Qaawa’… xintzol naq lix jalanil li sahil ch’oolejil rik’in li k’ahil ch’oolej, sa’ li sumsu ut sa’ li junkab’al wan naq nachal xb’aan junaq li ch’ina paaltil” (“Chiru jun li ch’ina paaltil”, Liahona, mayo 2008, perel 58).
Chan ru taqakanab’ xb’aanunkil li paaltil a’an?
Tinchap wib’ rik’in k’a’ruhaq xinnumsi chaq re tinwotz li waatin.
Sa’ xraqik chaq li lajeeb’ chihab’ re 1980, li qasaaj junkab’al b’ar wi’ wan li wixaqil, Monica, wiib’eb’ li qakok’al re kahib’, ut laa’in. Wanko chaq aran São Paulo, Brasil, laa’in yookin chi k’anjelak sa’ jun li nimla ch’uut, ak raqenaqin chaq chi tzolok sa’ li universidad ut b’ab’ayaq chaq inraqik sa’ li k’anjel re li obiispil re li teep b’ar wi’ xoowan chaq. Li qayu’am jwal chaab’il chaq ut chixjunil us choq’ qe—toja’ naq jun li qamiiw re junxil xwulak chiqula’aninkil.
Sa’ xraqik li ula’aniik, kixye jun li raatin ut kixk’e jun lix patz’om li kixpoqle lin k’a’uxl. Kixye we: “Carlos, chixjunil us aawik’in, rik’in laa junkab’al, laa tzolb’al ut laa k’anjel sa’ li Iglees, ab’an”—ut chirix a’an kixye—“wi toj yooqat chi wank chi jo’kan, ma taak’ehe’q aawe li osob’tesihom yeechi’inb’il sa’ li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel?”.
Maajun wa kiwil li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel chi jo’kan. Kiwil ru jo’q’ehaq, ab’an maajun wa re rilb’al li osob’tesihom yeechi’inb’il aran re li kutan chi ub’ej ut xtz’ilb’al rix chanru naq yookin chi wank sa’ li hoonal a’in.
Chirix naq xoorula’ani, kinsutq’isi li wilob’aal sa’ li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil al k’anjel, ut kinpatz’ wib’: “Wi yooqo chi wank jo’ ak yooko chaq, Ma taak’ehe’q qe li osob’tesihom yeechi’inb’il?”. Chirix naq xintz’il rix sa’ lin ch’ool, kiweek’a naq aajel ru xjalb’al junjunq li qab’aanuhom, ut q’axal wi’chik sa’ lin tzolb’al ut lin k’anjel.
Moko a’an ta jun xsik’b’al ru li us malaj li ink’a’ us, sa’ b’an li us ut li jwal chaab’il, jo’ kixk’ut laj Elder Dallin H. Oaks naq kixye: “Naq naqil naab’aal paay li k’anjel, tento taajultiko’q qe naq li k’a’ru us moko tz’aqal ta. Wan chik xkomon jwal chaab’il wan ajwi’ naq k’a’jo’ xchaab’ilal” (“Us, chaab’il, k’a’jo’ xchaab’ilal”, Liahona, noviembre 2007, perel 105).
Jo’kan ut, chan ru naq taqanaw naq yooko chixsik’b’al ru li b’e k’a’jo’ xchaab’ilal?
A’an a’in junjunq li xb’eenileb’ na’leb’ ak xintzol:
Xb’een li na’leb’: Tento taqak’e reetal chixjunil li k’a’ru wan chiqu ut taqako’xla chanru tooraqe’q.
Li xsik’b’al ru li b’e li naru nab’eresin re li q yu’am ut reheb’ li qaraarookil komon wi ink’a’ naqil chi chaab’il li k’a’ru naru nachal chirix a’an naru naxk’am chaq li k’a’ru xiwxiw. Ab’an, wi naqak’e reetal li k’’aru nachal chirix a’an, naru naqil chi tz’aqal b’arwan li b’e naru naqachap sa’ li hoonal a’in.
Xtawb’al ru aniho, k’a’ut naq wanko arin ut li k’a’ru naroyb’eni li Qaawa qik’in sa’ li yu’am a’in tixk’e jun li qilob’aal jwal nim li aajel ru chiqu.
Naru naqataweb’ li eetalil sa’eb’ li loq’laj hu b’ar wi’ naq li ilok chi najt kixk’e li saqen re chanru xsik’b’al ru li b’e.
Laj Moises ki’aatinak rik’in li Qaawa’ chi k’utk’u chiru rilob’aal, kixtzol chirix li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a’ib’ ut, jo’kan kixtaw ru chi us lix k’anjel jo’ profeet re li ch’uut Israel.
“Ut li Dios kiraatina laj Moises, ut kixye: K’e reetal, laa’in li Qaawa’ Dios Nimajwal…
“… Ut tink’ut chawu lix yiib’ahom li wuq’…
“Ut wan jun ink’anjel choq’ aawe, at Moises li walal” (Moisés 1:3–4, 6).
Naq kixtaw ru a’in, laj Moises kiwan xmetz’ew re xkuyb’al chiru naab’al chihab’ li yale’k sa’ li yamyookil ch’och’ ut re xk’amb’aleb’ xb’e laj Israrel sa’eb’ lix na’aj.
Laj Lehi, li nimla profeet re Lix Hu Laj Mormon, kiwan jun lix matk’, ut sa’ li k’utb’esinb’il na’leb’ kixtzol lix k’anjel re xk’amb’al lix junkab’al sa’ li yeechi’inb’il ch’och’.
“Ut kik’ulman naq li Qaawa’ kixtaqla lin yuwa’, sa’ ajwi’ jun matk’, naq tixk’am lix junkab’al chirix ut taaxik sa’ li yamyookil ch’och’.
“…Ut kixkanab’ li rochoch, ut lix ch’och’il li reechanihom, ut lix oor, ut lix plaat, ut k’a’aq re ru re li terto xtz’aq”(1 Nefi 2:2, 4).
Laj Lehi kixpaab’ chi tiik li k’a’ru kiril us ta naq wan xch’a’ajkilal li b’e ut naq tento kixkanab’ lix chaab’il wanjik aran Jerusalén.
Li Profeet Jose Smith a’an jun chik li nimla eetalil. Chiru naab’al li k’utb’esinb’il na’leb’, xtikla rik’in li Xb’een K’utb’esink, kiwan xmetz’ew re xtz’aqob’resinkil lix k’anjel re xk’ojob’ankil wi’chik chixjunil li k’a’aq re ru(chi’ilmanq Jose Smith—Resilal 1:1–26).
Ut chiqix laa’o? K’a’ru naroyb’eni li Qaawa’ qik’in laa’o?
Moko aajel ta ru naq taqil ru junaq li anjel re taqataw ru. Wankeb’ li loq’laj hu, li santil ochoch, eb’ li yo’yookil profeet, li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil al k’anjel, aj k’amol b’e musiq’anb’ileb’ ut, sa’ xb’een chixjunil a’an, li qak’ulub’ re xk’ulb’al li k’utb’esinb’il na’leb’ li naxk’am li qab’e.
Xkab’ li na’leb’: Tento toowanq chi kawresinb’il qib’ re li yale’k taachalq.
Eb’ li jwal xchaq’al ru b’e re li yu’am a’in maajun wa naq moko ch’a’ajaq ta, a’b’an lix junpak’alil. Naru naqil li reetalileb’ li profeet ak xinye.
Laj Moises, laj Lehi, ut laj Jose Smith moko q’un ta chaq lix k’anjeleb’ us ta naq li b’e ke’xsik’ a’an li chaab’il.
Ma wan qach’ool re xtojb’al xtz’aq li naqasik’ ru? Ma kawresinb’ilo re too’elq b’ar wi’ naqeek’a naq us wanko re naq toowulaq sa’ junaq li na’ajej jwal chaab’il?
Nikinq’aj wi’chik rik’in li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel, sa’ li hoonal a’an xinwulak xk’o’xlankil naq toj yooqin chi tzolok ut tinpatz’ junaq lin tenq’ sa’ jun li universidad estadounidense. Wi sik’b’ilaq wu, tento raj naq tinkanab’ lin k’anjel, tink’ayi chixjunil li k’a’ru wan qe ut chalk chi wank arin Estados Unidos jo’ aj tzolonel chiru wiib’ chihab’.
Li yalb’a-ix re inglés ut re li ok a’an xb’een li yale’k li aajel ru xinnumsi. Oxib chihab’ xinkawresi wib’, naab’al “ink’a’” ut junjunq “maare” naq maji’ nikine’xk’ul sa’ li universidad. Toj nanaq sa’ lin ch’ool li b’oqok sa’ li telefono xink’ul sa’ xraqik li roxil chihab’ re li komon aj k’anjel sa’ li tenq’.
Kixye we: “Carlos, wan jun li chaab’il esil ut jun li ink’a’ us. Li us a’an naq wankat sa’ xyanqeb’ li oxib’ sik’b’ileb’ ru sa’ li chihab’ a’in”. Sa’ li hoonal a’an jun ajwi’ li na’ajej yamyo. “Li esil ink’a’ us a’an naq jun reheb’ li oxib’ a’an ralal jun li ani aajel ru, ut li jun chik jo’kan ajwi’ ut chirix a’an wankat laa’at”.
Ut laa’in xinsume sa’ junpaat: “Ut laa’in… laa’in ralal li Dios”.
Us tana’ naq, li wanjik sa’ ruchich’och’ moko kiyaalo’ ta kixye, ut xine’xk’ul sa’ li chihab’ a’an, sa’ 1992.
Laa’o ralal xk’ajol li Nimajwal Dios. A’an li qaYuwa’, A’an noko’xra, ut wan jun lix k’uub’anb’il na’leb’ choq’ qe. Moko wanko ta arin sa’ li yu’am a’in re tz’eqok hoonal, tixk, ut kamk. Li Dios naraj naq toowakliiq ut taqataw li qanimal.
Jo’ kixye li Awa’b’ej Thomas S. Monson: “Chejunjunqex laa’ex, [eejunes] malaj [sumsuukex], a’ yaal jarub’ chihab’ wan eere, wan lee k’ulub’ re tzolok ut wakliik. Nimob’resimaq lee nawom, jo’ sa’ ruchich’och’il jo’ ajwi’ sa’ li musiq’ejil, toj sa’ xnimal ru lee choxahil wankil” (“Li xkawilal xnimal ru li Komonil re Tenq’ank”, Liahona, enero 1998, perel 113).
Rox li na’leb’: Tento taqawotz li na’leb’ a’in rik’ineb’ li qaraarookil qas qiitz’in.
Laj Lehi kixyal xq’e xtenq’ankil laj Laman ut aj Lemuel xtawb’al ru x’aajelil ru li jalaak yookeb’ xb’aanunkil. Lix yaalal naq ke’wech’ink chiru li b’e a’an naq ink’a’ ke’xwotz lix k’utb’esinb’il matk’ lix yuwa’. Sa’ jun pak’al chik, laj Nefi kixsik’ li Qaawa’ re rilb’al li k’a’ru kiril lix yuwa’.
“Ut kik’ulman chirix naq laa’in, aj Nefi, ak wab’ihom chixjunil li raatin lin yuwa’, chirix li k’a’aq re ru kiril chaq sa’ li k’utb’esinb’il matk’… laa’in, aj Nefi, kiwaj ajwi’ naq tinwil, ut tinwab’i, ut tinnaw chirix li k’a’aq re ru a’in, rik’in lix wankil li Santil Musiqʼej” (1 Nefi 10:17).
Rik’in li k’utb’esinb’il matk’ a’an, laj Nefi moko ka’aj ta wi’ kiru xnumsinkil li yale’k chiru li b’e, jo’kan aj b’an wi’ xb’eeresinkil lix junkab’al naq ki’aje’ ru.
Maare anchal naq taqachap junaq li b’e, eb’ li komon neke’qara te’ch’i’leeq b’ayaq, ut junjunq reheb’ te’xwotz qik’in li k’a’ru taachalq rik’in li b’aanuhom a’an. Lix jayal raj a’an naq te’ruuq rilb’al li naqil ut te’xwotz li k’a’ru naqeek’a. Moko junelik ta naruhank a’an, a’b’an naq jo’kan, li b’e jwal sa xb’eresinkil.
Sa’ li eetalil xink’utb’esi chaq, chi yaal tz’aqal naq aajel chaq ru lix tenq’ li wixaqil. Eb’ li qakok’al toj kok’eb’ chaq ut maak’a’ jwal k’a’ru xe’ru xyeeb’al, a’b’an lix tenq’ li wixaqil tz’aqal aajel ru. Nanaq sa’ inch’ool naq, sa’ xtiklajik, xMonica ut laa’in tento taqatz’il rix chi timil lix jalb’al li qak’uub’anb’il na’leb’ toja’ naq sa wanq ut wanq junaq li sum aatin. Li qilom a’an kixb’aanu naq a’an moko ka’aj ta wi’ xtenq’a li jalaak a’an, a’b’an ajwi’ naq ki’ok jo’ k’a’ru jwal aajel ru re wulak b’ar wi’ naqaj wulak.
Ninnaw naq li Qaawa’ wan jun lix k’uub’anb’il na’leb’ choq’ qe sa’ li yu’am a’in. A’an naxnaw qu ut naxnaw li k’a’ru us choq’ qe. Xb’aan naq li k’a’aq re ru us naq wan moko naraj ta naxye naq maak’a’ k’a’ruhaq chik jwal chaab’il. Wi toj yooqo chi wank jo’ yooko xb’aanunkil, ma taak’ehe’q qe li osob’tesihom yeechi’inb’il?
Li Dios yo’yo. A’an li qaYuwa’. Li Kolonel Jesukristo yo’yo, ut ninnaw naq rik’in li xtojb’al rix li maak naru naqataw kawilal re xnumsinkil li yale’k rajlal. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo. Amen.