2022
ʻE Tokoni Nai Hono Ako e Lea Fakafonua ʻa ʻEku Ngaahi Kuí ke u Tānaki Fakataha ʻa ʻIsileli?
Siulai 2022


Fakakomipiuta Pē: Kakai Lalahi Kei Talavoú

ʻE Tokoni Nai Hono Ako e Lea Fakafonua ʻa ʻEku Ngaahi Kuí ke u Tānaki Fakataha ʻa ʻIsileli?

Naʻá ku ongoʻi naʻe ueʻi au ke u ako e lea fakafonua ʻa ʻeku ngaahi kuí ke u fetuʻutaki lelei ange ai mo kinautolu. Ka naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi ʻa e ngaahi faingamālie lahi ʻe maʻu aí.

ʻĪmisi
ko ha talavou ʻoku luelue he veʻe vaí

Laʻitā ne ngāue ʻaki ai ha kau mōtolo

Fakamatala ʻo e taá

Ko ʻeku kui tangata hono uá ʻa e tokotaha fakamuimui ʻi hoku fāmilí naʻe lea te reo Māori. Naʻá ku faʻa mamata ʻi haʻane ngaahi vitiō mo fanongo ki heʻene lea ʻaki e lea ʻa homau kakaí, ʻo fakaʻamu naʻe lava ke mahino kiate au. Neongo naʻá ne lahi ʻaki pē ha ngaahi toʻutangata siʻi ʻiate au, ka naʻe ʻikai ke u maʻu ʻa e fehokotaki ko iá mo homau tukufakaholó.

Naʻá ku ngāue fakafaifekau ʻi he ʻOtu Filipainí, pea naʻá ku saiʻia ai. Naʻá ku saiʻia ʻi he lea fakafonuá, kakaí—mo e meʻa kotoa pē. Pea koeʻuhí naʻá ku fakaʻaongaʻi ha taimi ke fetuʻutaki ai mo e kakai naʻá ku tokoniʻi mo akoʻí, ne kamata ke u mahuʻingaʻia ʻi honau anga fakafonuá.

Neongo e fakaʻofoʻofa e faingamālie ko iá, ka naʻá ku fakatokangaʻi kuo teʻeki ai ke u feinga pehē ke ʻiloʻi hoku anga fakafonuá mo e kakaí. Neongo naʻá ku tokoni ke tānaki fakataha ʻa ʻIsileli ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú, ka naʻá ku fakatokangaʻi naʻe ʻi ai ha ngaahi founga mahuʻinga ke u tokoni ai ʻi ʻapi foki ki hono tānaki ʻo ʻIsilelí, tautautefito ʻi hoku fāmilí.

Naʻe fakamatala mai ʻe haku kaungāmeʻa Mauli ne toki foki mai mei heʻene ngāue ʻi he ʻOtu Filipainí, haʻane misi fekauʻaki mo ʻene kui fefiné. Naʻá ne hā ʻi heʻene misí ʻo fehuʻi ange pe ko e hā naʻá ne ako ai e ngaahi anga fakafonua kehé kae ʻikai ko haʻaná.

Naʻe ongo kiate au ʻene misí. Naʻá ku ongoʻi naʻe ueʻi au ke u ako fekauʻaki mo ʻeku ngaahi kuí pea ʻiloʻi kinautolu ʻo hangē ko ia ne teʻeki ke u fakahoko kimuʻá.

Ko e Mahino ʻa e Talaʻofa ʻa ʻIlaisiaá

Ne u toki hū pē ki he akoʻanga fakafaitoʻó mo ʻeku fakakaukau ke ako e lea fakafonua ʻa hoku kakaí. Ko ia, ke tānaki ki heʻeku taimi-tēpile femoʻuekiná, naʻá ku toʻo ha ngaahi kalasi he poʻulí ke ako ʻa e lea faka-Maulí.

ʻI he fuofua kamata ʻa e ngaahi kalasí, naʻá ku ongoʻi tuenoa mo taʻepauʻia ʻi heʻeku hoko atú. Ka ko e lahi ange ʻeku talanoa mo hoku kaungāakó, ko e lahi ange ia ʻeku fakatokangaʻi naʻe ueʻi foki ha tokolahi ke nau ʻilo ki honau tukufakaholó ʻaki ʻenau ako e lea faka-Maulí.

ʻI he fakalau ʻa e taimí, naʻe kamata ke hangē moʻoni ʻa e ako faka-Maulí ha aʻusia fakalaumalié. Naʻe kamata ke mahino kiate au ʻa e talaʻofa ko ia ʻe hanga ʻe ʻIlaisiā ʻo “liliu ʻa e loto ʻo e mātuʻá ki he fānaú, pea koe loto ʻo e fānaú ki heʻenau mātuʻá” (Malakai 4:6). Naʻe fakaʻau ke moʻoni ange kiate au ʻeku ngaahi kuí.

Naʻe ʻomi foki ha ngaahi faingamālie ki heʻeku moʻui fakaʻahó ʻi hono ako e lea fakafonuá. Naʻá ku fakatokangaʻi naʻe tokoniʻi au ʻe he lea faka-Maulí ke u fetuʻutaki lelei ange mo e kakai naʻá ku tokangaʻi fakafaitoʻó. Naʻá ku tokoni ke fokotuʻu ha ngaahi kalasi faka-Mauli ʻi hoku ʻunivēsití peá u ʻiloʻi ai naʻe tokolahi mo ha fānau ako fakafaitoʻo kehe ne nau fie ako ke tokoni ke lelei ange ʻenau akó.

Neongo ʻoku fakaʻau ke siʻisiʻi ange ʻa e angamaheni e lea fakafonuá, ka kuo tokoniʻi au ʻe heʻeku lava ʻo fetuʻutaki mo kinautolu ʻoku lea faka-Maulí ke u ngāue fakaetauhi ki ha kakai pau. Kuó u mātā tonu ʻi hono ongoʻi ʻe heʻeku kau mahaki tuʻufonuá ʻoku ongona mo fakatokangaʻi kinautolu ʻi heʻemau lava ʻo lea fakataha ʻaki ʻenau lea fakafonuá. Kuo fakahaaʻi moʻoni mai ʻe he ngaahi aʻusia ko ʻení ʻa e ʻuhinga ʻo e ngāue fakaetauhi ki he tokotahá.

Te Tau Lava ʻo Fetokoniʻaki ke Tānaki ʻa ʻIsileli

Kuo akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Ko e taimi ʻoku tau lea ai kau ki he tānaki ʻo ʻIsileli ʻi he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e veilí, ko ʻetau ʻuhingá ki he ngāue fakafaifekaú, ngāue fakatemipalé, mo e hisitōlia fakafāmilí. ʻOku tau toe ʻuhinga foki ai ki he langaki ʻo e tuí mo e fakamoʻoní ʻi he loto ʻo kinautolu ʻoku tau nofo, ngāue, pea mo tokoniʻí.”1 Naʻe tokoniʻi moʻoni au ʻe he ako lea faka-Maulí ke u ʻiloʻi hoku tukufakaholó mo ʻeku ngaahi kui ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí, pea ʻoku ou palani ke fai ha ngāue maʻanautolu ʻi he taimi ʻe toe ava ai ʻa e Temipale Hemilitoni Nuʻusilá. Ka kuo tokoniʻi foki au ai ke u ngāue tokoni ʻi he tafaʻaki foki ko ʻení.

ʻOku hanga ʻe heʻeku kau ki ha siasi ʻoku tui ki heʻetau fehokotaki mo ʻetau ngaahi kuí, ʻo tānaki mai ha fiefia ki heʻeku moʻuí. ʻOku tau fakamuʻomuʻa ʻa e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí koeʻuhí ʻoku tau tui ko e mēmipa kotoa pē ʻo hotau fāmilí, tatau ai pē pe ko e hā e fuoloa ʻenau moʻuí, ʻoku totonu ke nau maʻu ʻa e faingamālie ke tali ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Pea te tau lava ʻo fetokoniʻaki ke fakahoko e ngāué ni.

Naʻe hoko ʻa e ako lea faka-Maulí ko ha founga ia ʻe taha ke u tokoni ai ki hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí. Ka ʻe lava ke tau takitaha kau ʻi he ngāué ni ʻi ha ngaahi founga kehekehe, pea ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke faingataʻa. ʻE lava ke hoko e ʻalu ki he temipalé mo fakahoko e ngāue fakafofonga maʻa hotau kāingá, fekumi ki heʻetau ngaahi ʻakau fakafāmilí, indexing, pea naʻa mo e ako ki heʻetau ngaahi kuí mo e ngaahi kui uá ko ha ngaahi faingamālie fakaʻofoʻofa ke fehokotaki ai mo ʻetau ngaahi kuí.

He ko e taumuʻa taupotu taha kiate kitautolu kotoá ke foki ki he Tamai Hēvaní ʻo nofo mo Ia mo hotau fāmilí ʻo taʻengata. Pea ʻi heʻetau feinga ke fakaloloto ʻetau fehokotaki mo e niʻihi kehé—tautautefito ki heʻetau ngaahi kuí—te tau lava ai ʻo fakamālohia ʻetau tukupā kia Kalaisí mo pukepuke ʻa e taumuʻa ko iá.