Jo’ tz’aqal kixb’aanu a’an

Waqxaqlaju po chaq, sa’ xraqik li saq’ehil sa’ 2017, li was aj Mike, 64 chihab’ wan re, kixye we naq ke’xtaw li cancer sa’ xsa’. Kixye ajwi’ we naq kixk’ul jun li osob’tesiik re li tijonelil rik’in laj tzolol ochochnal, li yoo chirula’aninkil chi kok’ aj xsa’, ut naq ak kiraatina ajwi’ lix obiisp. Moqon, kixtaqla we xjalam-uuch li Santil Ochoch re Oakland, California, isinb’il chaq toj sa’ li b’anleb’aal b’ar wi’ yoo chaq chi b’ane’k, rik’in li ch’ina esil,“Il li nawil toj sa’ lin warib’aal sa’ li b’anleb’aal.”¹

Eb’ li raatin chirixeb’ laj tzolol ochochnal, li osob’tesiik re li tijonelil, eb’ li obiisp ut eb’ li santil ochoch ke’xsachb’esi inch’ool jo’ ajwi’ li cancer. Li xyaalal, a’an naq laj Mike, jun aj tij sa’ li Tijonelil re Aaron, ink’a’ mas nawulak sa’ li iglees chiru 50 chihab’.

Jo’ junkab’al, wan chaq qak’a’uxl chirix lix chaab’ilal sa’ musiq’ej jo’ ajwi’ rik’in lix yalb’al xq’e rik’in li cancer, ut a’an nachal xb’aaneb’ lix patz’om chirix lix Hu laj Mormon, lix wankil li tz’ape’k sa’ junajil, ut li yu’am chirix li kamk. Rik’in xnumikeb’ li po ut naq li cancer yoo chi k’iik, xb’aan li rajb’al ru xkomon li b’an mas chaab’il chi us laj Mike kichal Utah ut sa’ li b’anleb’aal Centro Oncologico Huntsman.

B’ab’ay chik chirix naq kik’ulun, laj Mike ki’ula’aniik xb’aaj laj John Holbrook, li najolomink re xjultikankil li evangelio re lix teep ut nak’anjelak sa’ li na’ajej b’ar wi’ wan laj Mike. Laj John kixye naq “tz’aqal xink’e reetal naq laj Mike a’an jun ralal li Dios” ut sa’ junpaat ke’ramiiwu rib’, ut a’an kik’amok re laj John chi wulak jo’ aj ilol re laj Mike. Sa’ junpaat kixk’e xb’oqb’al re naq taa’ula’aniiq xb’aaneb’ li misioneer, ut li was kixye rik’in oxloq’ naq ink’a’ naraj, a’b’an jun po chik chirix a’an laj John kixpatz’ wi’chik re, kixch’olob’ chiru laj Mike, “Nink’oxla naq taayal raj xsahil rab’inkil li esil chirix li evangelio.”² Sa’ li hoonal a’an kixk’ulub’a lix b’oqb’al, chirix a’an naab’al sut chik ki’aatinak rik’ineb’ li misioneer, jo’ ajwi’ ki’ok chi ula’aniik xb’aan li Obiisp laj Jon Sharp, toj reetal naq li seraq’ik a’an kixk’am chixk’ulb’al li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel, 57 chihab’ chik chirix lix kub’iha’.

Sa’ xtiklajik li diciembre re li chihab’ xnume’, chirix naab’al po xb’anb’al, laj Mike kixkanab’ xk’ulb’aleb’ lix b’an re li cancer, li ke’xk’e xkomon xch’a’ajkilal sa’ xtib’el, ut kixkanab’ naq lix wanjik taaxik chi uub’ej jo’ tento taaxik. Laj b’anonel re a’an kixye qe naq laj Mike wan ka’ajwi’ oxib’ po xyu’am. Ut rik’in a’an, eb’ li patz’om chirix li evangelio toj ke’wan—jo’ ajwi’ li ula’anink ut lix tenq’eb’ laj jolominel re sa’ li tijonelil. Naq naqula’ani chaq laj Mike, rajlal kiqil jun lix Hu laj Mormon teeto sa’ xb’een li meex naq noko’aatinak chirix lix k’ojob’ankil wi’chik li evangelio, lix laawil li tijonelil, eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch, ut li junelikil nachal wi’ chaq li winq.

Sa’ xyiitoq li diciembre, rik’in li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel sa’ ruq’, kiqil naq laj Mike chanchan ta wi’ naq jwal kaw rib’ ut yoo chixkawob’resinkil rib’, ut chanchan naq toj taawanq chik oxib’ po jo’ kiyehe’ re. Xqak’uub’ naq taawanq chaq qik’in sa’ li Ralankil, li Ak’ Chihab’, ut ajwi’ chirix chik a’an. Sa’ li 16 xb’e li po diciembre kink’ul xb’oqom li Obiisp Sharp sa’ celular, kixye we naq a’an ut li awa’b’ej re oqech ke’raatina laj Mike ut ke’xtaw chi k’ulub’ej re naq tixk’ul li Tijonelil re Melkisedek, ut kixpatz’ we jo’q’e wanq inhoonal re naq tintz’aqonq sa’ lix k’ojob’ankil. Li k’ojob’anb’il k’anjel kik’uub’aman choq’ re li viernes, li 21 xb’e li po diciembre.

Naq xwulak li kutan a’an, li wixaqil xCarol ut laa’in koowulak sa’ li na’ajej wan wi’ ut sa’ junpaat kiqataw qib’ chire li kab’l chixk’atq lix warib’aal ut ke’xye qe naq ink’a’ chik na’eek’an li raam laj Mike. Koo’ok sa’ li warib’aal ut kiqataw naq ak wankeb’ aran chiqoyb’eninkil li yuwa’b’ejil aj k’anjel, lix obiisp, ut li awa’b’ej re li oqech—toja’ naq laj Mike kixte li ru. Kixnaw wu ut kixye naq yoo chiwab’inkil ut naq naru naxk’ul li tijonelil. Lajeeb’ roxk’aal chihab’ chik chirix naq laj Mike kik’ojob’aak jo’ aj tij sa’ li Tijonelil re Aaron, kiwan inhoonal, rik’in lix tenq’eb’ laj jolominel, re xk’eeb’al li Tijonelil re Melkisedek re li was ut chixk’ojob’ankil jo’ jun xb’eenil sa’ li tijonelil. Oob’ hoor chik chirix a’an, laj Mike kikam, kixq’ax ru li tz’apleb’ t’ikr re xtawb’aleb’ li qana’ yuwa’ jo’ aj k’amol re li Tijonelil re Melkisedek.

Jun chihab’ chaq anajwan, li Awa’b’ej Rusell M. Nelson kixk’e qab’oqb’al chirilb’aleb’ li qas qiitz’in “chi taqenaq ut chi sant.”³ Sa’ aatinak chirix li Kolonel, li Awa’b’ej Nelson kixk’ut naq “rik’in naq a’an a’in lix Iglees, laa’o jo’ lix moos taqil li junjunq komon, jo’ chanru kixb’aanu a’an. Took’anjelaq sa’ lix k’ab’a’, rik’in lix wankil ut wankilal k’eeb’il qe, ut rik’in li chaab’ilal ch’oolej aj rahonel re a’an.”⁴

Jo’ xsumenkil xb’oqom jun xprofeet li Dios, yoo chi b’aanumank rik’in yalok q’e li k’anjel re rilb’al li kristiaan sa’ chixjunil li ruchich’och’, rik’in yalok q’e sa’ komonil naq eb’ li komon tiikeb’ chi paab’ank neke’xb’aanu li k’anjel rik’ineb’ li ani teneb’anb’ileb’ chirilb’al, jo’ ajwi’ rik’in li tink’ab’a’in rilb’aleb’ li komon “chi ink’a’ k’uub’anb’il,” naq naab’aleb’ ajwi’ li neke’xk’ut lix rahom jo’ lix rahom li Kristo sa’ roksinkileb’ li hoonal moko k’uub’anb’il ta. Sa’ li qajunkab’al qilom, chi nach’ tz’aqal, li rilb’aleb’ li komon chi jo’kan.

Laj John, li ramiiw ut aj ilol re laj Mike, li ak wanjenaq chaq jo’ awa’b’ej re mision, junelik kixye reheb’ lix misioneer naq “wi junaq kristiaan wan sa’ xyanqeb’ li “maak’a’ neke’raj,” meekanab’ k’anjelak rik’ineb’. Eb’ li kristiaan neke’jala.” Chirix a’an kixye qe naq “Laj Mike kijala chi nim ru.”⁵ Laj John xb’een wa kiwan jo’ ramiiw, kixk’e xkawil xch’ool ut xtenq’ rajlal—a’b’anan, li rilom moko kikana ta ka’ajwi’ rik’in amiiwil ula’anink. Laj John kixnaw naq jun aj ilol komon moko ka’ajwi’ ta a’an jun amiiw, ut naq li amiiwul nak’anjelak naq naqileb’ li komon.

Moko aajel ta ru naq junaq kristiaan wanq sa’ nimla yajel, jo’ li was, re naq taaraj ru naq taa’ile’q. Eb’ li aajelil a’an neke’chal chi naab’al paay ru, chi jalan jalanq xninqal ut xhoonalil. Jun yuwa’b’ej malaj jun na’b’ej xjunes; jun li sumal ink’a’ neke’wulak sa’ li iglees; jun li saaj wan xch’a’ajkilal; jun na’b’ej lub’jenaq; jun xyalb’al rix li paab’aal; ch’a’ajkilal rik’in tumin, rik’in kawilal, malaj sa’ sumalil—jwal nim roq li tusulal a’in. A’b’anan, jo’ laj Mike, maak’a’ junaq li kristiaan maak’a’ ta raj xb’anol lix ch’a’ajkilal, ut maajun wa nanume’ xhoonal xye’b’al lix raarookil uq’ li Kolonel.

Sa’ li perel web re rilb’aleb’ li komon re Ii Iglees nak’utman chiqu naq, “yaal naq li rilb’aleb’ li komon naab’al li rajb’al, lix yalb’al qaq’e re xtenq’ankileb’ li qas qiitz’in chixtawb’al xjalajikeb’ sa’ junjunqal ut chi wulak jo’ li Kolonel.”⁶ Li Elder Neil L. Andersen kixye chi jo’ka’in:

“Jun kristiaan chaab’il xch’ool naru naxtenq’a anihaq chixyiib’ankil lix yant, xk’amb’al junaq kristiaan rik’in laj b’anonel, wa’ak rik’in anihaq ra xch’ool, malaj se’ek ut xk’eeb’al xsahil xch’ool anihaq re xsahob’resinkil lix kutan.

A’b’an jun aj taaqenel re li xb’een taqlahom tixb’aanu xkomon xk’anjel sa xyanqeb’ li kok’ tenq’ank a’in.”⁷

Naq naqil li Jesukristo jo’ jun eetalil choq’ qe re rilb’aleb’ li komon, aajel ru xjultikankil naq lix yalb’al xq’e a’an re rahok, waklesink, k’anjelak, ut osob’tesink wan rajb’al jwal taqenaq wi’chik chiru ka’ajwi’ tenq’ank rik’in li aajel ru sa’ li hoonal a’an. Saqen ru naq a’an naxnaw k’a’ruheb’ li aajel ru rajlal kutan choq’ reheb’ li kristiaan, ut naq kiraho’ ajwi’ xch’ool rik’ineb’ lix rahilal naq kik’irtesin, kich’oolanin, kikuyuk maak, ut kik’utuk. A’b’an a’an kiraj xb’aanunkil xkomon xk’anjel chiru ka’ajwi’ tenq’ank re li kutan. Kiraj naq li wankeb’ sa’ xsutam te’xtaaqe, te’xnaw ru, ut te’xtaw lix choxahil chaab’ilal.⁸

Naq naqayal rilb’aleb’ li kristiaan jo’ kixb’aanu a’an,⁹ te’qataw li hoonal re xkanab’ankil chiqix li qe laa’o ut xwaklesinkileb’ xch’ool li qas qiitz’in. Eb’ li hoonal a’an wankeb’ naq maare ch’a’ajaqeb’ ut te’xyal rix li qajom re wulak jo’ li qaTzolonel, li kixb’aanu xnimal ru k’anjel, lix tojb’al rix li maak maak’a’ roso’jik, chi moko ch’a’aj ta chiru. Sa’ li ch’ol 25 re Mateo najultikaman qe li k’a’ru nareek’a li Qaawa’ qik’in naq, jo’ a’an, naqak’e reetal li yalok q’e, li yale’k-ix, ut eb’ li ch’a’ajkilal neke’xnumsi naab’al, a’b’an wan naq moko neke’ilman ta:

“Kimqex laa’ex, osob’tesinb’ilex xb’aan lin Yuwa’, eechanihomaq li nimajwal wankilal kawresinb’il choq’ eere chalen chaq sa’ xk’ojlajik li ruchich’och’.

“Xb’aan naq xintz’okaak chaq, ut xineek’e chi wa’ak; xchaqik we, ut xek’e wuk’a’; xinsik’ wochochnal, ut xineek’ul sa’ lee rochoch. …

“Toja’ naq te’chaqok li tiikeb’ xch’ool: Qaawa’, jo’q’e tab’i’ xatqil chi tattz’okaaq, ut xatqak’e ta chi wa’ak; malaj xatqil chi taachaqiq aawe, ut xatqak’e ta chi uk’ak?

“Jo’q’e ta b’i’ xatqil chi maak’a’ aawochochnal, ut xatqak’ul ta qik’in? …

“Ut li Rey tixye reheb’: Relik chi yaal ninye eere naq jo’ ch’inal jo’nimal xeb’aanu chaq reheb’ lin kok’ iitz’in a’in q’axal kok’eb’, we laa’in xeb’aanu chaq.”¹⁰

Maare took’anjelaq jo’ winq aj ilol komon malaj ixq aj ilol komon, malaj ajwi’ naq naqak’e reetal naq junaq kristiaan wan rajom ru, nokob’oqe’ chixsik’b’al xb’eresihom ut xb’e li Musiq’ej—ut chirix a’an k’anjelak. Maare ink’a’ naqanaw chan ru tz’aqal chaab’il xb’aanunkil li k’anjel choq’ reheb’ li qas qiitz’in, a’b’an li Qaawa’ naxnaw, ut rik’in lix Musiq’ toob’eresiiq sa’ xyalb’al qaq’e. Jo’ laj Nefi, li “k’amb’il chaq xb’e xb’aan li Musiq’ej, chi moko naxnaw ta chirub’eetal k’a’ru li tento tixb’aanu,”¹¹ laa’o toob’eresiiq ajwi’ xb’aan li Musiq’ej naq yooqo chixyalb’al qaq’e chi wulak jo’ k’anjeleb’aal sa’ ruq’ li Qaawa’ re rosob’tesinkileb’ xyu’am li ralal xk’ajol. Naq yooqo chixsik’b’al lix b’eresihom li Musiq’ej ut yooqo chixkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ li Qaawa’, taqataweb’ li hoonal ut li k’a’aq re ru b’ar wi’ tooruuq chi k’anjelak ut chirosob’tesinkileb’ li qas qiitz’in—naraj naxye, rilb’aleb’ li komon.

Maare taqataw junaq li hoonal b’ar wi’ taqak’e reetal naq wan li k’a’ru aajel ru a’b’an taqeek’a naq ink’a’ tooruuq chi tenq’ank aran, ut naqak’oxla naq li k’a’ru naru naqab’aanu moko tz’aqalaq ta. Li k’anjelak jo’ kixb’aanu a’an,¹² a’an li rilb’aleb’ li komon, rik’in xk’eeb’al li nokoru chixk’eeb’al ut rik’in xnawb’al naq li Qaawa’ taarosob’tesi lix yalb’al qaq’e re rosob’tesinkileb’ li “qochb’een sa’ li b’eek a’in re li yu’am sa’ ruchich’och’.”¹³ Choq’ re junjunq, maare xsiib’al lix hoonal ut eb’ lix seeb’al; wankeb’ chik, li naru neke’xye junaq aatin aj rahonel malaj xb’aanunkil junaq kawil k’anjel. Us ta naqeek’a naq lix yalb’aleb’ qaq’e moko tz’aqaleb’ ta, li Awa’b’ej Dallin H. Oaks kixwotz jun aajel ruhil na’leb’ chirixeb’ li k’a’aq re ru “ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta.” Kixk’ut naq eb’ li k’a’aq re ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta jwal kaweb’ xmetz’ew chixb’oqb’al “li rochb’eenihom li Santil Musiq’ej,”¹⁴ jun aj ochb’een li narosob’tesi li nak’ehok ut ajwi’ li nak’uluk.

Rik’in xnawb’al naq chi seeb’ taakamq li was aj Mike kixye, “K’a’jo’ xchaq’al ru chan ru naq li cancer sa’ sa’ej naru nakatxk’e chixjayalinkil awiib’ sa’ li k’a’ru aajel ru.”¹⁵ B’antiox reheb’ li chaab’il winq ut ixq li ke’ril jun majelal, ink’a’ ke’raqok aatin, ut ke’ilok komon jo’ li Kolonel, moko kinume’ ta li hoonal choq’ re laj Mike. Choq’ re junjunq, li jalaak naru nawulak sa’ junpaat; choq’ re jun siir chik toj junpak’al li tz’apleb’ t’ikr. A’b’anan, tento taqajultika naq maajun wa nanume’ li hoonal ut naq maajun li kristiaan jwal najt wan rik’in li b’e li ink’a’ taaraj tixtaw lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo li ink’a’ na’oso’, li maak’a’ xmaril chi moko xnimal ta raj li ink’a’ tixtaw.

Sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ re li octubre xnume’, li Elder Dale G. Renlund kixk’ut naq “maak’a’ naxye jo’q’e xoo’el chaq sa’ li b’e … sa’ li hoonal ajwi’ naq naqak’e qach’ool chi jale’k, li Dios nokoxtenq’a chi sutq’iik.”¹⁶ A’b’anan, li rajb’al li jalaak wan naq nachal xb’aan jun b’oqleb’, jo’ a’in: “Nink’oxla naq taayal raj xsahil rab’inkil li esil chirix li evangelio.” Jo’ ajwi’ naq maajun wa nanume’ li hoonal choq’ re li Kolonel, maajun wa jwal junpaat re taqak’e xb’oqb’al anihaq.

Li hoonal a’in re li Paswa naxk’e, wi’chik, qaloq’laj hoonal re k’oxlank chirix li xnimal ru mayej re xtojb’al rix li maak kixb’aanu li qaKolonel Jesukristo ut li k’a’ru kixb’aanu choq’ qe laa’o chi numtajenaq xtz’aq—li kixye a’an naq “kinixk’e laa’in, li Dios ajwi’, li q’axal nim wi’chik chiru chixjunil, chi siksotk xb’aan xrahil.” “A’b’anan,” chan, “kin’uk’ak ut kinchoy lin kawresihom choq’ reheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq.”¹⁷

Ninch’olob’ xyaalal naq sa’ xk’ab’a’ naq a’an “kixchoy,” li oyb’enihom maajun wa taa’oso’q. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.