Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani

Naʻe fakafeʻiloaki ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻi ha fakataha lahi ʻa e Fineʻofá, ʻa e “Ko e Fāmili: Ko ha Fanongonongo ki Māmani” ʻi he ʻaho 23 ʻo Septema 1995. ʻOku fakahā ʻe he fanongonongo ko ʻeni meí he kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki māmani ʻa e tuʻunga moʻui mo e ngaahi tokāteline ʻoku fekauʻaki mo e fāmilí. ʻOku ʻoatu foki ʻe he fanongonongó ha ngaahi faleʻi ki hono fakamālohia ʻo e fāmilí mo ha fakatokanga fekauʻaki mo e ngaahi nunuʻa ʻo e movetevete ʻa e fāmilí. (ʻOku ʻi ai ha tatau ʻo e fanongonongo ko ʻeni ki he fāmilí ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení.)

Kuo ʻi ai ha ngaahi fehuʻi pe ʻoku ke ʻilo ha taha ʻokú ne maʻu ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ha taha ʻo e ngaahi meʻa ko ení?

• Ko hono mahuʻinga ʻo e nofomalí mo e fāmilí

• Vete malí

• Mali ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefine

• Tangata pe Fefine

• Mātuʻa teʻeki malí

• Maʻu fānaú

• Fetuʻutaki fakasekisuale ʻi tuʻa ʻi he nofo-malí

• Fatongia ʻo e faʻeé

• Fatongia ʻo e tamaí

• Fakatōtamá

ʻOku lahi ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni mo ha ngaahi meʻa fakafāmili kehe ʻe lava ke tali mei he “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani.”

Kimuʻa pea lau ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻa e fanongonongo ko ʻení, naʻá ne lave ki ha ngaahi ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ʻe he māmaní ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku ʻi ai. ʻI hoʻo lau ʻene fakamatalá, fekumi pea laineʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ko iá.

ʻĪmisi

President Gordon B. Hinckley

“ʻI he lahi fau e ngaahi meʻa loi ʻoku lau ko e moʻoní, lahi fau mo e kākā fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga moʻuí mo e ʻulungaanga mahuʻingá, ʻi he lahi fau ʻo e fakatauele mo e olopoto ke tali māmālie ʻa e ʻuli ʻo e māmaní, ʻoku mau ongoʻi ai ke fakatokanga tokamuʻa atu. “Kuo hanga ai ʻe kimautolu ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Fakataha Alēlea ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he meʻá ni ʻo ʻoatu ha fanongonongo ki he Siasí pea ki māmani ko ha fanongonongo mo hano toe fakapapauʻi ʻo e ngaahi tuʻunga moʻui, ngaahi tokāteline, mo e ngaahi tōʻonga moʻui fekauʻaki mo e fāmilí, kuo faʻa toutou fakamahino ʻe he kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā ʻo e Siasí ni ʻi hono hisitōliá kotoa” (“Stand Strong against the Wiles of the World,” Ensign, Nov. 1995, 100).

1. Ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ne tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hā ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní, hiki ha tatau ʻo e saati ko ʻení ki hoʻo tohinoa ako folofolá, pea fakaʻatā ha konga ke hiki ai ʻa hoʻo ngaahi talí. Te ke lava ke fakafika ʻa e ngaahi palakalafí ʻi he tatau ko ia ʻo e fanongonongó ʻi he konga ki mui ʻo e lēsoní.

   Ngaahi meʻa Fekauʻaki mo e Fāmilí	Ngaahi Tokāteline mo e Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni mei he Fanongonongo ki he Fāmilí	Naʻe Akoʻi ʻi he Ngaahi Palakalafi fē ʻo e Fanongonongó?
   Ko hono mahuʻinga ʻo e nofomalí mo e fāmilí
   Vetemalí
   Mali ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné
   Tangata pe Fefine	Ko e tuʻunga tangata pe fefiné ko ha ʻulungaanga mahuʻinga ia ʻoku ʻiloʻi ai ʻa e tuʻunga mo e taumuʻa ʻo e tokotaha fakafoʻituituí, ʻi he maama fakalaumālié, mo e moʻui fakamatelié pea mo e taʻengatá.	palakalafi 2
   Maʻu fānaú
   Fatongia ʻo e Tamaí
   Fatongia ʻo e Faʻeé
   Ngaahi fetuʻutaki fakasekisuale ʻi tuʻa ʻi he nofomalí
   Fakatōtamá	Ko hono fakatupu ʻo e moʻui fakamatelié ko ha konga toputapu mo mahuʻinga ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní.	palakalafi 3 mo e 5

   Lau e palakalafi 1 – 5 ʻo e fanongonongo ki he fāmilí, pea fekumi ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni ʻo kau ki he fāmilí. ʻAi ke ke ʻiloʻi e tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo e meʻa taki taha ʻi he sātí, meí he meʻa ʻokú ke maʻu ʻi he fanongonongo ki he fāmilí. Tohiʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he ʻotu totonú, ʻi he tafaʻaki ʻo e meʻa ʻoku fekauʻaki mo ia ʻi he saati ʻi hoʻo tohinoá. Tohiʻi foki ʻa e palakalafi pe ngaahi palakalafi meí he fanongonongo ʻo e fāmilí ʻa ia naʻá ke ngāue ʻaki ke tokonia koe ke ke ʻiloʻi ʻa e tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni takitaha. (Kuo ʻosi fakafonu atu ko ha sīpinga ha fakamatala maʻau ʻi ha ʻotu ʻe ua.

2. Fili ha foʻi tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻe ua ʻokú ke ʻiloʻi ʻi hoʻo sātí. Tali ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he tokāteline pe tefitoʻi moʻoni taki taha naʻá ke filí:

   1. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ko ení?

   2. ʻE lava fēfē ke hanga ʻe hoʻo mahino pe tui ki he tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo tākiekina ʻa e ngaahi fili ʻoku ke faí?

ʻĪmisi

family smiling

Lau ʻa e palakalafi 6-7 ʻo e “Ko e Fāmili: Ko ha Fanongonongo ki Māmaní,” pea kumi e ngaahi meʻa ʻe lava ke tokoni atu ke ke maʻu ʻa e fiefiá ʻi ho fāmilí.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he fanongonongo ki he fāmilí ko e fiefia ko ia ʻi he moʻui fakafāmilí ʻoku meimei ke toki aʻusia pē ia ʻi he taimi kuo langa ai ʻa e fāmilí ʻi he ngaahi akonaki ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.

3. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku hā ʻi he palakalafi 7 ʻo e fanongonongo ki he fāmilí ʻa ia ʻokú ne tokoniʻi ʻa e ngaahi fāmilí ke nau maʻu ʻa e fiefiá. (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻi hoʻo tatau ko ia ʻo e fanongonongo ki he fāmilí.) Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

   1. Ko e hā ha ngaahi sīpinga kuó ke mamata ai ʻi ha ngaahi fāmili ʻoku muimui ʻi he ngaahi akonaki ko ení?

   2. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ngali fiefia ange ai ʻa e ngaahi fāmili ʻoku nau muimui ki he ngaahi akonaki ko ení?

4. Fakakaukau ki ha founga ʻe lava ke tānaki atu ʻe he ngaahi akonaki ko ʻení ki he fiefia ʻa ha fāmili. Fakakaukau pe ko fē ʻi he ngaahi akonakí ni ʻe lava ke lelei ange hoʻo moʻui ʻakí kae lava ke ʻomi ha fiefia ʻoku toe lahi angé kiate koe mo ho fāmilí. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha taumuʻa ke tokoniʻi koe ke toe lelei ange ʻa hoʻo moʻui ʻaki ha taha ʻo e ngaahi akonakí ni ʻi ho fāmilí.

Fakatatau ki he konga fakaʻosi ʻo e palakalafi 7 ʻo e fanongonongo ki he fāmilí, ko e hā e ngaahi fatongia ʻo e tamaí?

Fakakaukau ki he ngaahi founga kuó ke mamata kuo fakahoko ʻaki ʻe hoʻo tamaí pe ko ha tamai kehe ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení.

Fakatatau ki he konga fakaʻosi ʻo e palakalafi 7, ko e hā ʻa e tefitoʻi fatongia ʻo e faʻeé?

Fakakaukau ki ha ngaahi founga kuó ke mamata ai ki hono fakahoko ʻaki ʻe hoʻo faʻeé pe ko ha ngaahi faʻē kehe ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení.

Fakatatau ki he palakalafi 7, ko e ngaahi ngafa pe ngaahi fatoniga ʻo e faʻeé mo e ngaahi tamaí ʻoku “tuʻunga ʻi ha palani fakalangi”. ʻOku ʻuhinga ʻeni naʻe fokotuʻu ia ʻe heʻetau Tamai Hēvaní. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e meʻa ko ʻení?

ʻOku tau ako foki ʻi he palakalafi 7 ʻoku haʻisia ʻa e ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé ke na fetokoniʻaki ko ha ongo kaungā ngāue tuʻunga tatau ʻi hona ngaahi fatongia fakafāmilí. Fakakaukau ki ha taimi kuó ke mamata ai ki ha ngaahi faʻē mo ha ngaahi tamai ʻoku nau fetokoniʻaki ko ha ongo kaungā ngāue tuʻunga tatau ʻi he ngaahi fatongia toputapú ni.

ʻOku ʻasi ʻa e sētesi ko ʻení ki he konga fakaʻosi ʻo e palakalafi 7: “Ka ʻe fie maʻu ke fai ha liliu fakafoʻituitui ia ʻo ka hoko ha faingataʻaʻia fakaesino, mate pe ko ha ngaahi toe tūkunga kehe.” ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení, pea ʻokú Ne tāpuakiʻi ʻa e mātuʻá mo e ngaahi fāmilí ʻi heʻenau feinga ke fakahoko honau ngaahi fatongiá ki he lelei taha te nau malavá.

Toe lau e sētesi fakaʻosi ʻo e palakalafi 7 ʻo e fanongonongo ki he fāmilí, pea kumi pe ko hai ʻe toe lava ke tokoni ki he ngaahi faʻeé mo e ngaahi tamaí ʻi honau ngaahi fatongiá. ʻE lava foki ke tokoni ʻa e fānaú ki heʻenau mātuʻá ke fakahoko honau ngaahi fatongiá.

Ko e fāmili kotoa pē ʻoku takitaha ʻi ai honau faingataʻaʻia mo ha ngaahi tūkunga makehe, ka ʻe lava ke moʻui ʻaki ʻe he fāmili kotoa pē ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí pea maʻu ʻa e fiefiá.

5. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻokú ke houngaʻia ai ʻi hoʻo faʻeé, tamaí, pe ko ho tauhí.

Lau ʻa e palakalafi 8 – 9 ʻo e fanongonongo ki he fāmilí, pea kumi ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko kapau he ʻikai ke tau fakahoko hotau ngaahi fatongia ʻi hotau ngaahi fāmilí.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi palakalafi ko ʻení ʻE ʻekea ʻe he ʻEikí meiate kitautolu kapau he ʻikai ke tau fakahoko hotau ngaahi fatongia ʻi hotau fāmilí. Te ke lava ʻo hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo tatau ʻo e fanongonongó.

Fakalaulauloto pe ʻokú ke fakakakato fēfē ho ngaahi fatongia ʻi ho fāmilí. Manatuʻi ke ke fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi hoʻo ngāueʻi hoʻo taumuʻa ke moʻui ʻaki ha taha ʻo e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí ʻi ho fāmilí.

6. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

   Kuó u ako ʻa e “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani” peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ahó).

   Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: