Seminelí
ʻIuniti 21: Aho 3, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–16


ʻIuniti 21: ʻAho 3

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–16

Talateú

ʻI ʻaho 16 mo e 17 ʻo Tīsema, 1833, ne maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā ʻo kau ki he ngaahi faingataʻa ne lolotonga aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí. ʻOku lekooti ʻa e fakahā ko ʻení, ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101, ʻe fakamatalaʻi ia ʻi ha ngaahi lēsoni ʻe tolu. ʻOku kau ʻi he ʻuluaki lēsoni ko ʻení ʻa e fakamatala ʻa e ʻEikí ki he ʻuhinga naʻá Ne fakaʻatā ai ke fakamamahiʻi e Kāingalotú. ʻOku kau foki ai ʻEne ngaahi ngaahi folofola ʻo e akonaki mo e fakafiemālie ki he Kāingalotu ʻoku faingataʻaʻiá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1-8

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ʻuhinga ʻokú Ne fakaʻatā ai ʻa Hono kakaí ke aʻusia ʻa e ngaahi faingataʻá

ʻĪmisi
map, northern Missouri

Mei he meʻa ʻokú ke ako lolotonga hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98, fakaʻilongaʻi e ngaahi faingataʻa ne aʻusia ʻe he Kāingalotú ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsuli, ʻi Siulai 1833. ʻE lava ke ke vakai ki he lēsoní mei he ʻaho 1 ke tokoni ke ke manatuʻi.

Naʻe fakaʻauha ʻa e ʻōfisi paaki ʻa e Kāingalotú.

Naʻe fakaʻauha e falekoloa ʻo Sitenei Kilipatí, pea kaihaʻasi mo e ngaahi koloá.

Ne tutu foki mo e ngaahi ʻapi mo e ngoue ʻa e tokolahi ʻo e Kāingalotú.

Naʻe toko ua ʻo e Kāingalotú, ʻa ia ko ʻEtuate Pātilisí mo Sālesi ʻĀlani, naʻe valitaaʻi mo fulufuluʻimoa ʻi ha haʻofanga.

Koeʻuhí ko e fetāʻaki mo e kau fakatangá ʻi he Vahefonua Siakisoni, ʻi Mīsulí, ʻi Siulai 1833, naʻe loto ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke nau mavahe mei he vahefonua. Neongo ia, ne faleʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi ʻAokosi 1833, e Kāingalotú ke ʻoua naʻa nau fakatau atu ha taha ʻo ʻenau kelekelé. Ne kole e kau taki ʻo e Siasí ki he puleʻangá pea fakaʻaongaʻi e tafaʻaki fakalao kotoa ke tauhi ʻenau kelekele ʻi Mīsulí pea kumi ha fakamaau totonu maʻanautolu ne nau fakahoko ʻa e fetāʻakí. Hili e fanongo ʻa kinautolu ne ʻikai kau ki he Siasí ki he ngaahi ngāué ni, pea tui ʻoku ʻikai palani e Kāingalotú ke nau mavahe ʻo hangē ko ia ne nau ʻamanaki ki aí ne nau toe ʻohofi e kāingalotú. ʻI he pō 31 ʻo ʻOkatopa, 1833, ne ʻohofi ʻe ha kau fakatanga ne heka hoosi ʻe toko 50 nai e Nofoʻanga Uitemaá, ʻi he fakahihifo ʻo Tauʻatāiná. Naʻa nau toʻo e ʻato ʻo ha fale ʻe 13 pea uipi ha kau tangata, ʻo nau meimei mate ai. Naʻe hokohoko atu ʻa e ngaahi ʻohofi ko ʻení ʻi ha pō ʻe ua hono hokó ʻi Tauʻatāina mo ha ngaahi feituʻu kehe naʻe nofo ai ʻa e Kāingalotú. Naʻe tā ʻa e kau tangatá, pea fakailifiaʻi e kau fefiné mo e fānaú. Naʻe tuli ha Kāingalotu ʻe toko 1,000 tupu mei honau ʻapí ʻi he Vahefonua Siakisoní.

Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻokú ke pehē ne mei maʻu ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí he taimi ko ʻení? Kuó ke fifili nai pe ko e hā ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke hoko e ngaahi meʻa ʻoku koví kiate koe pe ko e kakai ʻokú ke ʻiloʻí?

Lau ʻa e konga ʻo e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101 ke ʻiloʻi ʻa e taimi ne fai mai ai e fakahā ko ʻení pea mo e ngaahi faingataʻa ne fehangahangai mo e Kāingalotu ʻi Mīsulí he taimi ko ʻení.

ʻI he taimi naʻe faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻi he ngaahi faingataʻa ko ʻení, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ʻuhinga naʻá Ne fakaʻatā ai Hono kakaí ke nau aʻusia ʻa e ngaahi faingataʻá. Lau ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava101:1– 2, ʻo kumi ha ʻuhinga ne fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotu ʻi he Vahefonua Siakisoní ke mamahi ʻi he fakatangá mo e faingataʻá.

ʻOku tau ako mei he veesi 2 ko e taimi ʻoku tau maumauʻi ai e ngaahi fekaú, ʻoku tuku ʻe he ʻOtuá ke tau mamahi.

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení?

Neongo naʻe faivelenga mo talangofua ha tokolahi ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí, naʻa nau kei mamahi pē koeʻuhí ko e fakatangá. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:3–5, ʻo kumi ha ʻuhinga ʻoku falaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke fakamamahiʻi ʻo aʻu ki he Kāingalotu angatonú. Fakatokangaʻi ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e tauteaʻi ke mapuleʻi pe fakatonutonu, ko e foʻi lea ko e siviʻi ʻoku ʻuhinga ia ke ʻahiʻahiʻi, pea ko e foʻi lea ko e fakamāʻoniʻoniʻi ʻoku ʻuhinga ke ʻai ha taha pe ha meʻa ke haohaoa pe māʻoniʻoni.

Vakai ki he veesi 5 ke fakakakato hono fakamatalaʻi e moʻoni ko ʻení: Kapau he ʻikai ke tau kātakiʻi ʻa e tauteá, he ʻikai te tau lava ʻo .

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e founga ʻoku tokoni ai ʻa e tauteá mo siviʻí ke fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu: “Makehe mei hono fakaʻaiʻai ʻetau fakatomalá, ʻe lava ʻe hono kātakiʻi moʻoni ʻa e valokí ʻo fakamaʻa mo teuteuʻi kitautolu ki ha ngaahi monūʻia fakalaumālie lahi ange” (“Ko Kimoutolu ʻOku ou ʻOfa Aí, ʻOku ou Valokiʻi mo Tauteaʻi,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 98).

ʻĪmisi
Abraham, Isaac, and angel

ʻI he Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 101:4, ne folofola ʻa e ʻEikí ʻo kau kia ʻĒpalahame ko ha sīpinga ʻo ha taha kuo tauteaʻi mo siviʻi. ʻI he taimi naʻe fekauʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻĒpalahame ke feilaulau ʻaki ʻa hono foha ko ʻAisaké, ne fakamoʻoniʻi ʻe ʻĒpalahame ʻa ʻene faivelengá pea fakahaaʻi naʻá ne mateuteu ai ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie (vakai, Sēnesi 22:1–18).

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻE lava fēfē ke tokoniʻi koe ʻe he mahino ki he moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:5 lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá?

  2. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:6–8, pea feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi meʻa pau ne fai ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí naʻa nau fakatupu ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi ke hoko kiate kinautolú. Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Fakatatau ki he veesi 7, ko e hā ʻa e nunuʻa ʻo e “fakatuai ke tokanga ki he leʻo ʻo e ʻEikí”?

    2. Fakatatau ki he veesi 8, ko e hā ʻoku kamata ke fai ʻe ha niʻihi ʻo e kakaí ʻi he taimi ʻo e faingataʻá? ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke “taufā” ki he ʻEikí?

Fakalaulauloto ki ha meʻa ne hoko naʻá ke ongoʻi ai kuo tauteaʻi koe peá ke fekumi ki he ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:9-16

ʻOku faleʻi mo fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:9, kumi ki ha pōpoaki ʻo e ʻamanaki lelei naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotu naʻe faingataʻaʻia ʻi Mīsulí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi e tokāteline ko ʻení: Naʻa mo e taimi kuo tau faiangahala aí, ʻe kei ʻofa mamahi pē ʻa e ʻEikí kiate kitautolu.

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻE lava fēfē ke ʻoatu ʻe he mahino ki he tokāteline ko ʻení ha ʻamanaki lelei?

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:10–11, ʻoku tau ako, neongo naʻe fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke fakatangaʻi e Kāingalotú, ka naʻá Ne folofola te Ne tauteaʻi ʻa e kakai naʻa nau fakatangaʻi kinautolú.

ʻĪmisi
mob scene

ʻI hoʻo lau e ngaahi palakalafi ko ʻení, fakaʻilongaʻi e ngaahi fakamatala ʻo e mamahi ne mei mātuʻaki faingataʻa ke ke mamata ki ai pe aʻusiá:

Naʻe hokohoko atu hono fakamamahiʻi ʻe he kau fakatanga ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí ʻa e Kāingalotu kae ʻoua kuo tuli kotoa ʻa e kāingalotu kotoa ʻo e Siasí mei he vahefonuá. Naʻe lipooti ʻe Laimani Uaiti ʻo pehē, “Naʻá ku vakai ki hano tuli ha kau fafine mo ha fānau ʻe toko teau hivangofulu ʻi ha feituʻu mohuku (prarie) maile ʻe tolungofulu pea ko e kau tangata helaʻia mo vaivaia ʻe toko tolu ʻi he kau fononga ko iá, ʻi he māhina ko Nōvemá, ʻoku manifi ʻa e ʻaisi he kelekelé pea faingofua ke muimuiʻi honau halá aki e toto naʻe tafe mei honau vaʻe kuo lavelavea ʻi he musie kuo velá!” (ʻi he History of the Church, 3:439).

Ne hola ha tokolahi ʻo e Kāingalotú ki he tokelaú, pea naʻe pau ke nau kolosi he Vaitafe Mīsulí. Naʻe tokolahi e kau kumi hūfanga ne ʻi he ngaahi matāfanga ʻo e ongo tafaʻaki ʻo e vaitafé fakatouʻosi ne ofi ki he vaká. Naʻe monūʻia ha niʻihi ke hao mo ʻenau ngaahi koloa mei honau ʻapí, ka ko e tokolahi ne mole ʻa e meʻa kotoa. Ne tohi ʻa Paʻale P. Palati ʻo pehē: “Ne toko laungeau ʻa e kakai ʻi he tafaʻaki kotoa pē, ko ha niʻihi ʻi ha ngaahi tēniti mo ha niʻihi ʻi he loto ʻataʻataá ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau afí, lolotonga e ʻuha lōvaí. Naʻe kumi ʻe he husepānití honau uaifí, uaifí honau husepānití; mātuʻá ʻenau fānaú, mo e fānaú ki heʻenau mātuʻá. … Ne ʻikai lava ke fakamatalaʻi e tūkungá, pea ʻoku ou ʻilo pau, ʻe fakavaivaiʻi ai e loto ʻo ha kakai pē ʻi he māmaní, tuku kehe pē ʻemau kau fakatanga taʻe ʻofá” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 102).

ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ke mei fai kapau naʻá ke aʻusia ha ngaahi faingataʻa pehē?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá101:12–16, ʻo kumi ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotu angatonú. (ʻE lava ke tokoni ke ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ko hoku ʻIsilelí kotoa pē” ʻi he veesi 12, kiate kinautolu ʻoku tuʻu maʻu ʻi he fuakava ʻo e ongoongoleleí.)

Mahalo te ke fie hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:16: ʻI he taimi ʻoku tau moʻui angatonu aí, ʻe lava ke tau maʻu ha fakafiemālie ʻi he ʻiloʻi ʻoku ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻa e kakai kotoa pē.

  1. Tali ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻoku makatuʻunga ʻi he ngaahi meʻa kuó ke aʻusiá, pe te ke lava ʻo aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa pea tohi ʻa e meʻa ʻokú ke ako mei he fepōtalanoaʻakí:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e fekau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:16, “ke mou fakalongo, pea ʻiloʻi ko e ʻOtuá au”?

    2. Ko e fē ha taimi naʻá ke ongoʻi kuo tāpuekina koe ʻaki e melinó ʻi ha taimi faingataʻá?

    3. ʻE lava fēfē ke tokoni atu ʻa e lōngonoá pe fakalongolongó ke ke maʻu ʻa e fakafiemālie mei he ʻEikí?

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:1–16 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: