Boutokaan Tinau ni Mwanangana ni Kaaka te Manging

Imwiin onoua namwakaina inanon te aki manga moi manging, I a manga okira aron kinaakin tinau—temanna are e aki toki ni mwamwaie inanon te kaa ao are e kokorei taeka aika tamaroa nanoia ao ni kakarakinii karaki ni kamanga nakoia ni kabane raraou. Kanga ai aron ae iai temanna te aomata ae raba are e taona mwiin te taura inanon matana ao ni mwakuri ni katoa tai bwa e na tiku ni maiu. E bon tuai n ae naaki manging n te maan anne inanon ririki, ao e rangi ni kakukurei te namakin anne ngkai e a manga oki.

Ma e aki tei maan. N te tairiki teuana, imwaiin ae e reke ana tai n taetae, ngai ao tariu ti ataia. Matana aika rere ao ubuna ae e ura e a bon kaotia naba: imwiin onoua namakaina ao aua te bong, e a manga okira te manging. N te tai ae uarereke, ti iangoia bwa ti nang otinako n te mataroa, ni kararoaira ma te raraoma ao te maku, ma ti ataia bwa e tangiria ni bitaki. Ti aki konaa ni karaoia ibukina, ma ti konaa n boutokaia ngkai e toua kawaina nakon te kamaoaki.

Inanon tabeua namwakaina ake imwiina, ngai ao tariu ti taratarai kawai aika ti na buoka iai tinau ni keiaki ni waaki rake nakon kateimatoakin aki manga mangingina. E na bon aki bebete, ma e a tia ni karaoia mai imwaiina, ao ti ataia ae e kona ni manga karaoia.

N tia ni kakoauaa bwa tinau e ririnanon manga okiran arona mai mwaina, ti ataa te bwai ae e na riki, ngaia are ti bootii ni kabane bwatoro ni kamanging ao wain ake ti kona ni kunei ao ni kabwaroi. Ngkane ti a karawatai ni kabooi taian Mooi ibukin kaokan te korakora man te titoa ao ni kaitaka raoi nanon te auti; bon aio ara anga ni kararoaa tinau ma te aeka n tabo are e memena inanona ngkana e a manga okira te manging.

Inanon tabeua te bong, e a marurung teutana tinau n nako ni mwakuri, ma ti ataia bwa e tuai toki te buaka. N taai ake mai imwaina ni karokoa e tai aei, ataakin raoi korakoran anuana aika kareke e bon raba mai irouia angiia ara utu ao raoraora. Inanon ririki, e riki bwa te bwai ae karabaaki—e karika te kamaamaa, te bwai ae iroun te tia kakae n te tiaienti Brene Brown e kabwarabwaraa ae “e karekea korakorana man te kainabaabu.”³ Ngkana ti tangiria bwa e na tiku n aki manga manging, ti riai n taetae.

Iangoana ni kaotia nakoia ara utu ao tabeman raoraora ake a rang un iai e bon kangaanga, ma e anga naba te kainaomataaki. Te bwainrang “e kanakoa iterara are e anganiira kakoauaan ae ti konaa ni bitaki ao ni karaoa ae tamaroa,”⁴ ngaia are tataekinan arona n auana ae kareke e angan tinau (ao ngai) te kantaninga. Ti aki tiku ni maroaa n ti ngaira, ao te moan tai inanon ririki aika mwaiti, ti a moana n nora tamnein te maiu ae aki tauaki arona man anuana ae kareke.

N aaki kataia ni katangiraoia: kateimatoaan te kantaninga e aki bebete n taai nako. Inanon ririki I buotokaa tinau ngkai e kataia n tiku n aki manging, ma I bon kairua ngkana I taekina bwa I aki rinanon te nanokawaki, te maraki n nano, ao te bwaranano inanon karaoana. Ni maroroona i aon te kangaanga n te mwananga are e na kaitaraa temanna are e kataia n tokanikai i aon anua aika kareke, e kabwarabwaraa Beretitenti Nelson: “Temanna are e iangoia bwa e na tamarakea te kawai ae korakora kabwatetena nakon karekean te kamaoaki e na riai ni katauraoia nakon te buaka ni bongin nako maiuna. Ma te maiu ni bongin nako maium bon te kaniwanga ae e materaoi karekeana.”⁵

Ngkana iai ae ko rangi n tatangiria ae e korakai ni kangangan te anua ae kareke, ko ataia bwa e kangaanga tarakiia ngkai a urui aroia. Ma baika a riki imwiin manga okiran te manging, e bon aki bua te kantaninga. Ibukin Ana anganano ni kamaiu, te Tia Kamaiu e ataia “bwa e na kanga ni buokii[ra] ni kaineti ma mamaara[ra]” (Aramwa 7:12). “Ma te kamaiu i nanon baina” (3 Nibwaai 25:2), E tabekirarake ngkana ti namakina ae ti a rangi ni kainano ni waaki nako, “n tauiira ao ni kaungaira, n rawa ni kanakoira ni karokoa ti a kamanoaki n rokoraoi ni mweengara”⁶

Ngaia are e ngae ngke ko a tibwa anaa am moan mwaneka ke n tia ni mwananga tengaa te maire ma temanna i aoni kawaia ni karekea kamaiuaia, aika tabeua bwaai ake I reiakin rinanon te ririki:

1. Buokiia ni kararoai aeka ni waaki ake a na kaririiaki iai nanoia.

   Bwa tao te aomata are ko boutokaia bwa raraom, kainabam, kain am utu, raom ni kairake, buokakiia ni kararoai baika a karirii nanoia e bon rang bubura! Ni katoa tai ngkana a nako ara utu n amarake n te tabo ni kamwarake ma tinau, te katooto, ti tuatua bwa ti na tekateka n te taibora ae e raroa ma te tabo ni kamanging. Ngkana e tuai tauraoi te taibora, ti kakaraki ni karokoa e tauraoi teuana.

2. Teei ibukiia inanon tain te kakaraki ni botaki.

   Tiaki nanona bwa ngkai te aomata are ko boutokaia e kaotii nakoim aron anuana aika kareke e aki nanonaki ae e a tauraoi n tuangiia tabeman arona. Ni moan waakin te mwakoro ni karekean te kamaoaki, e konaa n rangi ni kangaanga kabwarabwarana bwa e aera temanna e kataia ni kararoai waaki tabeua ke ni karaoa te rinerine ae onoti, riki nakoia ake e aki kinaiia. Ngkana e riki aekakin aei, kabebetea ibukiia ni buokiia ni kabwarabwaraa ngkana e aki rangi ni mataata aron bwaai aika riki.

3. Buokiia ni kakaei riki angaa ni ibuobuoki.

   E aki warekaki ngkana ko rangi irekereke ma aron te waaki ni kamarurung, bon akea te kawai ae ko kona ni karaoi bwaai ni kabane. N tabetai tinau e kainanoia ni marooro ma temanna are e a tia n rinanon te waaki aei, temanna are e mataata iai, ao anne e raoiroi! Bwaai ni ibuobuoki aika a rangi ni kinaaki ao bootaki ni ibuobuoki (n aron ana Burokuraem te Ekaretia ae Addiction Recovery Program, bootaki ni kamarurung, taan rabakau i aon aroaro ao anua aika kareke) a kona ni bita maium, ngaia are tai tabwara ni kaungaa temanna are ko boutokaia ni kabonganai bwaai ni mwakuri aikai.

4. Ngkana a bwaka buokiia ni manga kaokiia.

   Ngkana ti maeka n te aonaaba ae kororaoi, manga okiran te moimanging e na bon akea, ma aio te maiu ae e mamate. Ngkana temanna are ko boutokaia e a manga okira te moimanging, kauringiia bwa a tia ni konaa ni karokoa te tai aei. Kaungaia bwa a na tai “bwara nanoia imwiin kabwaka ao n [taraiia] bwa aki konabwai ni kanakoan te bure ao n tokanikai man te anua ae kareke.”⁷ N aron are e kateia Unimwaane Ulisses Soares n te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman, “[Aki] riai ni katoka katakina”⁸ (ao ngkamii naba). Manga okiran te moi manging e aki ae e a manga kaokiia nako moana. E aki kamaunanakoi mwakuri ni kabane ao waaki ake a tia n riki ake a karekei. A bon kona ni karekea aia tai riki ni manga waaki n tokiia are mai imwaina, n ukora te Tia Kamaiu, ao ni waaki rake.

5. Teimatoa i aon te kantaninga.

   Norakiia naake ko rang tangiriia n korakai n kataia n tokanikai i aon anuaia ae kareke e konaa n tabetai n anganiko te iango bwa ngkana a na bon konaa ni marurung. (Onimakinai, I ataia. I a tia n rinanona ni mwaitin te tai nakon are I tangiria n taekina.) Ao e bon titiraki naba Moomon: “Ao tera are kam na kantaningaia?” Ma n aki taraaki bwa kangaangara, “te kantaninga rinanon ana mwakuri ni kamaiu Kristo” e bon rangi ni kaan nakoira (Moronaai 7:41).

Rinanon maiu, e a tia ni bwaka tinau n te tai ae mwaiti nakon are I kona ni warekia, ma I kakatonga n taekina bwa ai onoua ngkai te ririki mai imwiin te tai arei n aki taua te manging. E ngae ngke e anaa te ririki ae mwaiti n reiakina ao ni manga reiakinaki riki bwa n a kanga ni buokia, noran kamaiuana e a tia n reireinai bwa bon akea temanna ae e tio n rangi n raroa. N aki tabe bwa mwaitira te tai are temanna are ko tangiria e a manga okira arona ngkoa, reitinako—kataia n boutokaia n aanga ni kabane.ake ko konaa. Te kamaoaki bon te motinano ae teimatoa inanon te maiu—te mwananga ae bati iai te tang , te kabwaka, te tokanikai—ao e materaoi te buaka nako iai.