Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Nōvema: ʻOku Totonu ke Tau Fakamālō ki he ʻOtuá ʻi he Ngaahi Meʻa Kotoa


Nōvema

ʻOku Totonu ke Tau Fakamālō ki he ʻOtuá ʻi he Ngaahi Meʻa Kotoa

“Pea naʻá ne fekau kiate kinautolu … pea ke nau fakafetaʻi foki ʻi he ʻaho kotoa pē ki he ʻEiki ko honau ʻOtuá” (Mosaia 18:23).

Fakalahiʻaki e ngaahi fakakaukau ʻoku ʻoatú ʻa hoʻo ngaahi fakakaukau pē ʻaʻaú. Palani ʻi he uike takitaha ʻa e ngaahi founga ke (1) fakamahinoʻi ai ʻa e tokāteliné, (2) tokoni ke mahino ia ki he fānaú, pea (3) tokoni ke nau moʻui ʻaki ia. Fehuʻi pē kiate koe, “Ko e hā ʻa e meʻa ʻe fai ʻe he fānaú ke nau ako aí, pea ʻe anga fēfē ʻeku lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi ʻa e Laumālié?”

Uike 1: ʻOku ou fakamālō koeʻuhí ko hoku sinó, pea ʻoku ou ʻiloʻi ko ha temipale ia.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné (sio ki ha ngaahi fakatātā mo lau ha potufolofola): Fakaʻaliʻali ha tā ʻo ha kiʻi tamasiʻi pea mo ha tā ʻo ha temipale. Lau leʻo lahi fakataha ʻa e 1 Kolinitō 3:16 . Fehuʻi ange: “Ko e hā ʻoku tau ako mei he folofola ko ʻení fekauʻaki mo hotau sinó?” Tohiʻi ʻa e “Ko hoku sinó ko ha temipale” ʻi he palakipoé.

Poupouʻi ke mahino (lau e ngaahi potufolofolá): Aleaʻi ha ngaahi founga ʻoku tau fakahaaʻi ai ki he Tamai Hēvaní ʻoku tau fakamālō koeʻuhí ko hotau sinó; hangē ko ʻení, ʻoku tau tauhi leleiʻi ia pea ʻoku tau tauhi ia ke maʻa. Fakamatalaʻi ange kuo faleʻi kitautolu ʻe he kau palōfitá ke tokangaʻi hotau sinó ʻaki e ʻoua te tau ifi tapaka, fakaʻaongaʻi ʻo e ʻolokaholó pe faitoʻo kona tapú mo e ngaahi tā tataú. Vahevahe ʻa e fānaú ki ha ngaahi kulupu, pea kole ange ki he fānaú ke nau lau mo aleaʻi ha taha pe lahi ange mei he ngaahi potufolofola ko ʻení: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:124; 89:7, 8, 9, 10–11, 12, 16–17. Fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako mei he ngaahi potufolofolá ni mo e founga te nau tokanga ai ki honau sinó.

Poupouʻi ke moʻui ʻaki (fokotuʻu ha taumuʻa): Fekau ki he fānaú ke nau tohi pe tā fakatātaaʻi ha meʻa te nau fai ʻi he lolotonga ʻo e uiké ke nau tokangaʻi ai honau sinó.

Uike 2: ʻOku ou fakamālō ʻi he ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné: Tohiʻi ʻi he palakipoé, “ʻOku ou fakamālō ʻi he ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó.” Kole ange ki he fānaú ke nau toe lau mai ʻa e sētesí. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó ko e ngaahi tāpuaki ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau lava ʻo sio, ala, fanongo, ʻahiʻahi, pe nanamu ki ai.

Poupouʻi ke mahino (fai ha foʻi vaʻinga mateʻi): Fakaʻaliʻali ha meʻa pe ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakafofongaʻi mai ʻa e ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó (hangē ko e sinó, ʻapí, meʻakai, vai, vala, moʻui lelei, ko e laʻaá, māhiná, ngaahi fetuʻú, ko e māmaní, fanga monumanú, ʻuluʻakaú, fāmilí, kaungāmeʻá, meʻa vaʻingá, ngaahi tohí, mo e akó). ʻOange ha fakamatala ʻe lava ke ʻilo ai ha taha ʻo e ngaahi tāpuakí, peá ke kole ange ki he fānaú ke nau mateʻi atu ʻa e tāpuaki ʻokú ke fakamatalaʻí. Ki he fānau lalahí, tohiʻi ʻa e ngaahi tāpuaki takitaha ʻi ha laʻipepa makehe pea faʻo ia ki ha kiʻi foʻi hina. Fakaafeʻi ha tamasiʻi ke ne toʻo hake ha taha peá ne fai ha fakamatala fekauʻaki mo ia ki he fānau kehé. ʻI he taimi ʻe mateʻi mai ai ʻe he fānaú ha tāpuakí, tohiʻi ia ʻi he palakipoé, peá ke kole ange ki ha tamasiʻi ke ne vahevahe mai ʻa e ʻuhinga ʻokú ne houngaʻia aí.

Poupou’i ke mo’ui ‘aki (vahevahe ʻo e ngaahi fakakaukaú): Kole ange ki he fānaú ke nau fakakaukau ko e hā ha meʻa te nau fai ke fakahaaʻi ʻaki ʻenau loto houngaʻia ki ha taha ʻo e ngaahi tāpuaki kuo mou aleaʻí. Kole ange ki ha niʻihi ʻo e fānaú ke nau vahevahe ʻenau fakakaukaú.

ʻĪmisi
fānaú ʻoku nau fai ha foʻi vaʻinga

ʻE toe ako ange ʻe he fānaú ha meʻa ʻoku ʻaongá ʻi he taimi ʻoku fakaʻaongaʻi ai ha ngaahi founga fakafaiako kehekehe. Filifili ha ʻekitivitī mo ha founga fakafaiako ʻe kau kotoa ai ʻa e fānaú.

Uike 3: ʻOku ou fakamālō he ngaahi tāpuaki fakalaumālié.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné mo poupouʻi ke mahino (lau ʻa e ngaahi potufolofolá): Teuteuʻi ha meʻaʻofa mo ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí mo e ngaahi potu folofola ko ʻení ʻi loto: Molonai 10:8–17. Tohiʻi ʻi he palakipoé, “ʻOku ou fakamālō he ngaahi tāpuaki fakalaumālié.” Fakamatalaʻi ange ʻoku lahi ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie ʻe lava ke foaki mai ʻe he ʻEikí; ʻOkú Ne foaki mai ʻa e ngaahi tāpuakí ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻAi ha tamasiʻi ke ne fakaava ʻa e meʻaʻofá pea fakahā mai ʻa e meʻa aí. Kole ange ki he fānaú ke nau kumi ki he potufolofola ʻoku maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie ʻe lava ke foaki mai ʻe he ʻEikí, pea hiki ia ʻi he palakipoé. Aleaʻi ʻa e konga ʻo e ngaahi tāpuaki ko ʻení, peá ke fakamatalaʻi ʻoku totonu ke tau fakaʻaongaʻi ia ke tokoniʻi ʻaki ʻa e niʻihi kehé.

ʻĪmisi
ko ha tamasiʻi ʻokú ne fakaava ha meʻaʻofa

Uike 4 : ʻOku totonu ke tau fakamālō ki he Tamai Hēvaní ʻi he kotoa ʻo hotau ngaahi tāpuakí.

Fakamahinoʻi ʻa e tokāteliné: Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha meʻa naʻe foaki atu ʻe ha taha maʻau. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi meʻaʻofa mahuʻinga ʻeni kiate koe pea naʻá ke pehē ange “Mālō ʻaupito.” Fehuʻi ange ki he fānaú ke vahevahe mai ha ngaahi founga kehe ʻe lava ke tau fakahaaʻi ai ʻa ʻetau houngaʻia ʻi he meʻaʻofa ʻoku tau maʻu maí. Fehuʻi ange ki he fānaú pe ko hai ʻoku totonu ke tau fakamālō ki ai ʻi he kotoa ʻo hotau ngaahi tāpuakí. Aleaʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau fakamālō ki he Tamai Hēvaní he kotoa ʻo hotau ngaahi tāpuakí.

ʻĪmisi
ngaahi kulupu īkí

Ko hono fakaafeʻi ko ia ʻo e fānaú ke nau fevahevaheʻaki ʻi ha ngaahi kulupu īkí ʻokú ne ʻoange ai ha faingamālie ke nau kau. ʻOku lava ke tokoni e faiakó ke fakapapauʻi ʻoku nau kau pea tauhi maʻu ʻa e loto ʻapasiá.

Poupouʻi ke mahino (ʻai ha ngaahi lisi): Faʻo ʻi ha ngaahi tangai kehekehe ʻe nima, ha laʻipepa, peni, pea mo e taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení: fakatātā ʻo e falelotu ʻo e Siasí, vala, ngaahi folofolá, tā ʻo ha fāmili, mo ha tā ʻo e Fakamoʻuí. Vahevahe ʻa e fānaú ki ha ngaahi kulupu, pea ʻoange ki he kulupu takitaha ʻa e taha ʻo e ngaahi tangaí. ʻAi ʻa e kulupu takitaha ke nau sio ki he ngaahi meʻa ʻi heʻenau tangaí pea tohi ʻi he laʻipepá ha taha ʻo e founga te nau fakahaaʻi ai ʻenau loto houngaʻia he meʻa ko iá. Peá ke kole ange leva ke faʻo ʻa e ngaahi meʻá, pepá, mo e pení ki loto ki he tangaí pea paasi atu ki he kulupu ʻe tahá. ʻAi ke aʻu atu ʻa e tangai takitaha ki he ngaahi kulupú kotoa pea fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke vahevahe mai ʻa e meʻa ʻoku hiki ʻi he lisi ʻi heʻenau tangaí.

Poupouʻi ke moʻui ʻaki (vahevahe ʻo e ngaahi fakakaukaú): Kole ange ki ha niʻihi ʻo e fānaú ke vahevahe mai ʻa e meʻa naʻa nau ako mei he ʻekitivitī ko ʻení pea ko e hā te nau fai ke fakahoko ai ia ʻi heʻenau moʻuí.