Seminelí
ʻIuniti 7: ʻAho 3, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28


ʻIuniti 7: ʻAho 3

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28

Talateú

ʻI he vahaʻataimi ʻo ʻEpeleli ki Sepitema 1830,naʻe ʻikai mahino ki he niʻihi e kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau puleʻi ʻa e fakahaá ʻi he Siasí 1830. Naʻe ʻomi ʻe he ngaahi fetaʻemahinoʻaki ko ʻení ha ngaahi faingataʻa ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻI he fakahā ko ia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha ngaahi moʻoni te nau fai hano fakaleleiʻi ʻo e ngaahi faingataʻa ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:1–7

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻoku fakafou ʻi Heʻene palōfita kuo filí hono foaki ʻo e fakahā ke puleʻi Hono Siasí

ʻOku lahi ha ngaahi sīpinga ʻi he māmaní ʻo e ngaahi meʻa loi ʻoku faitatau tofu pē mo e ngaahi meʻa totonu, moʻoni, mo lelei angé. Ko e fē e taimi ʻe fakatuʻutāmaki ai hono maʻuhala ha meʻa ʻoku faitatau loi ki ha meʻa ʻoku moʻoní?

ʻOku fakatuʻutāmaki lahi ʻa e ngaahi meʻa faitatau loi fakalaumālié. Naʻe fakatokanga ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Ko e tēvoló e tamai ʻa e ngaahi loí pea ʻoku holi maʻu pē ke taʻofi e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi heʻene ngaahi founga olopotó” (“Ongo Founga ʻo e Fetuʻutakí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 84).

Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28 i hoʻo folofolá. ʻI hoʻo laú, kumi ha meʻa faitatau loi naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sētani ke kākaaʻi ʻaki e niʻihi ʻo e fuofua kāingalotu ʻo e Siasí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e meʻa ʻokú ke maʻú.

Koeʻuhí ko e hangē ʻoku faitatau ʻa e ngaahi fakamatala ʻa Hailame Peisí ʻi hono maʻu e fakahaá ʻo fakafou ʻi ha maka mo e founga naʻa nau fakakaukau naʻe fakahā mai ʻe he ʻOtuá ʻa e moʻoní ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ne hangē ne tui e kāingalotu ʻo e Siasí, kau ai ʻa ʻŌliva Kautele, ki he ngaahi fakahā loi naʻe fai ʻe Sētane kia Hailame Peisí. ʻI hoʻo ako e folofola ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28, kumi e ngaahi moʻoni mahuʻinga te nau lava ʻo tokoni ke taʻofi koe mei hono takihalaʻi ʻe he ngaahi meʻa faitatau loi pe kākā ʻa Sētané.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:1–5. Ko e foʻi moʻoni mahuʻinga ʻe taha ʻoku tau akó ko e Palesiteni pē ʻo e Siasí ʻa e tokotaha ʻoku lava ke maʻu fakahā maʻá é Siasí fakakātoa. Mahalo te ke fie maʻu ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ofi ki he ngaahi veesi ko ʻení.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻE tokoni fēfē hono ʻiloʻi ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ke nau fakaʻehiʻehi ai mei hano kākaaʻi kinautolú?

    2. Ko e hā ʻa e ngaahi faikehekehe ʻi he ngaahi fatongia ʻo ʻŌliva Kautelé ʻi heʻene hoko ko e kaumātuʻa hono ua ʻi he Siasí pea mo e ngaahi fatongia ʻo Siosefa Sāmitá ʻi heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Siasí?

ʻI ha kiʻi taimi siʻi kimuʻa pea fai ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28, naʻe hoko ha meʻa ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e founga naʻe teʻeki ai ke mahino kakato kia ʻŌliva Kautele ʻa e ngaahi faikehekehe ʻi hono ngaahi fatongia ʻi he Siasí pea mo e fatongia ʻo Siosefa Sāmita ko e palōfita mo e Palesiteni ʻo e Siasí.

Lolotonga e nofo ʻa Siosefa Sāmita ʻi Hāmoni, Penisilivēniá, naʻá ne maʻu ha tohi meia ʻŌliva Kautele ne ʻi Feieti, Niu ʻIoke. Naʻe lekooti ʻe he Palōfitá:

ʻĪmisi
Brother Joseph

“Naʻá ne tohi ke talamai kiate au kuó ne ʻiloʻi ha fehalaaki ʻi he taha ʻo e ngaahi fekau [ʻi he fakahā ʻoku maʻu he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava vahe 20], peá ne toe pehē mai: ‘ʻOku ou fekau kiate koe ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá ke tamateʻi ʻa e ngaahi lea ko iá, ke ʻoua naʻa ʻi ai ha ngāue fakataulaʻeiki kākā ʻiate kitautolu!’

“Naʻá ku tali vave leva kiate ia, pea ne u fehuʻi ange pe ko e mafai hā naʻá ne maʻu ke fekauʻi au ke liliu pe tamateʻi, ke tānaki pe fakasiʻisiʻi mei ha fakahā pe fekau mei he ʻOtua Māfimafí.

“Hili ha ngaahi ʻaho siʻi ne u ʻaʻahi kiate ia mo e fāmili ʻo Misa Uitemaá, pea ne u ʻilo naʻe ʻi ai e fakakaukau fakalūkufua ʻa e fāmilí fekauʻaki mo e ngaahi leá … , pea naʻe fie maʻu ʻa e ngāué mo e kītakí fakatouʻosi ke u lava ʻo fakalotoa ha niʻihi ʻo kinautolu ke fakaʻuhingaʻi melino ʻa e kaveingá. Neongo ia, …ko hono fakaʻosí, … ne ʻikai ngata ʻi heʻeku lava ʻo ʻomi e fāmili Uitemaá pea pehē kia ʻŌliva Kautele ke nau ʻilo naʻa nau fehalaaki” (ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí, 1:105).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:6–7, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e fakahinohino ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva Kautelé. ʻOku tokoni mai ʻa e veesi 6 ke mahino kiate kitautolu ʻoku ʻikai maʻu fakahā fakafoʻituitui ʻa e kāingalotu ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ke fakahinohinoʻi ha taha ʻokú ne puleʻi kinautolu.

ʻĪmisi
Siosefa Sāmita

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá: “ʻOku fepaki mo e founga fakapotopoto ʻa e ʻOtuá ke maʻu ʻe ha mēmipa ʻo e Siasí pe ko ha toe taha, ha fakahinohino maʻanautolu ʻoku nau maʻu ʻa e mafaí, ʻa ē ʻoku māʻolunga ange ʻiate kinautolú; ko ia te mou vakai heni ʻoku taʻe feʻunga ke talangofua kiate kinautolu; ka ʻo kapau ʻoku maʻu ʻe ha taha ha meʻa-hā-mai pe ko ha ʻaʻahi mei ha talafekau fakalangí, kuo pau ke fakataumuʻa pē ia ke ʻaonga kiate ia mo fakahinohinoʻi pē ia; he ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga, puleʻi pea mo e tokāteline ʻo e Siasí, ʻoku nofo ia ʻi he ngaahi kī ʻo e puleʻangá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 226).

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení i hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he mahino mo e muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau puleʻi hono maʻu ʻo e fakahaá ʻi he Siasí ke tau poupouʻi mo hikinimaʻi ʻa e kau taki hotau Siasí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:8-10

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva Kautele ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ki he kau Leimaná

Sio ki he ngaahi fatongia mo e ngaahi uiuiʻi ʻoku hiki atu ʻi laló, pea siakaleʻi ʻa kinautolu ʻokú ke fakakaukau ʻoku maʻu ʻe he fakafoʻituituí ʻa e totonu ke maʻu ha fakahā ke tokoniʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongiá.

Mātuʻá

Taki Māʻolunga

Faiako fakaʻapí pe faiako ʻaʻahí

Pīsopé pe palesiteni fakakoló

Faiako Lautohi Faka-Sāpaté

Faifekau

Maea Meití pe palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau akonakí

Palesiteni ʻo e Fineʻofá

ʻOku lava ke tau ako pe ko hai ʻoku totonu ke maʻu fakahā ke tokoniʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongiá mei he meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva Kautelé ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28: 8–10. Lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe ui ʻe he ʻEikí ke fai ʻe ʻŌlivá.

ʻI he Tohi ʻa Molomoná, ʻoku ʻuhinga e foʻi lea kau Leimaná ki ha kulupu ʻo e kakai pau, naʻe ʻi ai ha niʻihi ko e hako ʻo Leimana, ko e foha lahi taha ʻo Līhaí. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea kau Leimaná ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28: 8 ki he kakai Tuʻufonua ʻo ʻAmeliká ʻoku nau nofo ʻi he kauʻāfonua fakahihifo ʻo e ʻIunaiteti Siteití, mahalo ko e niʻihi ko e hako ʻo e kakai ko ia ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

Fakaʻilongaʻi ʻa e talaʻofa mo e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Ōlivá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28: 8 ʻe tokoni ke tau ʻiloʻi pe ko hai fua ʻoku ʻi ai ʻenau totonu ke maʻu ha fakahā ki honau ngaahi fatongiá.

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia ʻŌliva Kautele ʻe lava ke ne maʻu fakahā ke tokoniʻi ia ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:8 ke mahino ʻe lava ke tau maʻu ha fakahā ki heʻetau lelei ʻatautolú pea mo tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi uiuiʻi mo e ngaahi ngāue ʻoku vahe maí.

Naʻe tonu ke ke ʻosi siakaleʻi ʻa e ngaahi fatongia mo e ngaahi uiuiʻi takitaha ʻi he kamataʻanga ʻo e vahe ko ʻení koeʻuhí ʻoku maʻu ʻe he kakai fakafoʻituitui takitaha ko iá ʻa e totonu ke maʻu fakahā ki honau fatongia takitaha. Ko hai ʻokú ke pehē ʻe tokoni ki ai ha maʻu fakahā ʻa e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení? ʻE tokoni fēfē kiate kinautolu ʻa hono maʻu ha fakahā maʻanautolu ʻoku nau tokangaʻí?

Fakakaukau ki he founga ʻe ala tokoni ai ʻa e fakahaá kiate koe ʻi hoʻo moʻui fakatāutahá pe ʻi ha uiuiʻi faka-Siasi pe ngāue kuo vahe atu.

Naʻe fakatokanga ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku ʻikai hanga ʻe he fakahā fakatāutahá ʻo ʻai ha taha ke taau ke maʻu fakahā ke fakahinohinoʻi ha taha ʻoku pule ʻiate ia mo fai ha faleʻi fekauʻaki mo e fakahā fakatāutahá:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“ʻOku maʻu ʻa e fakahaá ʻi ha founga maau ʻi he Siasí. ʻOku ʻi ai ʻetau totonu ki he fakahā fakatāutahá. Neongo ia, ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha ngaahi fakahā fekauʻaki mo e meʻa ʻoku totonu ke fai ʻe he niʻihi kehé, tuku kehe kapau ʻoku tomuʻa vaheʻi kitautolu ki ha lakanga pule.

“ʻOku maʻu ʻa e fakahā ʻi he Siasí ʻe kinautolu kuo ui, hikinimaʻi, fakanofo, pe vaheʻi totonú. …

“ʻOku ʻikai totonu ke lau ha aʻusia fakalaumālie ngalikehe ko ha uiuiʻi fakatāutaha ke tataki ʻa e niʻihi kehé. ʻOku ou tui ʻoku fakafoʻituitui ʻa e ngaahi aʻusia ʻo ha natula makehe mo toputapu pea ʻoku totonu ke tauhi kiate kita pē.

“ʻOku siʻi ha ngaahi meʻa ʻokú ne uesia e founga maʻu fakahaá ʻe lelei ange ʻiate kinautolu ʻoku takihalaʻi pea fakakaukau kuo fili kinautolu ke fakahinohinoʻi e niʻihi kehé ka ʻoku ʻikai ke fili kinautolu” (“Revelation in a Changing World,” Ensign, Nov. 1989, 14–15).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:11-16

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva Kautele ke fakatonutonu ʻa Hailame Peisi pea tokoni ke nofo maʻu ʻi he Siasí.

Fakamanatu ʻa e ʻuluʻi fakamatala ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28. Hili iá pea lau ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva Kautelé ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:11–14. Ko e hā naʻe fekauʻi ʻa ʻŌliva ke fai ke tokoni ke fakaleleiʻi e palopalema mo Hailame Peisi?

ʻOku tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:11–14 ʻoku maʻu ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e fatongia ke fakatonutonu ʻa kinautolu ʻoku nau takihalaʻi ʻa e niʻihi kehé. Fakatokangaʻi ange ʻa e kupuʻi lea “ke ke ʻave ʻa ho tokoua, ko Hailame Peisí, pea ke ke fakahā kiate ia ʻo ka mo toko ua pē” (T&F 28:11). ʻOku akoʻi heni ʻoku totonu ke fai fakatāutaha mo fai fakalelei ʻa e fakatonutonú.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:13 ʻoku akoʻi foki ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí, kuo pau ke fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he maau.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28:15–16 ke ʻilo ʻa e faleʻi fakaʻosi ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva Kautelé. Hili pē ha taimi siʻi mei hono maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ko ia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28, naʻe fakahoko ha konifelenisi. Naʻe tohi ʻe Siosefa Sāmita ʻo pehē, “Naʻe aleaʻi ʻa e meʻa fekauʻaki mo e foʻi maka naʻe fai ki ai ʻa e lau ʻi ʻolungá, pea hili ha fakatotolo lahi ki ai, naʻe siʻaki leva ʻe Misa Peisi, pea pehē ki he Siasí fakakātoa naʻe ʻi aí, ʻa e foʻi maka naʻe fai ki ai ʻa e laú, fakataha mo e ngaahi meʻa kotoa pē fekauʻaki mo iá, ʻo mau fiefia mo fiemālie lahi ai” (ʻi he History of the Church, 1:115).

  1. Ke tokoni atu ke ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28, lau ʻa e kotoa ʻo e ngaahi fokotuʻutuʻu ko ʻení, pea hili iá, hiki i hoʻo tohinoa ako folofolá, ha taha ʻo e ngaahi moʻoni mataʻāʻā mei he lēsoni ʻo e ʻaho ní ʻokú ke ongoʻi ʻe fakaʻaongaʻi lelei tahá. ʻOku tali atu ʻa e ʻuluakí ko ha sīpinga kiate koe.

    1. ʻOkú ke teuteu ke lea ʻi he houalotu sākalamēnití pea kuó ke maʻu ha ngaahi potufolofola lahi, lea, mo ha ngaahi talanoa te ke lava ʻo fakakau ʻi hoʻo leá. ʻOku ʻikai ke ke fakapapauʻi pe ko e fē te ke fakaʻaongaʻí pe ko e hā ʻoku totonu ke ke lea ʻakí.

      Tefitoʻi moʻoni: ʻE lava ke tau maʻu ha fakahā ki he meʻa te tau lelei aí mo tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi uiuiʻi mo e ngaahi ngāue kuo ʻomí.

    2. ʻOkú ke maʻu ha pōpoaki ʻī-meili ʻoku pehē ʻokú ne maʻu ha fakamatala kau ki he Hā‘ele ‘Anga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Ka, naʻe ʻikai ke fenāpasi e fakamatalá mo e ngaahi akonaki ʻa e palōfita moʻuí.

    3. ʻOku loto-mamahi he pīsopé ha kaungāmeʻa naʻe toki ui ko ha palesiteni foʻou ʻo e Kau Finemui ʻi hono uōtí. ʻOku ongoʻi ho kaungāmeʻá naʻe totonu ke ui ha fefine kehe.

    4. ʻOku teiti ho taʻoketé mo ha mēmipa ʻo e Siasí. Naʻá ne talaange ki ai, ʻi heʻene hoko ko tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeikí, naʻá ne maʻu fakahā ʻoku totonu ke ne mali mo iá. Neongo ia, kuó ne lotua ʻa e fili ko ʻení pea kuo teʻeki ke ne maʻu ha tali mahino ka kuó ne ongoʻi taʻe manonga mo loto hohaʻa.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 28 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ahó).

    Ko ha toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó.