General Conference
Ba’adag e To’ogor Rom
October 2020 General Conference


Ba’adag e To’ogor Rom

Nap’an ngad nanged fan ni gadad gubin e bitir ku Got ninge yoeg e lik’ay marung’agen e gaa puluwaen ko urngin e gidii ma rayog ningad chuweged ko fanaikay.

Pi fil rok Somoel ma yaen ko manemus ni fan gubin pifak Got. Nap’an re welthin ney Gura non marunga’gen e ya’ar ku fapi United States, machane kenginn e milwol roraed ningan ngongoliy u gubin nam.

Gadad be par u bingyal’ ni bo’or puwaen’ nge tugthin ko politics, nge ngongol. Kug guyed pinn’ey nap’an e summer ney u bo’or e nam wi’in boech e gidii’ kar tal’eged e protest nib gaspas mar ngongoliyed e magothgoth ngay. Kug guyed pinn’ey ulan boech e campaign ko public office. Nib kireb, boech ni ke yib udakaen e tugthin ko politics nge tugthin nap’an e mo’olung ko Galasia rodad.

Ulane government nib demcratic bay boech e ban’en nib thilthil ngodad ko candidate fa policy. Machane, ni fan fapi chongin Kristus thingar ningad ta’leged e puwaen’ nge fananikay ko me’leg ko politics ko sabethin fa reb e rogon.

siasing/Llecheklel
Machib u dakaen e Burey

Aray reb e mafil ku Tathapeg, nima nang bo’or e gidii, machane darma ngongoliyed bee’,

“Ma musap gaed kun yoloey ni gaʼar, ngam tʼufeged e chaʼ ni buguliyoror romed ma ngam fananikayed e chaʼ nib toʼogor romed.

“Machane musap gaed gube ga’ar ngomed, mu t’ufeged e pi to’ogor romed, ma ngam fal’eged wa’athan e pi’in ni yaed be ger nagmed, ma ngam rin’ed e tin nib mangil ngak’ e pi’in nibe fananikaymed, ma ngam meybil ni fan ngak’ e pi’in nibe muruwel ngomed u fithik’ e sasaliyeb nge pi’in nibe gafgow nagmed” (Matthew 5:43–44). 1

Ko bo’or e mfen, fapi Jew kar filed ningar fanaikayed pi to’ogor roraed, nap’an e ningyal’ nem kar gafgowgaed i yaed suweyed pi Romans ngoraed. Machane, Yesus ke fil ngoraed, “ningar t’ufeged pi to’ogor roraed“ mar “ngongoliyed tin fel’ ngak e gidii’ ni … dubraed.“

siasing/Llecheklel
Yesus Kristus ke machib ulan Mariken

Re milwol ney ni be’ech ko tha ko tabinaew nge politics! Nibe ning chilyen Tathapeg ngodaed ningad rrin’ed. Ulan fare Babyor ko Mormon be ga’ar, “Ya rriyulʼ, nriyulʼ, ni gube yoeg ngomed, ni chaʼ ni bay fare lem ko togopluw rokʼ e gathi gamow, machane yow fare moʼoniyanʼ, niʼir e chitamangin e togopluw, ma ire ma kʼaring e damomuw nga lan gumʼirchaʼen e gidiiʼ ni ngar togopluw gaed u fithikʼ e damomuw roraed ngoraed.” (3 Nephi 11:29

T’ufeg ngak e to’ogor romed dabi moem. “Boech gadad daworiy’ thap e rogon e … t’ufeg fa n’ag fan nem,” President Gordon B. Hinckley ke yoeg, me yoeg, “Irba t’uf e gel bugwaendaed nib gaa’ ko rayog rodad.” 2 Machane re mit t’ufeg nem nib t’uf, i’ir yangi motochiyelen Tathapeg ni “t’uf rom Somol ni ir e Got rom” ma ngan “t’uf rom e en ni buguli yoror rom ni gowe guy” (Matthew 22:37, 39 Arragon rayog ninge buch, bachane Ke fil, “Mu ninged, me yag ngomed; mu gayed, mi gimed pir’eg.” (Matthew7:7). 3

Urrogon ningu folgaed pi motochiyel nib thothup ulan e fayleng nibe suweyed pi motochiyel e gidii’? Arragon, bay fapi fil rok Tathapeg nge sasun rok urrogon ningad dared ufithik e motochiyel nib manemus Rok nge ngongol ko motochiyel roraed e gidii’. Nap’an reb e to’ogor ke gay rogon ninge tugthin Ngak udakaen e duwer marunga’agen fa’an pi gidii’ nib Jew thingar pii’ e salpiy’ ngak Rome, Ke yoeg ni bay ya’an rok Caesar ngadakaen reb e pi salpiy roraed ma yoeg, “Ere mpi’ed ngak e Caesar e tirok’ ban’en, mi gimed pi’ ngak Got e tirok’ Got ban’en.”Luke20:25 4

siasing/Llecheklel
Mpi’ed ngak e Caesar

Ere, thingar ningad folgaed pi motochiyel roraed pi gidii’ (pii’ed tirok Caesar ban’en) ningad paered nib gapas ko civil mat’awon, ngad folgaed pi motochiyelen Got ningad dared nga tin manemus e taw rodad. Machane urrogon ningad rrin’ed pin’ney—arraogon urrogon ningad filed fa tin t’ufeg ngak pi to’ogor rodad?

Re fil ku Tathapeg ni dad “chamgaed ufithik e puwaen’daed” i’ir e bin somm’on e rogon. En mo’oniyaen’ ni’ir e chitamangiy ko cham, ma irba a’dag ninge ngongoliy e gidii’ ningar chamgaed ufithik e puwaen’. Ninge kii’daed irba gayed e fananikay nge tugthin ko tha’ e gidii’. President Thomas S. Monson ke fil ni puwaen’ i’ir e “talin Mo’oniyaen’,” bachane “ninge puwaen’ ninge waer ko pinning Mo’oniyaen’. Dariy bea’ ni rayog ni ngan tawasarnogdaed ningad puwaen’daed. I’ir e me’leg rodad.” 5 Puwaen’ i’ir e wo’en nibe soer nga fananikay nge puwaen’. Ngad tababgaed ningad t’ufeged pi to’ogor rodad nap’an ngad chuwgaed ko puwaen’ ngad ta’leged e tugthin ngak e gidii’. Riyul ma ayuwegdad fa’an gadara fil marunga’raed.

Bay reb e rogon ningan thapeg e gelngin ningan t’ufeg reb e gidii’ nib moem ni kan yin’ ko fare tang nu kakrom. Fa’an ni be guy rogon ni ngam nangfan nge tu’uf e gidii’ nib thil e yalen rom, thingarda guy rogon ni ngad nanged rad. Ufithik bo’or e rogon, dabun fa puwaen’ ko gidii’ ra chew nge mang e fagar fa bee ni ngam tu’ufeg napan ni ngam nanged e gidii’ ufithik e falfalaen’ nge tin nib fel’ 6

Bay reb e ayuw ninge ayuwegem ningam t’ufeg e to’ogor rom ningam gay rogon ningam nang fan e gelngin t’ufeg. Bay delip e fil ko profet ni marunga’agen.

Fare Profet Joseph Smith e fil ni “ni’ir e fanethin nu kakrom ni t’ufeg ba pinning reb e t’ufeg. Ngad daged e t’ufeg—ngad daged e t’ufegdaed ngak urngin e gidii’.” 7

President Howard W. Hunter ke fil: “Fayleng rodad ra fel’ rogon fa’an pi mo’on nge ppin u gubin nam ra ngongoliy e t’ufeg nib machaelboeg ku Kristus, ni’ir e gol, sobutaen’, mag sobutaen’. Dariy’ e iling fa tuftuf. … Dani pinning e puluwaen. … Dariy’ gil ko tugthin, fananikay, fa cham. … Irba pinning bo’or mit e gidii’ ningar paered uta’abang u rogon e t’ufeg rok Kristus dariy’ fan e tiliw, gidii’, nam, salpiy, fil, fa yalen.” 8

Ma President Russell M. Nelson ke pinningdaed ningad “gaa’nag e tha’ ko t’ufeg ninge gamuchmuch urngin e tabinaew ko gidii’.” 9

Reb e ban’en nib t’uf ningad t’ufeged pi to’ogor rodad ningad pii’ fatin Caesar udakaken e fol ko pi motochiyel ko nam. Pi mafil ku Yesus Kristus mab revolutionary, Dabki fil marunga’gen e revolution fa kireb nag e motochiyel. Ke fil rebe kanawo’ nib fel’. Thogthog u ningyal’ daba’ be fil ta’abrong:

“Dariy’ e mo’on ra tha’ab e motochiyel ko nam, enrra fol fapi motochieyl rok Got dani t’uf ninge tha’ab e motochiyel ko nam.

Aram fan, mu sobutaen’ ko gelngin ko nam” (Doctrine and Covenants 58:21–22).

Reb e kenginn e mich rodad, ke yoloey fare Profet Joseph Smith tomuren pi Gidii’en Got kar gafgowgaed ko cham ko pi motochiyel nge pilune ko Missouri, ke yoeg, “Ya mich u wun’daed ningad sobutaen’gaed ko pi pilune, pi president, pi ruler, nge pi magistrates, ngad folgaed, liyoergaed, ngad tayfan e motochiyel” (Articles of Faith 1:12

Dani yip fan ningad ta’abreb lungdaed ko urngin e ban’en ngak e gelngin e motochiyel. Bay yip fan ningad folgaed re motochiyel chiney ngad ngongoliyed ufithik e gapas ningad gagyegnag e thilyeg nge ngongoliy riy’. Bay yib fan ningad thapeged ufithik e gapas fatin ni bay yib ko election. Dad uned e cham nibe oeg e fanaikay udakaen e kirebaen’ riy’. 10 Ulane e nam nib democratic bay e rogdaed ningad gayed e gapas mada’ ko bin magid e election.

Fil rok Tathapeg ningan t’ufeg e to’ogor ke yib bachan urngin e gidii’ i yaed bitir nib t’uf ku Got. Re fil nem nib manemus nge reb e kenginn e motochiyel kan tha’ab boech e gidii’ nu Merikan ni karuned e protest u boech e city.

siasing/Llecheklel
Mukungaed ufithik e gapas

Ko ta’areb e ulung, boech kar pagatilingaed ni fare Bin Somm’on e Amendment ko fare Constitution ko fare United States ba matangiy e “mata’won e gidii’ ningar mukungaed ufithik e gapas mar ninged ayuw ko Government ni fan e fulweg ko mawgowen.” I’ir fare rogon nib fel’ ningam fil e public fa puluwnag ko gilal’ e ban’en ko motochiyel fa gagyeg e motochiyel. Ma ke buch boech e magawon. Udakaen e ngongol u public nge laem nigo daed kug guyed e racism nge magowen riy’. Ulan reb e babyor rok, fare Reverend Theresa A. Dear ko fare National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) ke pinningdaed ningad pugurraendaed “racism ba gaa’nag ufithk e fananikay, sib, dariy’ fan, fa dariy’ lingan.” 11 Bachane gadad e citizen nge gothon Fare Galasia ku Yesus Kristus ni Fan ko Gidii’en Got ko Tin Tomur e Rran, thingar ningad mab gaa’ gelingdaed ningad thanged e racism.

siasing/Llecheklel
Ngongol nib kireb rok gidii’ dabun

U reb e rogon nib almarin, ba ulungi gidii’ nib achigchig nibe yoeg e tin fel’ marunga’agen pi protest ney kar pagatilingaed nibe matangiy fare Constitution e protest nib gapas ban’en. Dariy’ e mata’won e protestor ningar gathaynag, kirebnag, fa iring fa to’ogornag fare gelingin rok police ko government. Fare Constitution nge motochiyel bay dariy’ e pinning ko revolution fa anarchy. Gadad gubin—police, gidii’ dabun, gidii’ ba’adag, fa gidii’ nibe sap—thingar nanged fan e tungun e mat’awondaed nge tin gaa’fan e muruwel rodad ningad paered u lukngun e motochiyel chiney. Abraham Lincoln ke yoeg nib mat’aw, “Dariy’ e magawon nibe t’uf e ayuw ko mob motochiyel.” 12 Fulweg udakaen e mob i’ir e fulweg nib kireb. I’ir e anarchy, e ban’en ni dariy’ e government niba muruwel’ nge dariy’ e police, nibe gathaynog nge dabki matangiy e mat’awon bee’.

Reb e fan ni ke gay e kirebaen’ ko pi protest ulan fapi United States ni bachan bo’or e gidii’ nge reb e ulung fatin fanaikay dani t’uf ninge thamiy ulan fare United States. Re binaw ney thingari fel’rogon e thong ko racism dakiyoeg fan e Black American, machane ni fan ko reb e gidii’, woed rogon Latinos, Asians, fa reb ulung. Chepin e nam ney ko racism dani fel’rogon, nge thingar ningad rrin’ed fel.

siasing/Llecheklel
Ellis Island
siasing/Llecheklel
Immigrants

Fapi United State kan kunuy ko gidii’ ko reb e nam fa gidii’. Fan ko yarmiy dabkiyoeg toey reb e tiliw fa reb e yalen fa gidii’ ko bin kakrom e nam. Mfen ko yarmiy ba gay rogon ningar filed e constitution fa motochiyel. Dabgu yoeg e babyor ney fa nang fan ko faniy’ nib machaelboeg. Chepin e bin la’agruw e century ko fapi United State ba dag e t’uf ko thilyeg, woed rogon e vote ni fan e ppin, nge, e puf mat’awoy ko sib nge rogon ni dabiyoeg e sib, arragon e motochiyel kan fi’leg nibe yoeg puf mat’awoy ngak e gidii’ nib sib mar manged puf mat’awoy.

La’agruw e sensei u Yale University kar yoeg:

“Dariy’ fan e oloboech rok, fapi United State rayog ninge m’ag uta’abong e gidii’ ni bay thilin e ba’adag. …

“… Pi citizen riy’ dani t’uf ninge me’leg e national identity fa yalen e gidii’. Gidii’ nu Merikan ra fanayed urngin. Machane i’ir e key ko constitutional patriotism. Thingar ningad m’agdad udakaen fare Constitution, dariy’ fan e tugthin rodad.” 13

Boech e duw u faram, fare British foreign secratary ke yoeg ayuw nap’an e debate ulan fare House of Commons: “Dariy’ e fagar ko manemus rodad nge dabda thiliyeg e to’ogor. Pi leam rodad nib manemus, ma pin’ney thingari un e murwel rodad.” 14

Ni’ir e fan nib gaa’ ni ngad fol ko “manemus nge somm’on” e ban’en. Arragon, fapi machib ko Galasia rok Somoel ba fil ngodaed pi laem rodad ninge powiy’daed, arragon ni fan e politic, i’ir e fil ko Tathapeg ni ke gagyeg fare Constitution ko United States ma motochiyel ko nam rodad. Michaen’ ngak fapi motochiyel dabda michaen’daed ngak pi “allies” ni ma chew ni’ir e bin fel’ e rogon ningad t’ufeged e to’ogor nap’an ngad gayed e ta’abrogondaed.

Nap’an ngad nanged fan ni gadad gubin e bitir ku Got ninge yoeg e lik’ay nu tharmiy marung’agen e gaa puluwaen ko urngin e gidii ma rayog ningad chuweged ko fanaikay fa racism. Tomuren kug paer u bo’or e state ko nation ney, en Somoel ke ngog rayog ningam fol ngam fel’ rogon pi motochiyel ko nam ma rayog ningam t’ufeg e pi to’ogor rom. Biney era gathi moem, machane rayog udakaen e ayuw ko Somoel, Yesus Kristus. Ke pii’ e motochiyel ney ko t’ufeg, Mab micheg e ayuw Rok ni fan e gidii’ nib t’uf riy’. Gube pii’ e m’ag ni Got en Chitamangdaed nu Tharmiy ba’adagdaed ma powiy’daed nge Somoel rodad Yesus Kristus. U dakean fithngan Yesus Kristus, amen.

Babyoren Ayuw

  1. Ngam guy Luke 6:27–28, 30.

  2. Gordon B. Hinckley, “The Healing Power of Christ,” Ensign, Nov. 1988, 59; see also Teachings of Gordon B. Hinckley (1997), 230.

  3. Ngam guy Doctrine and Covenants 6:5.

  4. Ngam guy Matthew 22:21; Mark 12:17.

  5. Thomas S. Monson, “School Thy Feelings, O My Brother,” Liahona, Nov. 2009, 68.

  6. Mu guy Becky and Bennett Borden, “Moving Closer: Loving as the Savior Did,” Ensign, Sept. 2020, 24–27.

  7. Joseph Smith, in History of the Church, 5:517. Woed rogon, Martin Luther King Jr. (1929–1968) ke yoeg: “Sulweg ko fananikay ra yoeg e fananikay, bo’or e cham, ma yoeg e gaa’ to’orngin e lumor ni dariy’ e lane lang. Lumor dabyoeg ninge than e lumor; nimus e magal ninge rrin’. Fananikay dabiyoeg ninge thang e fananikay: kemus e t’ufeg rayog ninge rrin” (Where Do We Go from Here: Chaos or Community? [2010], 64–65).

  8. Teachings of Presidents of the Church: Howard W. Hunter (2015), 263.

  9. Russell M. Nelson, “Blessed Are the Peacemakers,” Liahona, Nov. 2002, 41; ngam guy Teachings of Russell M. Nelson (2018), 83.

  10. Mu guy “A House Divided,” Economist, Sept. 5, 2020, 17–20.

  11. Theresa A. Dear, “America’s Tipping Point: 7 Ways to Dismantle Racism,” Deseret News, June 7, 2020, A1.

  12. Abraham Lincoln, address at the Young Men’s Lyceum, Springfield, Illinois, Jan. 27, 1838, in John Bartlett, Bartlett’s Familiar Quotations, 18th ed. (2012), 444.

  13. Amy Chua and Jed Rubenfeld, “The Threat of Tribalism,” Atlantic, Oct. 2018, 81, theatlantic.com.

  14. Henry John Temple, Viscount Palmerston, remarks in the House of Commons, Mar. 1, 1848; in Bartlett, Bartlett’s Familiar Quotations, 392; emphasis added.