2014
Loto ʻo Līsoká
Okatopa 2014


Ko Hotau Ngaahi ʻApí, Hotau Ngaahi Fāmilí

Loto ʻo Līsoká

ʻOku nofo ʻeni ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi Pelisiume.

ʻĪmisi
Mother holding a baby.

Tā fakatātā ʻa Annie Henrie

Ne u kau ki he Siasí mo hoku husepānití ʻi Lūsia ʻi he 1995 pea ne ma sila ʻi he taʻu hono hokó ʻi he Temipale Sitōkalahoma Suētení. Ne silaʻi foki kiate kimaua homa ongo ʻofefine kei īkí. Hili ha taʻu ʻe ua ne ma maʻu ha tāpuaki ko ha toe ʻofefine ko Līsoka. Ne lelei ʻemau moʻuí. Ne mau fiefia kotoa. Ka ʻi he hili ha ʻaho ʻe ua mei hono fāʻeleʻí, ne kamata ke faingataʻaʻia e valevalé ke kai. ʻI he māhina ʻe tahá, naʻá ne tupu ʻaki pē ha vahe tolu ʻe ua ʻo e pāuní (300 g).

Ne talamai ʻe he kau ngāue ʻi he senitā fakafaitoʻo ʻa e fānaú ke toutou fafanga ke lahi ange. Ne u sio ʻokú ne fie maʻu ke kai ka naʻe ʻikai malava. Ne faifai pea ʻave ia ʻe hoku husepānití ki he falemahaki ʻi loto koló. Ne ʻomai leva ʻe he toketaá e meʻa ʻoku hokó—ko ha palopalema ʻi hono fāʻeleʻí ʻi he mafú. Ne ʻikai ngāue ha foʻi kālava ʻe taha ki he mafú, pea tupu mei he ʻikai tafe lelei e totó ki he maʻamaʻá ne faingataʻa ke mānava pe kai.

Naʻe fie maʻu ke tafa, ka ʻi Lūsiá, ko e fānau taʻu siʻisiʻi taha ke lava ʻo tafá ko e taʻu ua. Ne māhina taha pē homa ʻofefiné. Ne ʻomai ʻe he toketaá ha faitoʻo kiate ia pea talamai, ʻi heʻene fuʻu lahi angé, te nau fai leva ʻa hono tafá.

Hili ha māhina ʻe taha, ne fuʻu hōloa lahi e tuʻunga moʻui lelei ʻa Līsoká, pea ne mau leleakiʻi ia ki he falemahakí. Ne u fuofua ia ʻi heʻemau fakaʻuli atú. Naʻá ne sio mai ʻo hangē ʻokú ne kolea ha tokoní. Kapau naʻe ʻikai ko ha mēmipa au ʻo e Siasí, ʻoku ʻikai te u ʻilo pe ko e hā ha meʻa ne u mei fai. Ka ne u falala mo hoku husepānití ki he ʻEikí pea tui mālohi ʻe lelei e meʻa kotoa. Ne u feinga ke fakafiemālieʻi ia ʻo pehē, “Siʻeku tama, ʻoua te ke ilifia ki ha meʻa. ʻOku ʻofa mai ʻa e ʻOtuá. Te Ne tokoniʻi kitautolu pea ʻe lelei e meʻa kotoa.”

Fāifai pea mau aʻu. Ne u puke ia ʻo faʻaki kiate au, mo lele ki he tafaʻaki talatalá. Ne kamata kuikui e mata ʻo Līsoká. Ne mālō pē ʻene kei mānava. Ne ʻikai ke u mei lava ʻo lea, mo talaange ki he toketaá kau ki heʻeku tamá, ne ʻave leva ia ki he loki tokangaʻi makehé. Ne talamai ʻe he toketaá ne kamata pupula hono maʻamaʻá, pea ne nau tau leva ki ai ha mīsini fakamānava kasa.

Ne mau talanoa mo e talēkita ʻi he tafa mafú he ʻaho hokó. Naʻá ne pehē, “Kuó u ʻosi fai ha tafa pehē ka ʻi ha fānau lalahi ange. ʻOku taʻu fiha?”

Ne ma talaange “mahina ua”.

“Kuo ʻosi lahi ʻene mamahiʻiá. ʻOku fuʻu kei siʻi, pea ko ha meʻa faingataʻa e pupula ʻa hono kiʻi maʻamaʻá, ka kuo pau ke ʻoua te tau toe fakatoloi. Kuo teʻeki ke u fai ha tafa pehē ki ha valevale. Te u fai kotoa ʻa ia te u malavá. Kuo pau ke mou fakatau ha foʻi housi ʻoku halanga ua, ka ʻoku fuʻu mamafa—fakafuofua ki he $2,100. ʻE fai e tafá ʻi he ʻaho ʻe fā mei heni.”

Ko e hā te mau faí? Ne ʻikai ke ma maʻu ha paʻanga pehē pe ʻilo ha taha te ne maʻu. Neongo ia, ne ma fakakaukau ai ki he niʻihi kehé, pea ʻi heʻenau foaki lahí mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ne ma lava ai ke maʻu e paʻangá. Ne fakatau ʻe hoku husepānití e foʻi housi ne mau fie maʻu ke fakahaofi ʻaki e moʻui ʻema tamá.

Ne ʻikai ngata pē he lotu mo e ʻaukai e kāinga homau koló maʻa homa kiʻi ʻofefiné kae pehē foki ki he kau faifekaú mo e Kāingalotu tokolahi ʻi he koló. Ne mau ongoʻi ʻenau poupoú. Ne mau ongoʻi e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻemau tangutu ʻi he holó lolotonga e tafá pea ongoʻi e ngaahi lotu ʻo homau kāingalotú. Ne mau ʻiloʻi ʻoku nau ofi mai! Pea ne ʻiate kimautolu ʻa e ʻOtuá, ʻi hono tataki e kau fai tafá. He ʻikai ke Ne tukuange kimautolu, pea ʻe lelei e meʻa kotoa.

ʻI he hū mai ʻa e toketā fai tafá hili e tafá, naʻá ne talamai fiefia, “Ne lelei e meʻa kotoa. Ne mau fakahū e housí. Ne ʻikai ke mau ʻilo pe naʻe fēfē, ka naʻe ola lelei.” Ne mau ʻilo e founga ne lava lelei aí. Ne tāpuakiʻi ia ʻe he Tamai Hēvaní.

Ne nofo ʻa Līsoká ʻi he falemahakí ʻi ha ʻaho ʻe tolu ke holo e pupula ʻo hono mafú mo e ongo maʻamaʻá. Ne tafa ia pea tāpuniʻi ʻaki ha kiʻi milemila manifi, pea hili ha ʻaho siʻi ne toe tafa ia ke tāpuniʻi hono fatafatá mo e ʻōkaní. Ne ʻikai meimei ʻamanaki ha toketā te ne moʻui. Ka ne mau tui ki he Tamai Hēvaní mo Hono mālohí, pea tui kapau ko Hono finangaló ia, te ne toe sai.

Ko e ʻOtuá pē te Ne lava ʻo fakafoki mai ʻema Līsoká. Naʻá ne sai ange he ʻaho takitaha. Naʻá ne nofo falemahaki ʻi ha toe māhina ʻe taha, pea kuó ne ʻi ʻapi mo kimaua he taimí ni.

Ko e ʻOtuá ko ha ʻOtua ʻo e ngaahi mana. ʻOkú Ne fanongoa ʻetau ngaahi lotú, pea ʻi hotau taimi faingataʻá, ʻokú Ne fua kitautolu. ʻOku fakamālohia ʻetau tuí ʻe he ngaahi ʻahiʻahí pea akoʻi kitautolu ke tau tui, ʻamanaki mo ʻofa.