Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Māʻasi: Ko Sīsū Kalaisi Hotau Fakamoʻuí


Māʻasi

Ko Sīsū Kalaisi Hoku Fakamoʻuí

“Mou tokanga ki he ngaahi leá ni. Vakai, ko Sīsū Kalaisi au, ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní” (T&F 43:34).

Fakalahiʻaki e ngaahi fakakaukau ʻoku ʻoatú ʻa hoʻo ngaahi fakakaukau pē ʻaʻaú. Palani ʻi he uike takitaha ʻa e ngaahi founga ke (1) fakamahinoʻi ai ʻa e tokāteliné, (2) tokoni ke mahino ia ki he fānaú, pea (3) tokoni ke nau moʻui ʻaki ia. Fehuʻi pē kiate koe, “Ko e hā ʻa e meʻa ʻe fai ʻe he fānaú ke nau ako aí, pea ʻe anga fēfē ʻeku lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi ʻa e Laumālié?”

Uike 1: Naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ongoongoleleí mo tā ha sīpinga maʻatautolu.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné (hivaʻi ha foʻi hiva): Toutou hivaʻi fakataha ʻa e “Fakafiefia ke Fai” (THF, 129), pea fakaafeʻi mai e fānau kehekehe ke nau fili pē ʻenau faʻahinga ngaue ʻe faí. Fakamatalaʻi ange ko ʻetau muimui ko ia ki he ngaue holo ʻa ha tahá, ko ʻetau faʻifaʻitaki ia ki heʻene sīpingá. Fehuʻi ange pe ko hai naʻá ne tā ʻa e sīpinga haohaoá ke tau muimui ki aí (ko Sīsū Kalaisi). Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau lea fakataha , “Naʻe tā ʻe Sīsū Kalaisi ha sīpinga maʻatautolu.”

Poupouʻi ke mahino (lau e ngaahi potufolofolá): Fakapipiki ʻa e fakatātā ʻo e ngaahi meʻa ko ʻeni naʻe hokó ʻi he palakipoé: Ko hono papitaiso ʻo Kalaisí, Kalaisi mo e longaʻi fānaú, Lotu ʻa Kalaisí, mo e Ako ʻa Kalaisí. Lau fakataha ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení, pea fehuʻi ange ki he fānaú ke nau fakamatalaʻi mai ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Kalaisi ʻi he veesi ko iá: Maʻake 16:15; Sione 13:34–35; 3 Nīfai 11:37; 3 Nīfai 18:19. ʻI hoʻo lau ʻa e potufolofolá, tuhu māmālie ki he fakatātā takitaha pea fekau ʻa e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga ʻo kapau ʻoku fenāpasi lelei ia mo e veesi naʻá ke laú. Toutou fai pehē pē ki he toenga ʻo e ngaahi potufolofolá.

ʻĪmisi
ko e tuhu ʻa e faiakó ki he ngaahi fakatātaá

ʻOku meimei ke loto ʻapasia ange ʻa e fānaú ʻi he taimi ʻoku nau kau mai ai ki he akó. ʻI he kiʻi ʻekitivitī ko ʻení, ʻe tokoni ange ke maʻu e tokanga ʻa e fānaú ʻi he taimi ʻoku nau tuʻu mo tangutu ʻapasia aí.

Poupouʻi ke moʻui ʻaki (tā ha fakatātā): Tufa ange ha laʻipepa ki he fānaú ke nau taki taha, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau tā fakatātāʻi kinautolu ʻi haʻanau muimui ʻi he ngaahi tā sīpinga ʻa Kalaisí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ha tamasiʻi ke tā fakatātaaʻi hono papitaiso iá, akoʻi ʻa e ongoongoleleí ki hano kaungāmeʻa, pe tokoniʻi ha taha. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻi he fānaú ke nau vahevahe ʻenau fakatātaá mo e toenga e fānaú, pea fakalotolahiʻi kinautolu ke nau vahevahe ia mo honau fāmilí.

Uike 2: Koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Kalaisí, ʻe lava ke u fakatomala pea toe nofo fakataha mo e ʻOtuá.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné (fakafonu ʻa e ngaahi kongá): Kimuʻa ʻi he Palaimelí, tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e, “Koeʻuhí ko e _______ ʻa Kalaisí, ʻe lava ke u ______ pea toe nofo fakataha mo e _____ .” Tohiʻi ʻa e foʻi lea ko e Fakalelei, fakatomala, mo e ʻOtuá ʻi he ngaahi laʻi kaati lea takitaha pea fakapipiki kinautolu ʻi ha ngaahi lalo sea ʻe tolu ʻi he lokí. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau kumi ʻa e ngaahi kaati leá ʻo fakapipiki kinautolu ʻi honau feituʻu totonu ʻi he palakipoé. Toe lau ʻa e sētesí.

Poupouʻi ke mahino (lau e ngaahi potufolofolá mo tali e ngaahi fehuʻí): ʻAi e fakatātā ʻo Kalaisi ʻi Ketisemaní mo e Tutukí ki he palakipoé. Fakapuliki e fakatātaá ʻaki ha fanga kiʻi laʻipepa. ʻI he laʻipepa takitaha tohiʻi ai ha fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko ʻi he ongo fakatātaá mo ha fakamoʻoni fakafolofola mei he Mātiu 26–27 pe Luke 22–23 ʻa ia ʻe maʻu mei ai ʻa e talí. (Hangē ko e : Ko e hā ʻa e hingoa ʻo e feituʻu naʻe ʻalu ʻa Sīsū Kalaisi ke lotu aí? Mātiu 26:36.) Vahevahe ʻa e fānaú ki ha ngaahi kulupu, pea fehuʻi ange ki he kulupu takitaha ke nau sio ki he taha ʻo e ngaahi potufolofolá ke maʻu ʻa e tali ki he fehuʻí. Tuku ke vahevahe mai ʻe he ngaahi kulupú ʻa ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻí pea toʻo ʻa e laʻipepa ʻoku fenāpasi mo e talí kae ʻasi mai ʻa e ongo fakatātaá.

ʻĪmisi
ko e fānau ʻoku nau lau ʻa e ngaahi potufolofolá

ʻI hono liliu ke ʻaonga ki he longaʻi fānaú ʻa e lau folofolá, kole ange ke nau fakafanongo ʻi hoʻo laú pea nau tuʻu ki ʻolunga ʻi haʻanau fanongo ki ha foʻi lea pe sētesi ʻoku mahino.

Poupouʻi ke moʻui ʻaki (vakai ki ha lēsoni fakataumuʻa): Aleaʻi mo e fānaú ʻa e ʻuhinga ʻo e ongo foʻi lea ko e Fakaleleí mo e fakatomalá, pea fakamatalaʻi ʻa e anga hono fai tāpuekina kitautolu ʻe he Fakaleleí (vakai, Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 27–34, 50–54). Fakaʻaliʻali ange ki he fānaú ha meʻaʻofa. Talaange ki ha tamasiʻi ʻe taha ke ne feinga ke ʻoange angé ʻa e meʻaʻofá ki ha tamasiʻi ʻe taha pea tala ange ki he tamasiʻi fika uá ke ne fakafisingaʻi ia. Fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku ʻikai ke tau tali ai ha meʻaʻofa kuo foaki mai kiate kitautolú, ʻe ʻikai ke tau fiefia ʻi he ngaahi monū ko iá. Tuku ʻa e fānaú ke nau fakafanongo ki he meʻa kuo pau ke nau fai ke maʻu ai ʻa e meʻaʻofa ʻo e Fakaleleí ʻi hoʻomou lau fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16.

Uike 3: Koeʻuhí naʻe toetuʻu ʻa Sīsū, te u toetuʻu foki mo au.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné (fanongo ki ha talanoa): Fakaʻaongaʻi ʻa e fakatātā mei he peesi 123 ʻi he tohi lēsoni nesilií (vakai ki he ngaahi fakahinohino ʻi he peesi 121) ke fai ʻaki ʻa e talanoa ʻo e Toetuʻú (vakai, Sione 19:41–42; 20:1, 11–18). Fakamatalaʻi ange naʻe toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi, naʻe toe fakataha ʻa Hono sinó mo e laumālié; naʻe hoko ʻeni ke malava ai ʻa e taha kotoa ke toetuʻu. ʻAi ke nau lau kotoa “Koeʻuhí naʻe toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi, te u toetuʻu foki mo au.”

Poupouʻi ke mahino (aleaʻi e ngaahi ongó): Hiki ʻi he palakipoé ha lisi ʻo ha ngaahi lea te nau fakamatalaʻi ʻa e ongo naʻe lava ke maʻu ʻe he kau ākongá ʻi he ʻaho naʻe pekia ai ʻa Sīsuú (hangē ko e mamahi, loto mamahi, fakatupu loto mamahi, mo e ʻikai ha ʻamanaki). Tuku ki he fānaú ke nau fokotuʻu mai ʻa e fehangahangai ʻo e ngaahi foʻi leá (hangē ko e loto fiemālie, fiefia, ʻamanaki lelei, mo e tuí), pea hiki ia ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi ongo ia naʻe maʻu ʻe he kau ākongá ʻi he taimi naʻe toetuʻu ai ʻa Sīsuú. Aleaʻi ʻa e konga ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau ʻiloʻi ko ia te tau toetuʻú (vakai, ʻIsaia 25:8; ʻAlamā 22:14).

Poupouʻi ke moʻui ʻaki (vahevahe ʻa e ngaahi ongó): Tohiʻi ʻi he palakipoé , “ʻOku ou fakamālō ʻi he toetuʻu ʻa Sīsuú koeʻuhí …” Fakaafeʻi ha mēmipa ʻi he uōtí ne ʻi ai ha taha ʻokú ne ʻofa ai ne mālōlō ke haʻu ki he palaimelí ʻo fakamatala nounou pē ki he ʻuhinga ʻokú ne houngaʻia ai ʻi he Toetuʻú. Kole ange ki he fānaú kapau ʻoku nau ʻilo ha taha kuo mālōlō, pea fakaafeʻi kinautolu ke kuikui honau matá ʻo fakakaukau ki he tokotaha ko iá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e fānaú ke nau tuʻu ʻo fakakakato ʻa e sētesi ʻi he palakipoé mo vahevahe mai pe ko e hā e ʻuhinga ʻo e Toetuʻú kiate kinautolu.

Uike 4: Ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau Fakamoʻuí.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné (aleaʻi ʻa e foʻi lea ko e “Fakamoʻui”): Fakaʻaliʻali ha ngaahi meʻa pe fakatātā ʻo ha kakai te nau lava ke fakahaofi ʻetau moʻuí (hangē ko ha toketā, polisi, pe ha taha fakahaofi moʻui), pea aleaʻi ʻa e founga te nau lava ke fakahaofi ai kitautolú. Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū, pea fakamatalaʻi ko Ia pē ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fakahaofi kitautolu mei he nunuʻa ʻo e maté mo e angahala taʻengatá. Tohiʻi ʻi he palakipoé, “Ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau Fakamoʻuí,” pea lau fakataha ia mo e fānaú, fakamamafaʻi ʻa e foʻi lea ko e “Fakamoʻui”.

Poupouʻi ke mahino pea moʻui ʻaki (fanongo ki ha ngaahi talanoa mei he folofolá): Fai ʻa e talanoa mei he folofolá ʻo ha kakai ne fakahaofi kinautolu ʻe he Fakamoʻuí mei heʻenau faiangahalá (hangē ko ʻAlamā ko e Siʻí [vakai, ʻAlamā 36:6–24], ʻĪnosi [vakai, ʻĪnosi 1:1–8], Sīsolome [vakai, ʻAlamā 15:3-12], Tamai ʻa Lāmonaí [vakai, ʻAlamā 22:1–26], pe ko e tangata naʻe ʻomai kia Sīsuú [vakai, Luke 5:17–26]). Fakamatalaʻi ange ʻoku fakahaofi kotoa kitautolu mei he angahalá ʻi he Fakalelei naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisí pea fakaafeʻi ha longaʻi fānau ke nau vahevahe ʻenau fakamoʻoní fekauʻaki mo Ia.