2014
Ngāue Fakafaifekaú, Hisitōlia Fakafāmilí, mo e Ngāue Fakatemipalé
Okatopa 2014


Ngāue Fakafaifekaú, Hisitōlia Fakafāmilí, mo e Ngāue Fakatemipalé

Meí ha lea naʻe fai ʻi ha seminā maʻá e kau palesiteni fakamisiona foʻoú ʻi he ʻaho 25 ʻo Sune 2013.

ʻĪmisi
Two photos, one of a young man using a laptop computer, the other of a and a missionary teaching a man

ʻI ha fakatahaʻanga molumalu naʻe fai ʻi he Temipale Ketilaní ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1837, naʻe pehē ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “ʻI hono kotoa ʻo e ngaahi meʻa kuo lea ʻakí, ko e fatongia maʻongoʻonga mo mahuʻinga tahá ke malanga ʻaki ʻa e Ongoongoleleí.”1

ʻI ha meimei taʻu ʻe fitu mei ai ʻi he ʻaho 7 ʻo ʻEpeleli 1844, naʻá ne pehē: “Ko e fatongia maʻongoʻonga taha kuo tuku mai kiate kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi he māmaní ke tau fekumi ki hotau kau pekiá. ʻOku pehē ʻe he ʻaposetoló, ʻKe ʻoua naʻa fakahaohaoaʻi ʻa kinautolu taʻe kau ai ʻa kitautoluʻ [vakai, Hepelū 11:40]; he ʻoku mahuʻinga ke ʻi hotau nimá ʻa e mālohi ʻo e faifakamaʻú ke fakamaʻu ʻetau fānaú pea mo hotau kau pekiá ki he kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá—ko ha kuonga ke fakahoko ai ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi kimuʻa ʻoku teʻeki ʻai ʻa e tuʻunga ʻo māmaní, ki hono fakamoʻui ʻo e tangatá.”2

Mahalo ʻe fifili ha niʻihi fakafoʻituitui ki he founga ʻoku hoko ai ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí mo e fekumi ki hotau kau pekiá ko e ngāue mo e fatongia lahi kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú. Ko ʻeku taumuʻá ke fokotuʻu atu e ngaahi akonaki ʻoku nau fakamahinoʻi e uouangataha mo e fāitaha ʻo e ngāue ʻo e fakamoʻuí ʻi he ʻaho kimui ní. Ko e ngāue fakafaifekaú mo e hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé ʻoku nau fenāpasi mo fekauʻaki ki ha ngāue maʻongoʻonga ʻe taha, “ʻi he kakato ʻo e ngaahi kuonga naʻá ne tuʻutuʻuní, ke ne fakakātoa fakataha ʻa e meʻa kotoa pē ʻia Kalaisi ʻa e meʻa ʻoku ʻi he langí, mo ia ʻoku ʻi māmaní; ʻio ʻiate ia” (ʻEfesō 1:10).

ʻOku ou lotua ʻe tokoniʻi kitaua ʻe he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau fakakaukauʻi fakataha e ngāue ʻo e fakamoʻuí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Lotó mo e Ngaahi Ouau ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Ko e malangaʻi ʻo e ongoongoleleí mo e fekumi ki hotau kau pekiá ko ha ongo tufakanga fakalangi ʻe ua ʻokú na kaunga ki hotau lotó pea ki he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e uho ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí ko e liliu, tafoki, mo hono fakahaohaoaʻi ʻo e lotó ʻi he ngaahi fuakava mo e ngaahi ouau ʻoku fakahoko ʻi he mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku laka hake ʻi he tuʻo 1,000 ʻa hono fakaʻaongaʻi e foʻi lea ko e lotó ʻi he ngaahi folofola kuo fakangofuá pea fakahaaʻi ʻa e ngaahi ongo ʻo ha fakafoʻituitui. Ko ia ai, ko hotau lotó—ʻa e lahi fakakātoa ʻo ʻetau ngaahi holí, ongó, fakakaukaú, taumuʻá mo e tōʻongá—fakamatalaʻi ko hai kitautolu pea ʻilo pe ko e hā te tau hoko ki aí.

Ko e taumuʻa ʻa e ʻEikí ki he ngāue fakafaifekaú ke fakaafeʻi ʻa e kakai kotoa pē ke haʻu kia Kalaisi, maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, pea kātaki ki he ngataʻangá ʻi he tui kia Kalaisí.3 ʻOku ʻikai ke tau vahevahe pē ʻa e ongoongoleleí koeʻuhí ke fakatupulaki e tokolahí mo e mālohi ʻo e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Ka ʻoku tau fekumi ke fakahoko e fatongia fakalangi kuo ʻomai ke malanga ʻaki ʻa hono moʻoni ʻo e palani ʻo e fiefiá ʻa e Tamaí, ʻa e fakalangi ʻo Hono ʻAlo Pē Taha ko Sīsū Kalaisí, mo e mālohi ʻo e feilaulau fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. Fakaafeʻi ʻa e kakai kotoa pē ke “haʻu kia Kalaisi” (vakai, Molonai 10:30–33), ʻo aʻusia ʻa e “fuʻu liliu lahi” ʻo e lotó (vakai, ʻAlamā 5:12–14), pea ʻoange ʻa e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻi he moʻui fakamatelié ʻoku teʻeki ke nau fai e fuakavá ʻa ia ko ha ngaahi taumuʻa mahuʻinga ʻo hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí.

Ko e taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono langa ʻo e ngaahi temipalé mo fakahoko ʻa e ngaahi ouau fakafofongá ke malava ʻo hakeakiʻi ʻa e moʻuí mo e pekiá. ʻOku ʻikai ke tau moihū pē ʻi he ngaahi temipalé ke maʻu ha ngaahi aʻusia fakafoʻituitui pe fakafāmili fakangalongataʻa. Ka, ʻoku tau feinga ke fai e fatongia fakalangi ke ʻoange e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí ki he fāmili kotoa ʻo e tangatá. Fakatō ki he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa ki he ngaahi tamaí hangē ko ʻĒpalahame, ʻAisake mo Sēkopé; ke fakatafoki e loto ʻo e fānaú ki heʻenau ngaahi tamaí; pea fai e fekumi ki he hisitōlia fakafāmilí mo e ngaahi ouau fakafofonga ʻi he temipalé ʻa ia ko e ngaahi ngāue ʻoku nau tāpuakiʻi e fakafoʻituituí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié kuo teʻeki ke nau ʻi he fuakavá.

ʻĪmisi
Cordoba, Argentina Temple rendering.

Ko e ngaahi ouau ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí ʻa e hala ki he mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá:

“Pea ko e lakanga fakataulaʻeiki lahi ange ko ʻení ʻoku puleʻi ʻe ia ʻa e ongoongoleleí pea ʻokú ne maʻu ʻa e kī ʻo e ngaahi meʻa lilo ʻo e puleʻangá, ʻio ʻa e kī ʻo e ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá.

“Ko ia, ʻoku fakahā ʻi hono ngaahi ouaú ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá.

“Pea ʻi he ʻikai ke ʻi ai hono ngaahi ouaú, mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku ʻikai ke fakahā ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ki he tangata ʻi he kakanó” (T&F 84:19–21).

Fakakaukau angé ki he fakakaukau mahuʻinga ʻo e ngaahi veesi ko ʻení. Kuo pau ke tomuʻa fou ha fakafoʻituitui ʻi he matapā ʻo e papitaisó pea maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní—pea hokohoko atu ʻi he hala ʻo e ngaahi fuakavá mo e ouau ʻoku fakatau ki he Fakamoʻuí mo e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne Fakaleleí (2 Nīfai 31). ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he “haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate ia” (vakai, Molonai 10:30–33). ʻOku ʻikai lava ʻo maʻu ʻe he fakafoʻituituí kotoa e ngaahi tāpuaki ʻoku malava ke maʻu ʻi he feilaulau fakalelei taʻengata ʻa e ʻEikí taʻe kau ai e ngaahi ouaú (vakai, ʻAlamā 34:10–14)—pehē ki he mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá.

Ko e ngāue ʻa e ʻEikí ko e ngāue fakaʻeiʻeiki ʻoku fakatefito ki he lotó, fuakavá mo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ko Hono Fakahokó

ʻOku fokotuʻu mai ʻe he tokāteline fakalangi ko ʻení ha meʻa ʻe ua ke fakahoko ʻi heʻetau ngāue ʻi he Siasí.

ʻUluakí, ʻoku faʻa tō ʻetau fakamamafá ki ha ngaahi konga kehekehe ʻo e ngāue ʻo e fakamoʻuí mo hono ngaahi tuʻutuʻuní mo e founga ngāué. ʻOku ou manavasiʻi naʻa fuʻu nofotaha kakato mo lahi hatau tokolahi ʻi he ngaahi tafaʻaki pau ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí pea ʻikai ke tau lava ʻo tānaki e mālohi kakato ʻo e ngāue kakato ʻo e fakamoʻuí.

Lolotonga e fekumi ʻa e ʻEikí ke tānaki fakataha e meʻa kotoa pē ke taha ʻia Kalaisí, mahalo te tau faʻa mavahe mo nofotaha ʻi ha ngaahi founga ʻoku nau fakangatangata ʻetau mahinó mo e vīsoné. ʻI heʻene fuʻu tōtuʻá, ʻoku tau fakamahuʻingaʻi ange ʻa hono tokangaʻi ʻo e ngaahi polokalamá mo fakalahi ʻa e ngaahi fakamatala fakasitetisitiká kae ʻikai ko hono fakaafeʻi ʻo e niʻihi fakafoʻituituí ke fai e ngaahi fuakavá pea maʻu moʻui taau e ngaahi ouaú. ʻOku fakangatangata ʻe ha meʻa pehē ʻa e maʻa, fiefia, hokohoko atu ʻi he uluí mo e mālohi mo e maluʻi fakalaumālie ʻoku maʻu mei hono “fakavaivaiʻi ʻa [hotau] lotó ki he ʻOtuá” (Hilamani 3:35). Ko hono fakahoko pē mo fai fakafatongia e ngaahi meʻa lahi kotoa pē ʻo hotau ongoongolelei “ke faí” ʻoku ʻikai ʻuhinga ia te tau lava ai ʻo maʻu Hono tataú ʻi hotau fofongá pe fakahoko ʻa e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó (vakai, ʻAlamā 5:14).

Uá, ko e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ʻa e uho mo e konga mahuʻinga ʻo e ngāue ki hono malanga ʻaki ʻo e ongoongoleleí. Mahalo naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ko ia ne hoko ʻi hono toe fakafoki mai e kakato ʻo e ongoongoleleí ki he māmaní ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Ne mamata pea fefolofolai ʻa Siosefa Sāmita, mo e Tamai Taʻengatá mo Sīsū Kalaisi ʻi he Vaoʻakau Tapú. Ne hoko ʻa e vīsone ko ʻení ʻi he “kakato ʻo e ngaahi kuongá” (ʻEfesō 1:10) pea malava ʻa Siosefa ke ako ʻo kau ki he natula totonu ʻo e Toluʻi ʻOtuá mo e hokohoko ʻo e fakahaá.

Fakafuofua ki ha taʻu ʻe tolu mei ai, ko e tali ki ha lotu fakamātoato ʻi he efiafi ʻaho 21 ʻo Sepitema 1823, ʻi he fakafonu e loki mohe ʻo Siosefá ʻe he maama ʻo aʻu ki heʻene “maama ange ʻi he hoʻatā mālié” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:30). Ne hā mai ha tokotaha ʻi hono veʻe mohengá, pea ui e tamasiʻí ʻaki hono hingoá, pea fakahā “ko ha talafekau ia kuo fekauʻi mai mei he ʻao ʻo e ʻOtuá … pea ko hono hingoá ko Molonai” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:33). Naʻá ne fakahinohinoʻi ʻa Siosefa ʻo kau ki hono ʻomi ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Pea toki lau ʻe Molonai mei he tohi ʻa Malakaí ʻi he Fuakava Motuʻá, ʻo kiʻi kehe ia mei he fakalea ʻi he Paaki ʻa Kingi Sēmisí:

“Vakai, te u fakahā kiate kimoutolu ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí, ʻi he nima ʻo ʻIlaisiā ko e palōfitá, ʻi he teʻeki ai ke hoko ʻa e fuʻu ʻaho lahi mo fakamanavahē ʻo e ʻEikí. … Pea te ne tō ʻi he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí, pea ʻe liliu ʻa e loto ʻo e fānaú ki heʻenau ngaahi tamaí. Ka ne ʻikai ke pehē, ʻe fakaʻauha ʻo ʻosiʻosingamālie ʻa māmani kotoa ʻi heʻene hāʻele maí” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:38–39).

Ne kau ʻi he ngaahi fakahinohino ʻa Molonai ki he palōfita kei talavoú ha tefitoʻi kaveinga aofangatuku ʻe ua: (1) ko e Tohi ʻa Molomoná mo e (2) ngaahi lea ʻa Malakaí ʻo tomuʻa fakahā ʻa e ngāue ʻa ʻIlaisiā ʻi hono toe fakafoki mai ʻo e “meʻa kotoa pē, ʻa ia kuo lea ʻaki ki ai ʻa e ʻOtuá ʻi he ngutu ʻo ʻene kau palōfita māʻoniʻoní kotoa pē talu mei he ngaohi ʻo māmaní” (Ngāue 3:21). Ko ia ai, naʻe fakahā ʻe he talateu ʻo e ngaahi meʻa ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí ha mahino totonu ki he Toluʻi ʻOtuá, fokotuʻu e moʻoni ʻo e hokohoko atu e maʻu ʻo e fakahaá, fakamamafaʻi e mahuʻinga ʻo e Tohi ʻa Molomoná, pea hanganaki atu ki he ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí ki he moʻuí mo e pekiá fakatouʻosi.

Kātaki ʻo fakakaukau angé he taimí ni ki he fatongia ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi hono liliu ʻo e lotó—pea mo e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ʻi hono liliu e ngaahi lotó.

ʻOku hoko ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi hono fakatahaʻi mo e Laumālie ʻo e ʻEikí ko e “meʻangāue maʻongoʻonga taha kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ke liliu e māmaní.”4 Ko e folofola ko ʻeni ne Toe Fakafoki Maí ko e makatuʻuloto ia ʻetau tui fakalotú pea ʻoku mahuʻinga ki hono ʻomai e ngaahi laumālié ki he Fakamoʻuí. Ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha toe fakamoʻoni ʻe taha kia Sīsū Kalaisi—ko ha fakamoʻoni mahuʻinga ki hono fakalangi ʻo e Huhuʻí ʻi ha māmani ʻoku fakautuutu ange ʻene fakamāmaní mo ngalikehé. ʻOku liliu e lotó ʻi hono lau mo ako ʻe he fakafoʻituituí e Tohi ʻa Molomoná mo lotu ʻi he loto fakamātoato ke ʻilo e moʻoni ʻo e tohí.

Ko e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ko “hano fakahaaʻi ʻo e fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki he natula fakalangi ʻo e fāmilí.”5 ʻOku fakamoʻoni mālohi e ui takiekina makehe ko ʻeni ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ki he palani ʻo e fiefia ʻa e Tamaí pea ʻai e kakaí ke nau fekumi mo mataʻikoloaʻaki ʻenau ngaahi kuí mo e mēmipa ʻo e fāmilí—ʻi he kuohilí mo e lolotongá. ʻOku tokoni e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ki he kakai ʻi loto mo tuʻa fakatouʻosi ʻi he Siasí pea fakatupu ha ngaahi loto ke tafoki ki he ngaahi tamaí.

Kuo hokosia e taimi ke tau tokanga lelei ange ki he mālohi ʻo hono fakatahaʻi ʻo e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó, ʻa ia ʻoku malava ʻi he mālohi fakalaumālie ʻo e Tohi ʻa Molomoná, pea mo hono fakatafoki ʻo e lotó ki he ngaahi tamaí, ʻo malava ʻi he laumālie ʻo ʻIlaisiaá. ʻE lava ʻe heʻetau feinga ke fehokotaki ki he kuohilí ʻo teuteuʻi ha fakafoʻituitui ke maʻu e totonu ʻo e folofola ʻa e ʻOtuá mo fakamālohia ʻene tuí. ʻOku makehe e tokoni ʻa hono fakatafoki ko ia ki he ngaahi tamaí ki he fakafoʻituituí ke matuʻuaki e ivi takiekina ʻo e ʻahiʻahí pea fakamālohia e uluí.

Sio ʻi he vitiō hono uá ke vakai ki ha foʻi talanoa te ne fakamoʻoniʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Ngaahi tefitoʻi moʻoní

ʻOku ou fie fakahaaʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻe fā kau ki he mālohi fakalaumālié ko e ola ʻo e liliú mo e fakatafoki ʻo e lotó.

  1. Lotó mo e Uluí. ʻOku fakamanatu mo teuteuʻi ʻe hono fakatafoki ki he ngaahi tamaí ha loto ki he fuʻu liliu lahí. Ko ia ai, ʻoku tokoni e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ʻi he fakauluí.

    Sio ʻi he vitiō hono tolú ke vakai ki ha foʻi talanoa te ne fakamoʻoniʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

  2. Lotó mo e pukepuké. ʻOku pukepuke mo fakamālohia ʻe he tafoki ki he ngaahi tamaí e loto kuó ne aʻusia e fuʻu liliu lahí. Ko ia ai, ʻoku tokoni ʻa e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ʻi hono pukepuke e kau ului foʻoú.

    Sio ʻi he vitiō hono faá ke vakai ki ha foʻi talanoa te ne fakamoʻoniʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

  3. Lotó pea mo hono toe fakamālohiá. ʻOku hanga ʻe he fakatafoki ki he tamaí ʻo fakamolū ha loto kuo fakafefeka hili hono aʻusia e fuʻu liliu lahí. Ko ia ai, ko e laumālie ʻo ʻIlaisiaá ʻa e uho ʻo hono toe fakamālohiá.

    Sio ʻi he vitiō hono nimá ke vakai ki ha foʻi talanoa te ne fakamoʻoniʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

  4. Kau faifekau loto ʻaki mo loto-toʻá. ʻE hoko e faifekau kuó ne fakatou aʻusia e fuʻu liliu lahí mo e tafoki ʻo e lotó ko ha tamaioʻeiki ului, fakatapui mo lototoʻa ange.

    Sio ʻi he vitiō hono onó ke vakai ki ha foʻi talanoa te ne fakamoʻoniʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

ʻI he vave ko ia e tupulaki mo e mateuteu ange e kau ngāue fakafaifekaú, he ʻikai ke tau fakafalala ʻi he ngaahi lavameʻa malanga he kuohilí ke fakapapauʻi hotau halá mo e ngaahi founga ki he kahaʻú. ʻOku ʻi ai ha ngaahi tekinolosia mo e nāunau ne ueʻi fakalaumālie ʻa e ʻEikí ke tokoniʻi kitautolu ke ʻi he faaitaha ʻa e ngāue fakafaifekaú mo e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ʻo lahi ange ʻi ha toe taimi kimuʻa ʻi he kuonga fakakosipelí ni. Pea ʻoku ʻikai tupukoso pē ʻa e hoko e ngaahi fakakaukau ko ʻení ʻi he taimi totonu ʻoku fie maʻu lahi ai ke fakatupulaki e ngāue fakafaifekaú ʻi he kotoa ʻo e māmaní. Ko e ngāue ʻa e ʻEikí ʻoku fakaʻeiʻeiki ʻoku nofotaha ʻi he ngaahi loto ʻoku liliu pea tafokí, ngaahi fuakava toputapú, pea ʻi he mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ʻoku hā ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Fakalūkufua mo e Fakamoʻoní

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí, “ʻoku ou mafai ke fai ʻa ʻeku ngāue pē ʻaʻakú” (2 Nīfai 27:21), mo e “te u fakavavevaveʻi ʻa ʻeku ngāué ʻi hono taimí” (T&F 88:73). ʻOku tau hoko ko e kau fakamoʻoni ʻo ʻEne fakavaveʻi ʻEne Ngāué.

ʻOku tau moʻui mo ngāue ʻi he kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. ʻOku totonu ke takiekina ʻe hono fakatokangaʻi e mahuʻinga taʻengata ʻo e kuonga fakakosipeli makehe ko ʻeni ʻoku tau moʻui aí kotoa e meʻa ʻoku tau fai mo feinga ke hoko ki aí. ʻOku fakaʻeiʻeiki, lahi, mahuʻinga, pea fie maʻu fakavavevave ʻa e ngāue ʻo e fakamoʻuí ke fai ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. ʻOku totonu ke tau houngaʻia fakatāutaha ko e ngaahi tāpuaki mo e fatongia ʻo e moʻui ʻi he faʻahitaʻu ko ʻeni ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. ʻOku totonu ke tau loto fakatōkilalo ʻi he ʻilo “ko ia ʻoku foaki ki ai ʻa e meʻa lahí ʻoku ʻekeʻi ʻa e meʻa lahi meiate ia” (T&F 82:3).

Ko e malangaʻi ʻo e ongoongoleleí mo e fekumi ki hotau kau pekiá ko ha konga pē ia ʻo e ngāue maʻongoʻonga ʻe taha—ko ha ngāue ʻo e ʻofa ʻo fakataumuʻa ke liliu, tafoki pea fakahaohaoaʻi ha loto ʻo e kau fekumi fakamātoato ki he moʻoní. ʻOku toʻo ʻa e fakangatangata ne tau ʻai ʻi he vahaʻa ʻo e ngāue fakafaifekaú mo e temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí; ko e ngāue maʻongoʻonga ʻeni ʻe taha ʻo e fakamoʻuí.6

Te tau lava nai ke kamata maʻu ha mahino ki he fatongia ʻo e temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ʻi hono tokoniʻi ha fie fanongo pe ko ha māmālohi ke maʻu ha mahino lahi ange ki he palani ʻo e fakamoʻuí? ʻOku tau fakatokangaʻi nai ko e taha ʻo e ngaahi ivi takiekina maʻongoʻonga ʻo e pukepuke e uluí ko e laumālie ʻo ʻIlaisiaá? Te tau lava nai ʻo fakahoungaʻi kakato ange ʻa hono mahuʻinga ʻo ha ngaahi momeniti ʻo e liliu ʻa e lotó ʻoku faʻa hoko ʻi hono vahevahe e ngaahi talanoa fakafāmilí ko ha founga ke kumi e kakai ke akoʻi ʻe he kāingalotú mo e kau faifekaú fakatouʻosi? Te tau lava ʻo tokoni kiate kinautolu ʻoku tau tokoniʻí ke maʻu lahi ange e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ʻaki ʻenau kau moʻui taau ʻi he ngaahi ouaú hangē ko e sākalamēnití mo e papitaisó mo e hilifakinima maʻá e kau pekiá?

Fakatauange te ke vakai lelei, tonu hoʻo fanongó, pea manatuʻi maʻu pē e mahuʻinga ʻo hoʻo ngāue ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí ke liliu, fakatafoki mo fakahaohaoaʻi e lotó.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 380.

  2. Ngaahi Akonakí: Siosefa Sāmita, 550.

  3. Vakai, Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú (2004), 1.

  4. Ezra Taft Benson, “A New Witness for Christ,” Ensign, Nov. 1984, 7.

  5. Russell M. Nelson, “A New Harvest Time,” Ensign, May 1998, 34.

  6. Vakai, Spencer W. Kimball, “The Things of Eternity—Stand We in Jeopardy?” Ensign, Jan. 1977, 3.